شباهت‌های شگفت‌انگیز با آلزایمر انسان
یافته‌های تازه دانشمندان اسکاتلندی می‌تواند راهی برای درمان هم گربه‌ها و هم انسان‌ها باز کند
خلاصه داستان
پژوهشی تازه در دانشگاه ادینبرو نشان داده است که گربه‌ها می‌توانند دچار نوعی زوال عقل شوند که شباهت‌های زیادی با بیماری آلزایمر در انسان دارد. این تحقیق که روی ۲۵ گربه مبتلا به علائم رفتاری مشابه آلزایمر – مانند گیجی، اختلال خواب و افزایش صدا کردن – انجام شد، نشان داد که در مغز این حیوانات، پروتئینی سمی به‌نام آمیلوئید-بتا تجمع پیدا می‌کند؛ همان ماده‌ای که یکی از نشانه‌های اصلی آلزایمر در انسان است.
چرا این موضوع مهم است؟
زوال عقل در حیوانات خانگی، به‌ویژه در گربه‌ها، پدیده‌ای کمتر شناخته‌شده است. شباهت فرایندهای مغزی در گربه‌ها و انسان‌ها می‌تواند یک مدل طبیعی ارزشمند برای مطالعه آلزایمر باشد.
تا امروز، بیشتر پژوهش‌ها روی جوندگان اصلاح‌شده ژنتیکی انجام می‌شد – گونه‌هایی که به‌طور طبیعی دچار این بیماری نمی‌شوند. اما گربه‌ها، به‌طور طبیعی و در سنین بالا، تغییرات مشابهی در مغز خود تجربه می‌کنند. این یعنی مدل مطالعاتی به‌مراتب نزدیک‌تر به واقعیت بیماری در انسان در دسترس دانشمندان قرار گرفته است.
دکتر رابرت مک‌گیچن، سرپرست تیم تحقیقاتی، می‌گوید:
«زوال عقل بیماری ویرانگری است، چه در انسان، چه در گربه یا سگ. یافته‌های ما نشان می‌دهد که گربه‌ها و انسان‌ها مسیرهای بیماری بسیار مشابهی دارند. این می‌تواند دریچه‌ای به سوی درمان‌های نوین باشد که هم برای انسان‌ها و هم حیوانات خانگی مفید واقع شود.»
جزئیات علمی یافته‌ها
بررسی بافت مغزی گربه‌های مسن با علائم زوال عقل نشان داد که آمیلوئید-بتا در محل سیناپس‌ها – یعنی محل اتصال سلول‌های عصبی – تجمع می‌کند.
سیناپس‌ها برای انتقال پیام‌های عصبی حیاتی‌اند و آسیب به آن‌ها موجب افت حافظه و توانایی شناختی می‌شود، همان‌گونه که در آلزایمر انسان رخ می‌دهد.
MRI مغز گربه‌های مبتلا نیز نشان داد که این حیوانات دچار کاهش بافت مغزی شده‌اند؛ تصویری که به وضوح با مغز یک گربه سالم متفاوت است.
یکی از یافته‌های مهم دیگر، مشاهده نقش سلول‌های پشتیبان مغز مانند آستروسیت‌ها و میکروگلیاها بود. این سلول‌ها سیناپس‌های آسیب‌دیده را «می‌بلعند» – فرایندی که در رشد مغز طبیعی است، اما در زوال عقل می‌تواند روند تخریب را تشدید کند.
تأثیر بالقوه بر درمان حیوانات
پروفسور دانیل گان-مور، متخصص پزشکی گربه‌ها در دانشگاه ادینبرو، می‌گوید:
«زوال عقل در گربه‌ها هم برای خودشان و هم برای صاحبانشان تجربه‌ای بسیار دردناک است. انجام چنین پژوهش‌هایی به ما کمک می‌کند راه‌های بهتر مدیریت و درمان این بیماری را پیدا کنیم. این یک گام مهم برای بهبود کیفیت زندگی گربه‌ها و صاحبانشان است.»
این پژوهش با حمایت مالی بنیاد Wellcome و مؤسسه تحقیقات زوال عقل بریتانیا انجام شده و در نشریه European Journal of Neuroscience منتشر شده است.
پیامدها برای تحقیقات انسانی
شباهت‌های کشف‌شده، امیدها را برای استفاده از گربه‌ها به‌عنوان «مدل طبیعی آلزایمر» افزایش داده است. برخلاف مدل‌های آزمایشگاهی سنتی، این مدل می‌تواند درک دقیق‌تری از مکانیسم‌های بیماری ارائه دهد و روند آزمودن درمان‌های نو را تسریع کند.
به بیان دیگر، شاید در آینده نه‌تنها داروهای انسانی بتوانند به درمان گربه‌های مسن کمک کنند، بلکه مطالعه بیماران گربه‌ای نیز مسیر کشف درمان‌های انسانی را کوتاه‌تر کند.
گام بعدی چیست؟
تیم دانشگاه ادینبرو قصد دارد با همکاری پژوهشگران بین‌المللی، روند پیشرفت زوال عقل در گربه‌ها را در طول زمان دنبال کند و آزمایش‌هایی برای بررسی کارایی داروهای تازه بر این مدل طبیعی انجام دهد. اگر این مسیر موفقیت‌آمیز باشد، می‌توان انتظار داشت که درمان‌های بهتر و زودهنگام هم برای انسان‌ها و هم برای حیوانات خانگی در دسترس قرار گیرد.
