نگاهی به رویدادهای نجومی پیش رو در هفته جاری
شنبه ۱۷ اردیبهشت – ۷ می:
امشب اگر نگاهی به آسمان انداختید، می‌توانید به کمک هلال ماه، سری به دوقلوهای معروف آسمان، یعنی صورت فلکی جوزا بزنید. در سمت راست و پایین‌تر از ماه دو ستاره درخشان این دو قلوی دست در گردن یعنی پولوکس و کاستور را می‌بینید. در نجوم دوران اسلامی این دو به نام‌های کمی طولانی رأس التوأم المقدم و رأس التوأم المؤخر معروف هستند.
کاستور، که سر قُل سمت راستی دوقلوها را تشکیل می‌دهد با قدر ظاهری ۱٫۵۸ می‌درخشد و بیست سومین ستاره درخشان آسمان شب زمین است این ستاره در نگاهی نزدیک‌تر از سه ستاره دوتایی تشکیل‌شده است و در فاصله ۵۱ سال نوری از زمین قرار دارد.
این ستاره از جهت دیگری هم ازنظر نام‌گذاری در بین ستاره‌های آسمان استثنا به شمار می‌رود. درحالی‌که معمولاً در سیستم نام‌گذاری بر اساس الفبای یونانی پرنورترین ستاره هر صورت فلکی به نام آلفا نامیده می‌شود، اما در صورت فلکی جوزا کاستور به نام آلفا جوزا شناخته می‌شود که در اصل دومین ستاره پرنور این صورت فلکی است.
پرنورترین ستاره این صورت سرِ قُل دیگر این دوقلو است که پلوکس نام دارد. پلوکس یا بتا جوزا، دارای قدر ظاهری ۱٫۱۴ است – هرچقدر عددی که نشان‌دهنده قدر ظاهری باشد کوچک‌تر باشد ستاره پرنورتر است – و هفدهمین ستاره پرنور آسمان به شمار می‌رود. پلوکس در فاصله ۳۳٫۷۸ سال نوری از زمین قرارگرفته است.
یکشنبه ۱۸ اردیبهشت – ۸ می :
امشب تربیع اول ماه است. در آسمان نیمی از قرص ماه روشن دیده می‌شود. این بهترین زمان برای رصد ماه است. تضاد نوری میان بخش روشن و تاریک ماه تماشای جزییات را آسان‌تر می‌کند. اگر به ابزاری رصدی مانند دوربین دوچشمی یا تلسکوپ دسترسی دارید تمرکز خود را بر مرز میان بخش تاریک و روشن ماه قرار دهید. این مرز را خط روشمرز یا ترمینیتور می‌نامند. در اینجا سایه‌هایی که کوهستان‌ها و دره‌های ماه ایجاد کرده‌اند مکان تماشای جزییات بی‌نظیری از سطح ماه را در اختیار شما قرار می‌دهد.
اگر دوست دارید درباره عوارضی که می‌بینید اطلاعات بیشتری به دست بیاورید می‌توانید از نقشه‌های ماه ازجمله نقشه های رصدی ماه که مرکز زمین شناسی ایالات متحده منتشر کرده است استفاده کنید.
نکته جالب‌توجه دیگر در رصد ماه تماشای کوهستان‌های ماه است مناطقی که با چشم غیرمسلح روشن‌تر دیده می‌شود. باوجودی که ماه و زمین باهم و در حدود ۴٫۵ میلیارد سال پیش به وجود آمده‌اند اما روی زمین هر چیزی که می‌بینید خیلی جوان‌تر از این تاریخ است. چراکه تحولات زمین‌شناختی و فرسایش به‌طور دائم کوهستان‌ها و سطوح زمین را تغییر داده است. نبود جو و تغییرات فرسایش روی ماه باعث شده است تا بخشی از سطح این قمر همان‌گونه باقی بمانند که در آغاز شکل‌گیری خود بودند. کوهستان‌های ماه یکی از قدیمی‌ترین سطوح منظومه شمسی است که می‌توانید با چشم غیرمسلح ببینید. بخش‌های خاکستری این قمر که اصطلاحاً دریاها نامیده می‌شوند، عوارضی جوان‌تر هستند که به دلیل راه یافتن ماگمای مذاب زیر پوسته به سطح شکل‌گرفته و پس از سرد شدن دشت‌هایی نسبتاً مسطح را به وجود آورده‌اند.
به استقبال ماه‌گرفته یکشنبه‌شب
یکشنبه‌شب آسمان میزبان نخستین ماه‌گرفتگی قرن تازه خواهد بود.
این گرفتگی در ایران و تنها در نیمه غربی آن‌هم به شکل نیم‌سایه‌ای برای ماه در حال غروب رخ می‌دهد که رصد آن کار ساده‌ای نیست.
اما اگر در آمریکای جنوبی و نیمه شرقی آمریکای شمالی باشید بخت برای رصد این گرفت با شما همراه است.
گرفت جزئی ماه ساعت ۲۲:۲۸ به‌وقت شرقی کانادا و ایالات‌متحده آغاز می‌شود. اما اگر رصدگر تیزبینی باشید از قبل از آن ممکن است متوجه سایه کم‌سوی خاکستری نیم‌سایه زمین روی ماه بشوید. از ساعت ۲۳:۲۹ (به‌وقت شرقی) ماه وارد بخش گرفت کلی می‌شود و می‌توانید آن را با تابشی سرخ‌فام در آسمان ببینید. این مرحله از گرفتگی تا ساعت ۵۴ دقیقه بامداد روز دوشنبه به طول خواهد انجامید. و سپس ماه بار دیگر وارد بخش گرفت جزئی می‌شود.
برای دیدن این گرفت در نیمه شرقی آمریکا و کانادا و نیازی به هیچ ابزاری غیر از هوای صاف ندارید.
دلیل اینکه ماه در شرایطی که وارد سایه زمین می‌شود بازهم در آسمان قابل‌رؤیت است و به رنگ اخرایی دیده می‌شود به جو زمین مربوط است. هنگام گرفت کامل باوجودی که ماه در سایه زمین قرار دارد و هیچ نور مستقیمی از خورشید به ماه نمی‌رسد اما نوری که از خورشید به جو زمین می‌رسد انحنا پیداکرده و بخشی از آن به سطح ماه می‌رسد و ما می‌توانیم بازتاب آن را در هنگام گرفت کامل ببینیم. میزان تاریکی ماه کاملاً گرفته نیز به وضعیت جو زمین و میزان غباری که در آن جریان دارد وابسته است.
برای اینکه دقیقاً ساعت آغاز و اتمام ماه‌گرفتگی را در شهر خود پیدا کنید می‌توانید از این وب‌سایت کمک بگیرید.
این مطلب ابتدا در وب سایت مداد، مجله آنلاین فارسی زبان مونترال منتشر شده است.
منابع:
Sky and Telescope – USGS – www.eclipsewise.com – www.timeanddate.com
