زمانی که ایلان ماسک، یکی از بانفوذترین شخصیتهای عرصه عمومی که قاعدتاً باید بهواسطه نقشی که در توسعه فناوری فضایی بازی کرده است به یکی از چهرههای مدافع کارآمدی علم بدل شده باشد، بیپروا بهطور مداوم بر عملکرد واکسنهای تائید شده در مورد بیماریهای مختلف شبهه میاندازد با موضوعی فراتر از ابراز نظر شخصی مواجه هستیم.
او که در میانه همهگیری با استدلال آسیبی که روند قرنطینه به کسبوکارها میزند با انتشار پستهایی، واکسیناسیون را طرح دولتها برای سرکوب مردم عنوان کرد هنوز هم این جبهه از حملات خویش را ادامه میدهد و همین چند روز پیش با بازنشر نوشته تصویری (میم) پرسیده بود مگر قرار نبود همه آنهایی که واکسن نزدهاند تا الآن مرده باشند؟
البته که ایلان ماسک یا میداند یا حداقل توانایی دسترسی به منابعی را دارد که به او یادآوری کنند همان قوانین و اصولی که به او اجازه میدهد پرتابگرهای خود را با دقتی میلیمتری روی زمین دوباره فرود آورد و کپسولهای فضایی وی را به ایستگاه فضایی در مدار زمین برساند، در پشت سازوکار تشخیص پزشکی مدرن نیز در حال کار هستند اما او و بسیاری همچون او ترجیح میدهند این مسئله را به اهداف سیاسی و اقتصادی خود گره بزنند. اگر حزب رقیب ادعا میکند به علم و اجماع جامعه پزشکی – حداقل در شعار – پایبند است پس برای از بین بردن رقیب باید نشان داد که اصولاً آنچه او بیان میکند از اصل ریشه در توطئهای مخفی دارد.
سازمان بهداشت جهانی در روزهای گذشته هشداری درباره همهگیری سویه جدید و بیماری آبله ام صادر کرده است (زنگ خطر برای شیوع آبلهٔ اِم؛ آیا همهگیری دیگری در راه است؟ (radiofarda.com)) سویهای از این بیماری که از سال گذشته درحالتوسعه است و حالا در نقاط وسیعی از جهان رؤیت شده است. اروپا گزارشهایی از شیوع آن را منتشر کرده و در پاکستان نیز نمونههایی ثبتشده است. اتفاقی که بهخصوص با در پیش بودن رویدادی مانند راهپیمایی اربعین و همینطور وضعیت نامنظم مرزهای شرقی کشور ممکن است تاکنون وارد ایران شده باشد یا در روزهای آینده شاهد آن باشیم.
در این شرایط اما صداهای بهظاهر متضادی حرفهای یکسانی را بار دیگر بازتاب میدهند. از سویی در برخی از کانالهای تلگرامی و محافلی که گاه ضریب نفوذشان بیش از رسانههای معتبر است گفته میشود این هشدار سازمان جهانی بهداشت از ترس و هراس راهپیمایی عظیم میلیونی اربعین است و میخواهند این راهپیمایی با تعداد کمتر برگزار شود.
در سوی دیگر اقیانوس کاربران پرنفوذی این هشدار را توطئه سازمان جهانی بهداشت میدانند که با هراس از پیروزی دانلد ترامپ در انتخابات سعی کنند با وضع قوانین قرنطینه و اجباری کردن واکسیناسیون، حامیان او را از رأی دادن منع کنند. یکی از این حامیان مینویسد، «مراقب باشید و مقاومت کنید و به توصیهها گوش نکنید.»
این یکی از کارآمدترین ترفندهای جریانهای مروج تئوری توطئه است. جریانی که شما را دعوت به جریان مقاومتی آزادیخواهانه در برابر نهادی مخوف و تیره میکند و هر توصیهای به شکل اقدامی انقلابی ارزیابی میشود.
البته این برشهای کوتاه تنها نمایی از یک رویداد بزرگتر در جهان است.
پیتر هوتز محقق ویروسشناس برجسته آمریکایی پس از تجربه دوران همهگیری کرونا در کتابی به نام «رشد مرگ بار جریان ضد علم» ضمن مرور تهدیدهایی که دانشمندان در جریان همهگیری با آن مواجه بودند توضیح میدهد که این روند که دامنه آن تنها به سلامت عمومی هم محدود نیست و مواردی مانند تغییرات اقلیم را شامل میشود، به بخشی از ایدئولوژی سیاسی گروهی از محافظهکاران افراطی در آمریکا بدل شده است.
در سوی دیگر اقیانوس و در کشوری مانند ایران نیز، ضدیت با روندهای علمی به شکل شبکهای درهمتنیده در حال اوجگیری است. از افراطی گران سیاسی که شیوع جهانی یک بیماری را توطئهای برای شرکت یا عدم شرکت در انتخابات ایران یا اثر بر راهپیمایی اربعین میدانند تا موج نوعی از فلسفهگرایی نسبی که سعی میکند ریشههای روند علمی مدرن را زیر سؤال ببرد.
دراینبین اما علم مسیری مقدس نیست. نهتنها میشود که باید از مرحلهبهمرحله آن سؤال کرد؛ اما مهم این است که بهخصوص زمانی که جان انسانها و سرنوشت انسانها در بین است از چه کسی باید این سؤالها را پرسید؟
باور به اینکه انسان به ماه سفر نکرده است و همهچیز ساختهوپرداخته هالیوود بوده، اگرچه بنیان روش تفکر انتقادی را به سخره میگیرد اما شاید اثر مرگبار چندانی نداشته باشد؛ اما وقتی عدم واکسیناسیون بهعنوان عملی آزادی طلبانه علیه ساختار خودکامه تبلیغ میشود، مردم جانشان را از دست میدهند. این بار اما هیچکس مسئولیت جانهای ازدسترفته را بر عهده نخواهد گرفت.
علم کامل نیست اما در مورد مسائلی که به سازوکار این جهان سروکار دارد بهترین جواب ممکن فعلی را در اختیار دارد. جنگ با علم برندهای ندارد.