در کنفرانس جهانی روزنامه‌نگاران علم که ماه پیش در سوییس برگزار شد بحث مهمی درباره امنیت در روزنامه‌نگاری علم مطرح شد که برخی از ویژگی‌های این بحث می‌تواند برای همکاران فارسی زبان ما نیز کارآمد باشد.
من به دلایل مختلف نتوانستم در این کنفرانس شرکت کنم؛ اما لورا هلمث، دبیر بخش علم روزنامه واشنگتن پست، در مجموعه‌ای از توییت‌ها گزارشی از خلاصه این بحث‌ها را منتشر کرد و با توجه به اهمیتی که این مجموعه داشت از او اجازه گرفتم تا ترجمه آن را در اینجا منتشر کنم.
در اجلاس جهانی روزنامه‌نگاران علم که در خرداد ماه در شهر لوزان سویس برگزار شد، بحث مهمی درباره حفاظت از منابع، داده‌های شخصی و خودِ خبرنگاران مطرح شد. در ادامه سر خط های این بحث را به همراه لینک‌هایی که به منابع بیشتر و توصیه‌های بیشتر وصل شده است مشاهده می‌کنید.
در لینک زیر می توانید برخی از روش‌هایی را مشاهده کنید که افراد می‌توانند به طور خصوصی و محرمانه با روزنامه واشنگتن پست تماس برقرار کنند. توجه کنید که در این توصیه نامه در بند پنج آمده است که اگر می توانید نامه خود را به صورت فیزیکی پست کرده و یا به صندوق پستی روزنامه بیندازید و این بازتاب دهنده یکی از نکات مهمی بود که در کل این جلسه بر آن تاکید می شد: تا جایی که امکان دارد از روش های غیر تکنولوژیک برای ارتباطات محرمانه استفاده کنید مگر اینکه مجبور باشید.
راه‌های محرمانه تماس با واشنگتن پست
جولیان مارتین از کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاری تحقیقی (ICIJ) صحبتهایش را با فهرستی از بایدها شروع کرد. از جمله: استفاده از تایید هویت و ورود دو مرحله‌ای، استفاده از گذرجمله به جای گذرواژه، استفاده از روش های رمزگذاری و مهم تر از همه اینکه مراقب احساس دروغ امنیت داشتن باشید.
می‌توانید اسلایدهای سخنرانی او را در این کنفرانس در اینجا مشاهده کنید.
یکی دیگر از نکات مهم تاکید بر اهمیت فراداده‌ها (Metadata) بود. نکات بسیاری را می‌توان به کمک اطلاعات مندرج در متادیتا استخراج کرد و به گفته سخنران این پنل، «براساس متدیتا افراد کشته می شوند.» توصیه مهم اینکه در مواردی که مشغول گزارشگری در موارد حساس هستید: گوشی خود را خاموش کنید. از آنها استفاده نکرده و با خود حمل نکنید. تمام گزینه های تعیین موقعیت مکانی گوشی را غیر فعال کنید.
«ما بر مبنای متادیتا آدم می‌کشیم» در نیویورک تایمز
همچنین می‌توانید کار جولیان مارتین در پروژه‌ای به نام DATA SHARE را مشاهده کنید که درباره گزارشگری تحقیقی امن و مبتنی بر همکاری است.
سخنران دیگر این نشست وئیل ابوحدید بود که به داستان روزنامه‌نگاری مصری به نام اسماعیل اسکندرانی پرداخت. این روزنامه نگار که در برلین زندگی می‌کرد در سال ۲۰۱۵ پس از ورود به مصر بازداشت شد و تا کنون در حبس به سر می برد. دادستانی مصر، توانسته بود فایل‌های پاک شده ای را از ابزارهایی که از او در فرودگاه گرفته بودند، بازیابی کرده و بر اساس آن او را محاکمه کنند.
داستان اسماعیل اسکندرانی را اینجا بخوانید
او همچنین درباره تفاوت میان دو نوع امنیت داده صحبت کرد. یکی از آن ها به «بعد از آتش» معروف است و اشاره به بازیابی اسناد و مدارک و داده‌هایی دارد که مقامات سعی در از بین بردن آنها دارند و دیگری «پس از هجوم» که به زمانی اشاره دارد که شما قصد دارید داده‌هایی را برای حفاظت افراد، از دسترس مقامات پنهان کنید. به ظن او در نهایت «محتاط بودن بیشتر ضرری ندارد.»
او با موسسه Tactical Tech همکاری می کند و در آنجا یک بسته ابتدایی از روش هایی که افراد تازه‌کار یا روزنامه نگاران با سابقه تحقیقی می توانند با کمک آن از داده های خود محافظت کنند را شرح داده است.
Exposing the invisible: The Kit
همچنین در این جلسه دانا پریست (Dana Priest) به این نکته اشاره کرد که سیستم‌های نظارتی که امروزه ما با آن ها سر و کار داریم در ابتدا پس از حملات ۱۱ سپتامبر از سوی آمریکا و غرب برای به دام انداختن تروریست ها توسعه پیدا کرد، اما امروزه این روش ها و سیستم ها در همه سطوح از سوی ارتش، نیروهای دولتی و شرکت های بزرگ تجاری مورد استفاده قرار می گیرد. به گفته او «همیشه خودتان را یک هدف اطلاعاتی فرض کنید.»
او تاکید کرد که اگر شما قرار باشد از نظر اطلاعاتی در مقابل سیستم اطلاعاتی رسمی یک کشور قرار بگیرید شانس زیادی وجود ندارد که بتوانید از سامانه های نظارتی و رمز شکنی آنها در امان بمانید. او بر این نکته تاکید می کند که در این موارد باید به اصول اولیه برگشت از جمله روش های تحقیقی که افرادی مانند وودوارد و برنشتاین (در جریان افشای واترگیت) از آنها استفاده کردند.
برای مثال قرار دادن یک گلدان در پشت پنجره برای اینکه به منبع خود اطلاع دهید که باید با او ملاقات کنید.
اگر قرار است به کسی – در جریان تحقیق خود – زنگ بزنید، از تلفن شخصی خود استفاده نکنید – به کتابخانه، قهوه خانه یا هتلی بروید و از تلفن آنها استفاده کنید. برای صحبت با منابع خود از اسم رمزی استفاده کنید تا جلوی شنیده شدن تصادفی نام واقعی آن ها را توسط دیگران بگیرید. (حتی زمانی که در تحریریه خود هستید)
امنیت یک ویژگی فناوری نیست؛ نوعی طرز تفکر است
دانا پریست
قرار ملاقات های خود را در مکان هایی طبیعی و غیر مشکوک بگذارید: موزه ها، پردیس دانشگاه ها و خیابان های شلوغ. دانا معتقد است که پارکینگ ها مکان های مناسبی هستند که او بارها از آن استفاده کرده است.
توصیه دیگر این است که به جای اینکه یادداشت‌های خود را به شکل الکترونیکی ذخیره کنید، آنها را دست‌نویس کنید – به خصوص با خط خرچنگ قورباغه خود – که خواندن آن برای دیگران دشوار باشد.
زمانی که داستان خود را منتشر می کنید، از دادن جزییات دقیقی که منبع شما را افشا می کند (در صورتی که در حال گزارشگری تحقیقی هستید) خود داری کنید. برای مثال می توانید از واژه «اسناد داخلی» استفاده کنید که تعیین ماهیت آن ها و اینکه چه کسی آن ها را به شما داده است دشوار باشد. از به کاربردن تاریخ‌ها یا اسم بردن از مکان‌هایی که شاخص هستند و ممکن است به شناسایی منبع شما (که نمی خواهد او را افشا کنید) کمک می کند، خودداری کنید.
نکته بسیار مهم این است که امنیت را نباید در قالب یک ویژگی فنی دید بلکه باید آن را به عنوان راهی برای نگاه کردن به جهان ارزیابی کرد. خطراتی را که افراد بر گردن می گیرند تا اطلاعات را با شما در میان بگذارند در نظر داشته باشید و از آنها، از داده‌هایتان و از خودتان مراقبت کنید.
ممنون از لورا هلمث (Laura Helmuth) برای اجازه ترجمه و انتشار فارسی این توصیه‌نامه
