در حالیکه گزارش هایی از افراد معتبری مانند مهدس قاضی میر سعید، علی ابراهیم سراجی و آقای قاسمی از تهران و یزد خبر از رویت هلال ماه پیش از غروب خورشید در عصر روز چهارشنبه داشت، اما دفتر ستاد استهلال آن ها را کافی ندانست. علیرضا بوژمهرانی از رصدگران باتجربه هلال ماه که در دفتر ستاد استهلال بیت رهبری حضور داشت گزارش کاملی درباره اینکه چه اتفاق افتاد که ماه نو اعلام نشد را در وبلاگش نوشته است.
به دنبال این اتفاق بار دیگر بحث هلال ماه در بین مردم و این بار حتی بین رصدگران و منجمان نیز داغ شد. چطور ممکن است رصد شخصی مثل مهندس میرسعید را رد کرد؟ آیا وقتی ما می دانیم ماه رصد شده و به رصد ایشان اطمینان داریم نباید فردا (۵ شنبه) را عید بگیریم؟
آیا از بروز این بحث ها متعجب شده اید؟ اگر تعجب کرده اید نفسی عمیق بکشید و یک قدم از کل این تصویر دور شوید و از فاصله ای دورتر به کل داستان نگاه کنید. خواهید دید اینکه چنین اتفاق هایی هر سال و یا حداقل به تواتر سریعتری رخ نمی دهد تعجب برانگیز است.
به محض اینکه اندکی از میانه بحث های روز دور شوید داستان ساده می شود: منجمان و جامعه علمی در مساله رویت هلال ماه های قمری شرعی در زمین دیگران بازی می کنند.
مساله رویت هلال ماه فعالیتی در میان منجمان آماتور دنیا است و فقط هم مخصوص مسلمان ها نیست و اتفاقا یکی از جذاب ترین فعالیت های رصدی است. منجمان (آماتور و حرفه ای) با کمک محاسبات (و امروزه با کمک نرم افزارهای کامپیوتری خود) می توانند با دقت کسری از ثانیه به شما موقعیت ماه را در هر زمانی از تاریخ چه گذشته و چه آینده بیان کنند. این محاسبات چندان پیچیده و جدید هم نیست. آنها به شما خواهند گفت که هر زمانی در هر شهر و مکانی دقیقا ماه و خورشید کجای آسمان هستند.
منجمین آماتور همچنین رصدگران خبره ای هستند. آنها در میانه فهرست رصدهای خود اجرامی را شکار کرده اند که بسیار کم سو تر از هلال ماه بوده اند. رویت هلال ماه برای آنها می تواند فعالیت مفرح و هیجان انگیز و گاه چاالش برانگیز باشد.
مانند هر جرم دیگری، هلال ماه نیز به دو شرط قابل رویت خواهد بود. یکی اینکه بالای افق ناظر باشد و دیگری اینکه از نظر تضاد نوری با زمینه آسمان در بازه قدرت تفکیک ابزار (چشم غیر مسلح، دوربین دوچشمی یا تلسکوپ ها) قرار بگیرد. البته شما معمولا در مقاله ها و سخنرانی ها و اطلاعات مربوط به رویت هلال ماه چنین معیاری را مشاهده نمی کنید و به جای آن معیارهای شامل یک یا چند ویژگی ماه نظیر سن، جدایی زاویه ای، مدت مکث، زاویه دایره البروجی و … را می بینید که با بازه خطایی سعی می کنند امکان رویت پذیری و یا عدم رویت پذیری یک هلال را پیش بینی کنند. این ترکیب مشخصه های هلال در واقع تلاش هایی است که برای توصیف همان تضاد نوری ماه با زمینه آسمان صورت می گیرد. ما امکان مستقیم پیش بینی این این تضاد را نداریم که این امر به وضع جوی زمین در هنگام رصد بر می گردد. اندکی غبار یا تغییر رطوبت در هوا می تواند بر این مولفه تاثیر بگذارد.
بنابراین ما از نظر محاسبه دقیقا می دانیم کجا را باید نگاه کنیم و همچنین افرادی داریم که کار خود را بلدند و می دانند کجا را چگونه نگاه کنند. پس مشکل کجا است؟در ساده ترین شکل ممکن مشکل آنجایی است که تقویم قمری مورد استفاده ما تقویمی شرعی و نه تقویمی علمی است.
تقویم قمری به ساده ترین شکل بر مبنای یک دوره چرخش ماه به دور زمین تعیین شده است. این تقدیم به دلیل ساده بودن و در دسترس بودن مرجع آن (ماه و تغییر شکل اهله آن) یکی از بدیهی ترین انتخاب ها برای تقویم ابتدایی بوده و البته یکی از غیر دقیق ترین آنها هم هست. با وجود عدم دقت این تقویم برای سال شماری (به دلیل عدم تطابق یک سال خورشیدی با ۱۲ ماه قمری) اما این تقویم در زمان خود کارآمدی اش را داشته است. در مقطعی از تاریخ این تقویم مبنای تقویمی شد که گاهشماری شرعی را بر خود سوار کرد و در دوران جدید این تقویم به تقویمی تماما شرعی بدل شده است. این نکته مهمی است که گاه از فرط بدیهی بودن فراموش می شود. ما امروزه وقتی از تقویم قمری حرف می زنیم حتی با تقویم استاندارد قمری سر و کار نداریم (دقیق ترین تعریفی که می توان از یک ماه قمری داد مدت زمان میان دو مقارنه پیاپی ماه است) بلکه در حال صحبت درباره نوعی از تقویم قمری با تعاریف خاص خودش هستیم.
این مساله به خودی خود مشکلی ندارد. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که به دلیل وابستگی مناسک دینی به این تقویم تعریف آن به طور کامل در اختیار مراجع مذهبی است. به این معنی که آغاز شبانه روز، آغاز ماه و اتمام ماه و شرایط آغاز ماه را علمای دینی برمبنای سنت دینی تعیین می کنند. بدین جهت در مذاهب مختلف دین اسلام نیز ممکن است این تعاریف با هم فرق کند. در تقویم شرعی مورد استفاده در عربستان رویت هلال جایگاهی ندارد. همین هم یکی از دلایل تفاوت های عمده آغاز و پایان ماه میان عربستان و ایران است. در بین شیعیان نیز بین علمای دین درباره تعاریف این تقویم اختلاف وجود دارد.
شما همین جا ممکن است اعتراض کنید که اصلا چرا علما باید تقویم را تعیین کنند. فراموش نکنید که شما وارد قلمرو ادیان شده اید. ما درباره تقویمی دینی و شرعی صحبت می کنیم و نه تقویمی علمی. فارغ از اینکه این تقویم چقدر درست یا غلط باشد از سوی فقها برای امور فقهی ارایه شده است و کسانی که به مذهبی معتقدند که در آن علما و فقهای دینی نقش دارند طبیعتا این موضوع را می پذیرند.
تا چندین سال پیش اکثر علمای شیعه ایران بر این نظر متفق القول بودند که رویت ماه باید با چشم غیر مسلح و پس از غروب خورشید باشد تا فردای آن آغاز ماه جدید قمری شرعی باشد. من بر کلمه شرعی تاکید می کنم چون شما می توانید نوعی تقویم قمری داشته باشید که مبنای آغاز و پایان آن را بر زمان مقارنه قرار دهید و کل داستان دقیق تر می شود و تغییر می کند. بر این اساس به ویژه در ماه های مهم مذهبی مثل آغاز و پایان رمضان مردم و روحانیون به سر بام ها می رفتند تا ببینند آیا ماه دیده می شود و یا نه. در سال های بعد با رشد نجوم آماتوری و رصدگرهایی که سال ها از روی علاقه نه فقط هلال های ماه های مهم که همه هلال های صبحگاهی و شامگاهی را رصد می کردند – فراموش نکنید در نهایت رویت هلال ماه یکی از رصدهای جذاب نجوم آماتوری در همه دنیا است – کم کم شرایط برای استفاده از رصدگران با تجربه تر برای رویت این هلال ها مطرح شد و در نهایت منجر به تشکیل ستاد های استهلال شد.
در این جا کار رصدگران این بود که کاری کنند که در همان چهارچوب مرجع – که طراحیش ربطی به ما ندارد و بر عهده فقها است – تصمیم گیری ها دقیق شود. یعنی اگر خود سیستم تقویم دچار اشکال است، حداقل رصدهایی که مبنای تصمیم قرار می گیرد مطمئن باشد.
رصد هلال ماه فعالیت آماتوری هیجان انگیزی در همه دنیا است و نه ربطی به مومنان و نه ربطی به مسلمانان دارد. مانند هر رصد دیگری در اثر تعدد رصد ها اطلاعاتی از هلال ها جمع آوری شده است مثلا اگر هلالی سنش از مقدار مشخصی کمتر باشد هیچ چشمی توان دیدن آن را ندارد. یا اگر برخی از مولفه های آن از حد مشخصی عبور کند حتما چشمی که سالم باشد درصورت نبودن ابر می تواند ببیند. در این میان برخی از هلال ها هم در مرز قرار داشتند و باید رصدهای بیشتری انجام می شد تا معلوم شود آیا این ها قابل رویتند یانه.
همین تجربه باعث شد تا منجمان دست به کاری بزنند که اگرچه برای کارهای رصدی خودشان اهمیت داشت اما در فضایی مه آلود وارد حوزه تقویم شرعی شد و آن پیش بینی رویت پذیری هلال بود. این پیش بینی را علاقه مندان برای هر ماه انجام می دهند و آن را در شرایط مختلف و برای ابزارهای مختلف بررسی می کنند اما در آستانه رمضان و عید فطر این پیش بینی ها عمومی تر منتشر می شد. در خیلی از موارد این پیش بینی ها کمک می کرد تا در چهارچوب تقویم شرعی وضع تقویم دقیق تر شود.(به خاطر داشته باشید یکی از مشکلات جدی رویت هلال این است که اگر هوا ابری باشد تکلیف چه می شود؟ ما ماه را نمی بینیم حتی اگر واقعا در غیاب ابر قابل رویت باشد. یا مثلا اگر طوفان غباری رخ دهد تکلیف چیست؟ و… این معیارهای رویت پذیری می توانست چنین مشکلاتی را حل کند) اما نباید فراموش کرد که در نهایت آن تقویم شرعی متعلق به منجمان نیست.
سال های بعد داستان پیچیده تر شد. در تلاشی که در ظاهر برای به روز کردن تقویم شرعی انجام شد برخی از مراجع دست به نوآوری زدند. از جمله این نوآوری ها که البته دربین برخی از مراجع مخالفانی هم دارد، این بود که اجازه استفاده از تلسکوپ – به شرطی که تلسکوپ خیلی بزرگ نباشد – هم داده شد. از این پس رویت با دوربین های دوچشمی و تلسکوپ های معمولی ( که خیلی هم بازه قدرت و اندازه آنها مشخص نیست) هم می توانستن مبنای آغاز ماه باشد. بعد تر ایده رویت هلال در روز (پیش از غروب خورشید و یا در روز بعد و پیش از ظهر) نیز مطرح شد. حالا نه فقط می شد از تلسکوپ استفاده کرد که می شد در روز هلال را دید و آغاز ماه نو را اعلام کرد. بعد این داستان مطرح شد که آیا اگر با چشم متوجه نشدیم و عکس بگیریم داستان چه می شود؟ قدم بعدی این بود که اگر در عکس هم معلوم نبود اما پردازش کردیم و تصویر ماه معلوم شد چه؟
این داستان به جای آنکه مشکلات را حل کند گره را کورتر کرد نه تنها چهارچوب فقهی تقویم شکاف برداشت –آرای فقها در این زمینه دچار اختلاف بیشتری شد و در نتیجه در سال های اخیر بارها شاهد اعلام روزهای مختلفی به عنوان عید از سوی مراجع مختلف بودیم – که جامعه رصدگر را نیز در معرض اتهام قرار داد. این نوآوری در فتواهای جدید مسیری را باز کرد که معلوم نیست به کجا می رود. آیا اگر وضع ابزارهای ما بهتر شود مثلا ممکن است تلسکوپ های یک یا دو متری را نیز مورد قبول قرار دهیم؟ آیا نمی توان استفاده از پردازش دیجیتالی را که منجر به آشکار و رویت شدن ماه می شود به قدرت رصدی تلسکوپ اضافه کرد؟ در نهایت این مسیر چه چیزی قرار دارد؟ منِ رصدگر می خواهم در نهایت به بقیه ثابت کنم و نشان دهم که ماه در آسمان است؟ خوب، از ابتدا و بر مبنای محاسبه می دانیم ماه کجا است. اگر استفاده از تلسکوپ ها، پردازشهای تصویر تلاش برای رویت در نور روز، تلاش برای پرواز هواپیما و بعد شاید بررسی راداری و… را بخواهیم دنبال کنیم فکر نمی کنید کل مسیر را اشتباه می رویم؟
واقعیت این است که تقویم قمری شرعی مورد استفاده شیعیان، برمبنای رویت است. هرچقدر هم که شما بازه این رویت را باز کنید کمکی به حل داستان نمی کند. ممکن است آن قدر این بازه را تخصصی کنید که مانند هلال امسال عملا غیر از یک یا دو گروه کسی نتواند آن را رصد کند. تا وقتی این داستان وجود دارد دعواها و اختلاف ها و قطعی نبودن زمان اعلام آغاز و پایان ماه ها وجود دارد. این ضعف نجوم نیست. این قانون بازی موجود است. ما نمی توانیم وسط بازی شطرنج ، تاس بریزیم. واقعیت این است که در این شرایط چهارچوب تقویم شرعی را فقها اعلام می کنند و منجمان اگر می خواهند کمکی کنند تنها می توانند در زمین آنها و با مقررات آنها بازی کنند چون اصلا به منجمان ربطی ندارد که ماه رمضان است یا شوال یا هر ماه دیگری. برای من رصدگر آماتور آنچه اهمیت دارد لذت بردن از یک رصد و به چالش کشیدن توان رصدی خودم خواهد بود. (وقتی می گویم ربطی ندارد منظورم تنها از بعد جایگاه رصدگر شخص است).
اما آیا راه حلی وجود دارد که این مسایل برای همیشه حل شود؟ یک راه حل بدیهی وجود دارد. همان راه حلی که در دومین گردهمایی رویت هلال ماه (یا عنوانی مشابه این) که در مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد آقای هاشمی رفسنجانی نیز آن را مورد تاکید قرار داد. وی به رصدگران توصیه کرد که بروید فقها را قانع کنید که محاسبه را به جای رویت بپذیرند.
من نمی دانم آیا فقه ما این قابلیت را دارد یا نه – احتمالا وقتی تلسکوپ را می پیذریم و فردی مثل هاشمی رفسنجانی می گوید، لابد راهکارهایی وجود دارد – اما تا زمانی که این اتفاق نیفتد و تقویم شرعی قمری ما مبتنی بر تقویم قمری محاسباتی نشود. همین آش و همین کاسه است.
هیچ راه حل دیگری وجود ندارد. افزایش دقت رصد ها، تکمیل جدول رویت پذیری و غیره کارهایی است که منجمان آماتور باید برای دقیق کردن و چالش برانگیز کردن رصدهای آماتوری خود انجام دهند که هدفش لذت بردن، مشاهده کردن و آموختن است و نه تعیین مساله مهمی برای بخش بزرگی از جامعه. تاکید بر این مساله مهم است که من به هیچ وجه نقدی به کار رصدگران وارد نمی کنم. آنها به بهترین شکل کار خود را انجام می دهند و باید برای توسعه این حوزه رصدی خود هر کاری انجام دهند. تاکید من بر این است که منجمان نباید وارد دعوایی شوند که به آنها ربطی ندارد.
شاید نکته بدیهی باشد که ما به عنوان رصدگران و منجمان آماتور قرار نیست تقویم فقهی را تفسیر کنیم. در زمینه رویت هلال و تقویم شرعی ما در زمین دیگران بازی می کنیم. آنها قانون را تعیین می کنند و ما می توانیم به آنها کمک کنیم که در آن بازه و بر اساس آن تعریف دقیق تر تصمیم بگیرند. همینطور می توانیم به آنها پیشنهاد بدهیم که چگونه می توان این مشکلات را برطرف کرد.
به نظر من راه حل تنها تغییر رویت به محاسبه است اما تا آن زمان اگر برای استهلال به منظور تعیین آغاز و پایان ماه قمری شرعی می رویم باید مواظب باشیم که ما حکم کننده نیستیم.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه رویت هلال ماه در ماه های مختلف می توانید وب سایت های زیر را دنبال کنید:
– گروه غیر حرفه ای رویت هلال ماه UGCS
– ستاد استهلال استان خراسان
– مرکز پژوهشهای فلکی نجومی وابسته به دفتر آیت الله سیستانی
واقعن که! با چه جماعت نادونی طرفیم حقیقتا!
آخه یکی نیست بگه وقتی با محاسبه محل قرار گیری ماه در هر قسمت آسمان در هر نقطه زمانی و مکانی روی کره زمین با دقت شگفت انگیزی قابل محاسبه است. اون هم حتی برای هزاران سال گذشته و یا اینده…دیگه این بازیه قایم موشک بازیه اینا من نمیدونم چه صیغع ای هستش والا!
خوب عزیز من من با محاسبه بهت میگم الان ماه توی افق شما وجود داره یا نداره و شما حساب کن که فردا ماه جدید هست یا نیست.دیگه وقتی قضیه قابل محاسبه هست این که ببینیم حالا با چشم یا نبینیم چه چیزی رو دوا میکنه.
به قول مقاله شما این قضیه تازه هیچ حد و مرزی رو ایجاد نمیکنه در حالیکه بر اساس محاسبه اگه معیار باشه حد و مرز دقیقن مشخصه و دیگه مسئله رویت همون طوری که هست توی دنیا و باید هم باشه تبدیل میشه به یه سرگرمی جذاب و بس.
وقتی وارد مقوله ی دین میشیم ، دیگه به ما مرتبط نیست ، اهلش نظر میدن
دوست عزیز من زمانی که نقشه برداری می خواندم تقربیا ۱۰ سال پیش سایت های برای درس نجوم معرفی شده که موقعیت دقیق اجرام آسمانی را بیان می کرد و ۹۰% نقشه برداران فعلی هم برای درس نجوم از این سایت استفاده میکنند اما هدف از بیان این مطلب که اگر شما امروز این رو متوجه شدید مهندسان ما سالها پیش از روی آن نقشه برداری میکریم
بیشتر مهندسان ما مسلمان هستند اما این خبر برای کوته فکری برخی از افراد درست است اما برداشتبرعکس تصور دوستان.
شما با وسایل پیشرفته نجومی تشخیص ماه نو روبه رو هستید خب اصل هم دیدن با چشم است نه تلسکوب فرمول ریاضی چون در غیر این صورت به فرمول را میدادند و میگفتند دیپر این کار مفرح و … به غیر مسلمانان وا گزارید
حالا شما پیدا کن پرتغال فروش رو!و اینکه توی دستورات دینی دیگرشون و همچنین سایر ادیان چقدر از این مسایل وجود داره و چقدر همه چیز و همه دستورات و مناسک تا حد زیادی سلیقه ای و متفاوت هستند و تا اخر ماجرا برو جلو…..
واقعا که زنده باد خرد و خردگرایی و واقعا که هیچ دین و مذهبی بهتر از مذهب خرد توی دنیا نخواهد بود.
البته شما هم همین خرد گرایی را بسط بده ، میبینی که همه چیز چقدر “متفاوت و سلیقه ای” میشه ، از فلانیسم تا بهمانیسم ، اصلا مگه همه ی این مکاتب و “ایسم” ها با خرد نیمده بیرون؟ ، پس چرا انقدر تفاوت؟
البته لازمه ی خردگرایی اول از همه شک گرایی هستش نه دگماتیسم و مطلق گرایی دوست عزیز..
پوریا جان سلام. من رو حتما میشناسی ولی اسمی از من نبر اینجا.
میخواستم نظرم رو منتشر کنم.
این داستان اثبات اول ماه از اول هم معلوم بود و هست که کاملا عشقی و بسی عشقی است! شاید ندونی ولی دقیقا یادمه که حدود ۱۰ سال پیش در روز ۲۹ رمضان گفتند که ماه رو دیدند و حلول شوال بر ایشان مسلم شده است. من که آن موقع منجم فعال تری بودم شخصا میدانستم که در آن روز ماه زودتر از خورشید غروب میکند و امکان رویت پس از غروب ۰ است
تازه در آن موقع اصلا بازار رویت در روز و تلسکوپ و اینها داغ نبود. اگر این بحث هم مطرح بود باز نمیشد هلال رو دید چون موقع غروب سن ماه ۴ ساعت بود.
تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل….
ک.ک.
کاملا درسته و آن داستان ها هم وجود دارد. من این مطلب را با این فرض نوشتم می خواهند کار را درست انجام دهند و سلیقه ها یا مصلحت های شخصی دخالت نداشته باشد.
ارادت فراوان
طبیعتن همان طور که اکثر قریب به اتفاق دسترات و کنش های دینی خصوصن در دینی مانند اسلام و مذهبی مانند تشییع غیر قابل تغییر هستند و قراره که ملت هر کاری رو انجام میدن ببینن چند هزار سال پیش اون انسانها که اون دین رو ساختن چظور انجامش میدادند و بعد اونهاهم مثل همونها انجام بدهند….واصولا قرار نیست عقل وارد دین بشه…این افراد از این میترسند که اگه این قضیه محاسبه رو قبول کنند پس فردا باید سایر دستورات دینی رو هم که صرفا حالت تقلیدی از اعمال ادمهای هزاران سال پیش داره رو باید کنار بزارن و توی همه چیز عقل و منطق رو وارد کنن و اینجوری شاید از دینشون چیزی باقی نمونه. به نظر من ترس اصلی اونها از این مسئله هست …وگرنه شما ببینید حرف بسیاری از کنشگران حقوق بشری هم همینه…این که بسیاری از دستورات و قوانین و احکام دینی داره بر اساس چیزی محاسبه میشه که مثل همین داستان ماه حد و مرز مشخصی نداره و در حق انسانها داره ظلم میشه…وباید بر اساس قوانین عقلی و جهانشمول که بشر فارق از هر گرایش دینی به ان رسیده عمل بشه…
ترس واقعی این هست که اگر در مسئله ماه اینکار انجام بشه و معیار محاسبه بشه هر روز باید که دستور دینه دیگه که بر مبنای تقلید هست کنار گذاشته بشه و بر مبنای پیمان نامه حقوق بشر انجام بشه و این افراد با این قضیه نمیتونن کنار بیان.
شما ظاهرا اندک اطلاعاتی درباره دین ندارید
اولا که چند هزاران سال پیش کسی دین را نساخته ، دین امده است از طرف پیامبر
دوما که اصولا قراره عقل وارد دین بشه و تفقه و تفکر و تعقل حدودا در یک معناست ، که بارها بر ان تاکید شده
سوما که نمیدانم چند ایه ی قرآن ، اما بسیاری از ایات قران دعوت به تعقل و تفکر میکنه ، حتی اولین ایه ی قران که نازل شد اقرا بود ، یعنی بخوان!، اولیش بشین یا بخور یا استراحت کن یا نماز بخون نبود ، بخوان بود
چهارما که خوب نیست وقتی ادم از چیزی اطلاعاتی نداره انقدر سریع یک طرفه به قاضی بره
الان تقریبن همه همینن. اطلاعات زیر صفر، نظرات حد اعلا. این فرمول رو فراموش نکنین:
ادعا + معلومات = عدد ثابت
سلام
آقای ناظمی
یک سوال در مورد ابتدای ماه قمری اینکه اگر در مورد روز اول هر ماه قمری اختلاف نظر است ولی در مورد بقیه روزها (مخصوصا شب چهاردهم که ماه کامل است) اختلافی وجود ندارد حال نمیتوان مثلا در روز هفتم ماه را دقیقا مشخص کرد و در روز هفتم متوجه بشویم که کدام روز مثلاً پنجشنبه یا جمعه روز یکم ماه بوده است ؟
((از این کار فقط برای اثبات درستی یا غلط بودن رویت در گذشته استفاده گردد))
با تشکر
باز هم بر می گرده به تقویم مرجع شما. اگر تقویم شما بر مبنای رویت باشد ممکن است در تشخیص این روزها نیز تفاوت وجود داشته باشد اگر هم بر اساس محاسبه باشد که اصلا لزومی به این کار نیست. ما در هر لحظه می دانیم سن دقیق ماه – مدت زمان سپری شده از لحظه مقارنه – چقدر است.
ایا شما فکری به حال فقهای ما نمیکنید؟
اگه اونها بخواهند رویت باچشم رو که حالت تقلیدی داره کنار بزارن و علم و منطق و محاسبه و دانشمندان و صاحب نظران علمی رو وارد بازی دین کنند….آیا چه بر سر سایر اعمال و قوانین و احکام دینی و شرعی دیگر خواهد آمد؟
مگر نه این است که انها هم سالهای سال است در نیا بر اساس عقل و منطق بشری قانون گذاری شده و میشوند…
لابد میخواهید در آن زمینه هم عقل و منطق را وارد دین کنید تا بجای تصمیم گیری و قانون گذاری درمورد سرنوشت انسانها بر اساس متون نوشته شده در هزاره های گذشته بیاییم و بر اساس علم روز قانون گذاری کنیم….ایا دیگر چیزی از دین و تقلید باقی خواهد ماند….آیا دیگر کسی به دینی که هر روز به روز میشود نگاهی مقدس مابانه خواد داشت…و آیا هویت دین به عنوان یک چیز خدشه ناپذیر زیر سوا نخواهد رقت…نه آقا تا دنیا دنیاست باید حتی اب را به سبکی در آن متون گذشته نوشته است خورد…و ماه که جای خود دارد…!
هزار سال پیش مردم تشنه و گرسنه میشدند ، الان هم تشنه و گرسنه میشوند ، میخواهید الان مردم از غیر از دهانشون غذا بخورند؟ ، چون سنت هزار سال پیش را که نمیشه تقلید کرد نه؟
اصولا مگر غذا خوردن و از کجا غذا خوردن سنته؟!یعنی شما به غذا خوردن به عنوان یه سنت اعتقاد دارید الآن؟و ممکنه روزی دست از این سنت بردارید؟
با سلام و تشکر از پوریای عزیز و زحمتی که میکشید
یک گله دارم!
آیا جامعه علمی نباید قبل از شروع این ماجرا (تشخیص شروع و پایان ماه رمضان) وارد عمل بشه و اذهان عموم رو روشن کنه، و با جهل موجود مبارزه کنه؟ امروزه قدرت انتشار اخبار و افشای جهل و عقب‌ماندگی در شبکه‌های اجتماعی به هیچ کس پوشیده نیست. چرا همیشه جامعه علمی –از جمله شما که بسیار فرد تاثیرگذاری هستید– همیشه یکی دو روز بعد از خوابیدن سر و صداها موضوع رو به چالش میکشید؟
آیا غیر از اینه که خود جامعه علمی بدلیل این این نوع کم کاری‌ها مسبب رواج جهل و نادانی در جامعه میشه؟
پ.ن: شخصاً بعنوان کسی که این ماه رو روزه گرفته دقت و صحت این قضیه برام خیلی مهم بود. وقتی که علم میتونه مشکل رو حل کنه چرا باید به دهن یه مشت بی سواد نگاه کرد واسه اعلام ماه؟!
سلام و ممنون از لطفتون
راستش من از طرف جامعه علمی نمی توانم حرف بزنم و در مورد خودم در مواردی این صحبت شما درست است (مانند مورد داستان پپسی که من دیرتر از موقع اقدام کردم) اما در این مورد الان دقیقا در میانه داستان هستیم و من دیشب که متوجه این اختلاف شدم و واکنش ها را دیدم شروع به نوشتن کردم. البته اصل ماجرا بارها و بارها توضیح داده شده است. در برنامه آسمان شب الان سال ها این صحبت هست که بین کار رصدی و مسایل فقهی باید تفاوت و تمایز قایل شد و به نوعی اکثر دست اندرکاران – حداقل در بخش نجومی – هم این را قبول دارند. مساله فوق العاده بدیهی است که تقویم شرعی با تقویم نجومی فرق دارد. این به معنی بد بودن آن تقویم نیست به هر حال هر آیین و مذهب و دینی قوانین خودش را دارد. تمام صحبت من در این نوشته این بود که رصدگران اگر داده های خود را در اختیار مراجعی مانند ستاد استهلال می گذارند نقشی در این تقویم نداشته اند و نقشی هم در تعیین مناسبت های آن ندارند چون تقویم بر اساس اصول فقهی تعریف شده. رصدگران می توانند کمک کنند که در آن چهارچوب دقیق تر اتفاقات پیش رود که همین کار را هم انجام می دهند.
درباره اصلاح تقویم هم تنها کاری که ما می توانیم انجام دهیم پیشنهاد است. اگر این تقویم ادعای علمی بودن و کارکردن با مسایل علمی را داشت آن وقت ما می توانستیم آن را نقد کنیم اما این تقویم همین است که هست و مناسبت های شرعی هم از روی آن اعلام می شود. در مواردی ما می توانیم نقد کنیم که با اصول اعلام شده همین تقویم خطا صورت بگیرد. مثلا چندین سال پیش یک بار عید در حالی اعلام شد که اصلا مقارنه اتفاق نیفتاده بود. آنجا دیگر بحث تقویم شرعی و غیر شرعی نبود با هر معیار و استدلالی که برای رویت باشد تا مقارنه رخ ندهد اصلا ماهی متولد نمی شود که بشود رصد کرد و می شد انتقاد کرد. این بار اختلاف بر سر این است که این رصد آیا برای کسانی که تصمیم گیر مسایل شرعی هستند حجیت داشته یا نه که من نه معیارهای آن ها را می دانم و نه تخصصم هست.
به هر حال مساله رویت همیشه با عدم قطعیت همراه است (فرقی هم نمی کند رویت یا رصد چه شی ای باشد) از خورشید درخشان تر که جرم نداریم همین خورشید هم اگر هوا ابری باشد قابل رویت نیست. زمان یاین عدم قطعیت ها رفع می شود که یک تقویم محاسباتی جایگزین تقویم قمری شرعی فعلی شود نمی دانم اصلا ممکن هست یا نه اما اگر باشد باید آقایان علما را تشویق کرد که به این سمت بروند نه اینکه دایم بازه و تفسیر رویت را توسعه دهیم.
آفرین نکته آخرتون باز جالب بود.مثال خورشید.
کار اینها مثل کسی میمونه که با شواهد زیاد دیگه میتونه مطمعن باشه که الان خورشید توی اسمون و بالای خط افق هست یا نیست، ولی بازم اونرو قبول نمیکنه و میگه من تا خورشید رو با چشمم رصد نکنم قبول نمیکنم که هست!
دقیقا مسئله و معیار رویت هم همین وضع رو الآن داره.و واقعا زیباست!!!!
عایا اگر در تشخیص روز اول ماه خطایی اتفاق بیفتند (زبونم لال) اتفاقی می افتد؟ عایا مسائل مهمتر از این نداریم؟
دو حالت وجود دارد: یا شما به مناسک دینی اعتقاد دارید یا خیر اگر دارید بله! تشخیص روز اول ماه شرعی فوق العاده مهم است و اگر ندارید طبیعتا روز اول ماه شرعی اهمیتی ندارد.
اگر فرض بر این باشد که من به مناسک و اینا اعتقاد داشته باشم و باز هم رویت هلال یک روز پس و پیش بشه (زبونم لال با عربستان یک بشه ) عایا باز هم اتفاقی می افتد؟
اگر به این مسایل اعتقاد داشته باشید آن وقت باید ببینید در منظومه اعتقادات شما این مساله مهم است یا نه و آیا جابجایی اش تغییری ایجاد می کند یا نه. در ضمن این «عایا» معنی خاصی داره؟ من اخیرا زیاد می بینم ولی نمی فهمم یعنی چی.
ممنون از پاسخ شما
به اینجور مسائل دیگ اعتقاد ندارم اصلا مفهوم سالگرد برای من بی معنیه یعنی که چی بشینیم بشماریم یه جرمی ۱۲ بار به دور یه جرم دیگه بچرخه بعد بشر با مغز ۱٫۵ کیلوییش یه عادتی رو تکرار بکنه
کلمه “عایا” رو من برای نشان دادن عدم اعتقادم به مسائل خرافی بکار میبرم
تشکر
من کاملا به نظر شما احترام می گذارم. برای من داستان ماه، تقویم و بقیه این داستان ها جذاب و مهم هستند. از نظر رصدی هم برای من هلال ماه های قمری جذاب هستند. همانطور که رصد اجرام عمق آسمان و … جذابیت دارند.
ممنون بابت توضیح عایا.
موفق باشید
سلام دوست عزیز.شما میدونم اعتقادی ندارید ولی برای کسانی که اعتقاد دارند میگم .فرض کنید یک روز خدای نکرده تصادف کنید ویک نفرو زیر بگیریدبعد دادگاه میگه روز تصادف آخرین روز یک ماه حرام بوده وشما موظف به پرداخت دیه ماه حرام هستید بعد شما که یک محقق هستید میگین من دیروز بعداز ظهر بعد از غروب ،ماه رو رویت کردم پس امروز اول ماه غیر حرام است ودادگاه در مقابل چی میگه میگه نظر شما بدرد خودتون میخوره اینجاست که تضاد پیش میاد چون در مساله رویت هلال تمام فقها میگن اولین شرط ثبوت،دیدن هلال توسط خود فرده .حالا افرادیکه ادعای پیروی از شرعو دارن بیایند پاسخ دهند .پس می بینید که اول ماه خیلی توزندگی مهمه شاید انسانو از هستی ساقط کنه
عجب. “عایا”نویسی فلسفه هم پیدا کرد. با غلط نوشتن، تنها غلط نوشته‌اید. و البته فرهنگ غلطی را رواج داده‌اید.
شما که به کاسبان دین متعرض هستید که با رواج خرافه و جهل به کسب مشغولند، از بامی دیگر به گسترش جهل کمک نکنید.
یاد گالیله افتادم. . . که وقتی گفت زمین گرده، کلیسا محاکمه ش کرد!
سلام برادر یاد گالیله خوب افتادی که همه این دانشمندانی که از قرون وسطا زدند بیرون و شروع به نظریه پردازی و اندیشه کردن همه را مدیون کتب ترجمه شده و ارتباط خودشان با مسلمانها میدانند . حال چه شده که پس از غارت فراوان کتاب های علوم اسلامی واستفاده غرب از این کتاب ها حالا اسلام عقب افتاده شده؟ چه شده که در قوانین پزشکی ابوعلی سینا اسطوره مسلمان ایرانی در غرب بیشتر مورد احترام هست تا اینجا برادر شاید زمان و مکان خوبی برای این شرح ماوقع نیست . چه شده که جوان مسلمانی که باید در منابع تحقیق بیشتری کند بیشتر به داشته های خودش شک دره و تازه مسلمانان اروپایی که بنده نیز دوستانی از اروپا و تازه مسامانان دارم علاقه بیشتر از شما جوان مسلمان زاده به اسلام دارند و مسلمان بودن را راه تعقل و تفکر و اعتلای روحی و زندگی خود میدانند ؟ حال که جای تعجب دارد. هر مسئله ای با فضای درونی و مسائل و روش استنتاج خود نتیجه میدهد . افلا تعقلون؟!
به نظرم عید شرعی را با عید قمری باید تفهیم کرد.
و آنرا در یک‌کاسه قرغر ندهیم. بعد دعواها را داوری کنیم.
http://www.timeanddate.com/worldclock/astronomy.html?n=246&month=8&year=2013&obj=moon&afl=-11&day=1
همانطور که در این سایت و یا هر سایت نجومی دیگر می‌توانید ببینید، ساعت دو و بیست دقیقه صبح پنجشنبه، به وقت تهران، شروع ماه جدید اغاز شده است. لذا هرگونه گزارشی مبنی بر مشاهده‌ی هلال ماه در روز چهارشنبه، آب در هاون کوبیدن است و هرگونه تلاشی برای مشاهده در روز چهارشنبه، ناشی از جهل در این زمینه است.
فکر کنم اشتباه کرده اید. روز چهارشنبه ۷ آگوست است
حق با شماست.
سلام آقای ناظمی خسته نباشید
می خواستم نظرتان را راجع به برنامه های وزیر علوم پیشنهادی بدانم. راجع به ایشان و برنامه هایشان هم مقاله می نویسید؟
با سلام و تبریک عید فطر
فوق العاده و جذاب نوشتید.اصلا جای حرفی نمی مونه مگر تشکر.
از نوشتن این مطلب و قصدتان برای روشنگری بسیار ممنونم. اما مشکل اساسی که به نظر من وجود دارد تقریبا همین پاراگراف است که روح کلی مطلب را در خود دارد:
«… ممکن است اعتراض کنید که اصلا چرا علما باید تقویم را تعیین کنند. فراموش نکنید که شما وارد قلمرو ادیان شده اید. ما درباره تقویمی دینی و شرعی صحبت می کنیم و نه تقویمی علمی. فارغ از اینکه این تقویم چقدر درست یا غلط باشد از سوی فقها برای امور فقهی ارایه شده است و کسانی که به مذهبی معتقدند که در آن علما و فقهای دینی نقش دارند طبیعتا این موضوع را می پذیرند…»
اینجا دارید یک سری مفروضات غلط را مبنای استدلال قرار می دهید. تقویم شرعی اصلا از سوی فقها ارائه نشده است (یعنی فقها نه مبدع آن بوده اند، و نه قرار دهنده آن بعنوان مبنای شرعی) و تا قرنها بعد از پیامبر چیزی به نام فقیه (حداقل به معنای امروزی آن) وجود نداشته است.
در مذهب شیعه هم هرچند فقها نقش ایفا کرده اند اما پیروی از فقها نه جزو اصول دین است و نه جزو فروع دین. حتی خود فقها در اولین مساله رساله هایشان اعلام می کنند که اگر کسی بتواند احکام الهی را از روی دلیل به دست آورد می تواند به عقیده خود عمل کند.بگذریم از قضیه عمل به احتیاط که آن هم جایگاهی دارد.
منطقا هم درست نیست بگوییم “چون مسلمان هستیم باید در امور نجومی و مهندسی و پزشکی و ادبیات و همه چیز برویم دنبال نظر فقیه” شاید در قرون گذشته که علما در مدارس همه چیز را از فقه تا طب و ریاضیات و نجوم می خواندند، این استدلال درست بود، اما حالا علوم تفکیک یافته اند و انتظار اظهار نظر در هر بابی از علما، باریست سنگین بر دوش فقه که آن را از به روز شدن باز می دارد.
سلام و ممنون
فکر نمی کنم این استدلال ریشه اش فرض غلطی باشد. بله، در زمانی تقویم قمری هلالی تقویم شناخته شده ای بوده و که مورد استفاده عمومی هم داشته است. تثویم شرعی نیز بر روی همان تقویم رایج سوار شده است اما به مرور زمان و توسعه تقویم کاربرد این تقویم هلالی تنها مختص به تعیین اوقات شرعی شده است. شاید استفاده از کلمه فقیه بی دقتی باشد. اشاره من به تعریف این تقویم از سوی فقها یا علمای دینی یا مفسران سنت دینی و … این نیست که پیروی از آن ها برای همه واجب است. نکته مشخص این است که ما امروز از تقویم هلالی در هیچ مناسبتی غیر از تعیین اوقات شرعی استفاده نمی کنیم. تعاریف اوقات شرعی را هم دانشمندان و یا منجمان نه تهیه کرده اند و نه می توانند. (برای مثال آغاز و پایان شبانه روز بر مبنای تعریف شرعی با شبانه روز نجومی متفاوت است) مثلا یک ستاره شناس یا هر کس دیگری نمی تواند بگوید زمان نماز ظهر باید چه ساعتی باشد یا مثلا نماز صبح را باید بعد از طلوع خواند چون در حوزه وظایف آنها نیست. اینکه چرا این اوقات شرعی یا این زمان بندی برای مناسک انتخاب شده است را نمی دانم و برایم – در این بحث خاص – مهم هم نیست. این سنت دینی و راویان آن – حالا اسمشان را علمای دین بگذاریم یا مفسران و یا … – هستند که به هر دلیلی این زمان ها را مشخص کردند.
کار منجمان یا ریاضی دان و یا هر تخصص دیگری این نیست که سر اینکه چرا این تعریف ها وجود دارد بحث کند. ما در بهترین شرایط می توانیم بگوییم آن تعریفی که ما ارایه کرده ایم را چطور می توان – حداقل با تقریبی بهتر محاسبه و تعیین کرد. (مثلا ما می توانیم به شما بگوییم هنگامی که خورشید بیشترین ارتفاع را در آسمان یک محل دارد دقیقا چه زمانی است. اینکه آیا این زمان اذان ظهر هست یا نیست به من – به عنوان منجم یا محاسبه گر – ربطی ندارد.
در مورد عمل به احتیاط و یا استخراج قوانین دینی در صورت تخصص و … باز هم مساله من این نیست که شما – به طور فرضی – آیا از کسی تقلید می کنید؟ آیا عمل به احتیاط می کنید؟ آیا از برداشت شخصی خود پیروی می کنید؟ ویا … مساله من این است که در همه این موارد باید تعاریف اولیه مشخص شود. اگر برای شما عید فطر به عنوان روزی که روزه داری در آن حرام است مهم است باید تعریفی ارایه دهید که چه زمانی را پایان ماه مورد نظر خود می گیرید. به محض اینکه این زمان را مشخص کردید می توانیم حرف هم را بفهمیم. ممکن است به طور فرضی شخصی آیینی ابداع کند و بگوید که مراسم مذهبی اسلام را بر مبنای تقویم خورشیدی انجام می دهد. برای کسانی که آن ایده را قبول دارند می توان محاسبه کرد یا درباره اینکه آیا زمان بندی اشان با تعاریفشان می خواند یا نه حرف زد. کما اینکه در مورد عربستان می توانیم صحبت کنیم که آیا اعلام مناسبت هایشان بر مبنای همان تقویم ام القری درست اتفاق می افتد یا نه.
اتفاقا حرف من هم همین است که باید علوم را از حوزه مسایل معنوی تفکیک کرد. رصدگر و ستاره شناس باید بین رصد هلال ماه و محاسبه هلال ماه که مساله علمی و رصدی است و رویت هلال تفاوت قایل شود. در سیستمی که امروزه به طور عمومی وجود دارد دیدن ماه به هر شکلی در آسمان الزاما شرایط رویت – به معنی شرعی که تعیین تقویمی است که بر مبنای آن عید و یا روز حلال و حرام اتفاق می افتد – را ممکن است همراه نداشته باشد.
اتفاقا در این مورد هم ما باری بر دوش فقها نمی گذاریم و اتفاقا پیشنهادی که من هم توضیح دادم این است که شما اگر می توانید بررسی کنید و تقویم قمری محاسباتی که در آن تکلیف آغاز و پایان آن مشخص و محاسباتی است و تکلیف کبیسه گیری و بقیه داستان های آن نیز مشخص است را به عنوان چهارچوب تقویم شرعی به جای تقویم هلالی مبتنی بر رویت قبول کنید. در این صورت هم بار از دوش شما برداشته می شود و هم مساله ای که برای مومنین (حداقل پیروان شما ) دارای اهمیت است هر سال دستخوش شک و شبهه و بحث نمی شود.
من از آقای بوژ مهرانی پرسیدم که آیا رهبری پردازش تصویر ماه را قبول دارند و حجت شرعی برای اعلام ماه شوال میدانند که آقای بوژ مهرانی گفت رهبری پردازش تصویر هلال ماه را حجت شرعی برای اعلام ماه شوال نمبدانند
ممنون از توضیحتان. البته نکته من این بود که این ها قدم هایی است که در پی این روند می توان برداشت و ممکن است این سوال ها مطرح شود – همانطور که مطرح شده – و شاید زمانی مورد قبول هم واقع شود.
سلام بر شما
لطفا این توضیح برای نتویر حضرتعالی و خوانندگان محترم درج میشود :
۱ ـ مرجع تقلید که دارای عالی ترین درجه نخصص در علوم دینی متعددی از جمله فقه و اصول فقه است ؛ احکام شرعی را تعیین میکند.
۲ ـ وظیفه مرجع تقلید تعیین حکم شرعی است . برای مثال تعیین معیار حلول ماه قمری اما اینکه آیا این معیار محقق شده یا نه وظیفه مرجع نیست راه های مختلفی را مراجع تعیین کرده اند که در رساله ها آمده است.
۳ـ معیارهای دینی اغلب به نحوی است که غالب مردم توان آگاهی از آنها را داشته باشته باشند نه اینکه برای مثال در کل ایران فقط عده ای معدود توان انجام آن را آنهم با صعود به ارتفاعات و اتخاذ فن آوری بتوانند انجام دهند.
زیرا دین فقط خلاصه به یک ملت و یا یک کشور نمی شود .
فرض اینست که ضروریات این دین را هر فردی در هر کجای عالم که باشد بتواند انجام دهد.
به همین خاطر هم در ایات متعدد قران و در تمام احکام دینی بنا بر توام انجام و حنی سادگی در اجراست .
لذا مهمترین نکته که در رویت آقایان بوده ، متعارف بودن رویت است. نهاینکه فقط عده ای خاص توان این رویت را داشته باشند.
بنده همراه جناب آقای مهندس قاضی میرسعید بودم ؛ صراحنا به آقای موحد نژآد در دفتر رهبری اعلام کردم این چیزی که در چشمی رویت گردید فقط در توان خیرگان است که ببنینند و رویتی فوق متعارف است.
لذا در اطلاعیه ای منتشر شده هم رویت آقیان رد نشده ؛ تصریح شده کفایت شرعی برای اعلام اول ماه نبوده است…
ممنون از توضیحات
در نهایت من هم همین مسایل را نوشتم. عرض کردم که مساله رصد با رویت متفاوت است چون رویت وجهه شرعی دارد برای همین تنها رصد آن کافی نیست و اتفاقا تاکید کردم که مشکل بحث هایی که مطرح می شود این است که مفهوم رصد با رویت اشتباه می شود. رصد را رصدگران انجام می دهند اما تحقق اینکه آیا رویت شرعی اتفاق افتاده یا نه بر عهده صاحب نظران فقهی است که اصول تقویم و تعاریف آن را برای کاربردهای دینی مشخص کرده اند.
ممنون
همانطور که میدانید اغلب معیارهای تقویمی قراردادی است.
در تقویم قمری معیارهای مختلفی وجود دارد شامل تقویم قمری نجومی ، تقویم قمری هلالی و نیز تقویم قمری رویتی.
حتی معیار اهل سنت نیز رویت است . لذا ملاحظه میکنید با اینکه تقویمی به نام ام القری در عربستان هر ساله استخراج و اعلام میشود اما بازهم در ماه های قمری مهم شامل رمضان ، شوال و ذیحجه دیوان عالی عربستان بیانیه داده و درخواست میکند همه به استهلال پرداخته و بعد هم بیانیه میدهد که رویت هلال اثبات شده یا نشده؛ که اغلب گزارش های مبنی بر توهم رویت ( خوشبینانه) را نیز میپذیرند.این بیانیه ها از خبرگزاری دولتی عربستان « وکاله الانباء السعودیه » قابل دریافت است .
مبنای رویت ، در مذهب تشیع و تسنن ، روایتی است که از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده و برمبنای اصول فقه در همه ماه ها به آن عمل میشود.
اینکه شما رصد و ریت را از هم تفکیک کرده و رصد را نجومی و رویت را شرعی نام گذاری کردید شاید برای برخی سوء تفاهم ایجاد کند…
رویت هلال موخر بر رصد هلال است . رویت ، بعد از رصد هلال و استهلال (هلال یابی ) رخ خواهد داد .
دین اسلام تنها دینی است که همه ی اعمالش بر مبنای رصد پدیده های نجومی و اطمینان از وقوع پدیده ای نجومی (شمسی یا قمری ) انجام می شود.
لذا وقوع هر کدام از این پدیده ها باید به صورت متعارف باشد . و تاکید شده است که یا باید خود فرد آن پدیده را مشاهده کند و یا دونفر عادل که خودشان رویت کرده اند شهادت به وقوع آن پدیده نجومی دهند(به شرطی که اگر دیگران هم رصد میکردند می توانستند رویت کنند) …
علاوه بر روایات ، همانطور هم که در متن توضیح داده شد آیات زیادی در قران کریم به پدیده ها و موضوعات نجومی پرداخته است.
قران کریم مهمترین راه هدایت بشر به سوی ملکوت را بهره گیری ««مدبـرانـه»» از رصد پدیده های نجومی معرفی نموده است. ( آیات متعدد در قران از جمله ۱۹۸ و ۱۹۹ سوره مبارکه آل عمران )
ممنون
توضیح کاملا درستی است. من منظورم استقلال کامل رویت ورصد نبود و تاکید به تفاوت آنها داشتم و همان نکته که هر رصد موفقی الزاما به معنی حصول رویت نیست.
ممنون
یه تشابه جالبی بین این موضوع و مساله رد شدن توپ فوتبال از خط دروازه ها میبینم فدراسیون جهانی فوتبال هم به حسگر ها و تشخیص های علمی و تصویری اعتماد نداره و چشم طبیعی انسان رو مورد اعتماد تر میدونه گویا در مساله شرعی هم همین طور حاکمه در ضمن فراموش نکنید که بعد از صد ها سال امروزه علم وارد صنف اونها شده و دلایل کاملا محکم داره و حق بدید به اونها که به این زودی ها علوم جدید رو نپذیرند
اقای ناظمی سلام سما یک روزنامه نگار هستید پس طبیعتا اصول اخلاقی کارتان را بلد هستیدفکر نمی کنم تو حرفه تان این مطلب شما اصول اخلاقی را رعایت کرده باشد چون که مساله رویت هلال ماه یک کار علمی و شرعی است. شماکهرنگ دیوارهای حوزه های علمیه را ندیدید چطور به خودتان اجازه می دهیددر حوزه ای ورود پیدا کنید که کاملا بی سواد هستید.شما به قول خودتان “ژورنالیست علمی”هستیدایا به خودتان اجازه می دهید که در زمینه ورزشی مطلب بنویسید؟قاعدتانه…مساله رویت هلال ماه بنظرم مثل فوتباله.نتیجه فوتبال با یک نیمه اعتباری ندارد وباید دونیمه برگزار شودتا نتیجه معتبر باشد.در امر رویت هم همین است باید هم شرع دخیل باشد هم علم واینها هیچگاه در مقابل هم نیستند.شمابحث نرم افزار را مطرح کردید پس چرا ائمه معصومین به سراغ رویت هلال ماه می رفتند ایا علمشان به دقت این نرم افزارها نبود؟بعضی جاها اگر بخواهیم برطبق همین علمی که شما یدک می کشید عمل کنیم خوب انسان به بیراهه می رود وفقیه باید نظر دهید مثلا در بعضی جاها هست که ساعات شب و روز خیلی زیاد است شاید به اندازه چند روز معمولی باشد خوب اگه شما می گویید علم بروید در این مکانها روزه بگیرید،ایا به فقیه مراجعه نمی کنید؟در بعضی جاهاهلال ماه تاشب چهارم وبعضا تا شب پنجم دیده نمی شود خوب بروید در این مکانها برطبق همین علم عمل کنید و یک رمضان ۳۴ روزه داشته باشید. با این شرایط ایا به فقیه مراجعه نمی کنید.پس لطفا دقت کنید ما در زمین دین بازی می کنیم.اصلا اسلام زعیم دارد و در این زمان باید مسلمانان به حرف حاکم شرع توجه کنند نه به منجمان
درباره وظایف روزنامه نگار و کار ما و اخلاق ما به نظرم دچار یک بدفهمی شده اید. من در درس نامه های روزنامه نگاری علمی و همینطور مطالب مختلف توضیح داده ام و البته در هر کتاب روزنامه نگاری نیز می توانید این مسایل را پیدا کنید. کار روزنامه نگار علمی – یا در هر شاخه دیگری – این است که مسایل را بررسی کند، درباره اش مطالعه کند تحقیق کند و نتیجه اش را بنویسد. مثلا من زمانی که راجع به بوزون هیگز می نویسم متخصص فیزیک ذرات نیستم. من روزنامه نگار علمی هستم که مساله را مطالعه می کنم تحقیق می کنم و به زبان ساده تر بر می گردانم.
اینکه سواد من در مسایل شرعی چقدر است داستان دیگری است که چون به کارم مربوط نمی شود دلیلی برای پاسخ دادن ندارم.
شما در خط آخر همه حرف های من را به طور خلاصه گفتید و اصلا کل مطلب من هم تاکید بر همین یک جمله بود: شما در باره رویت هلال در زمین دین و علمای دینی بازی می کنید و نه در زمینه علمی و رصدی . پس رصدگران نباید انتظار داشته باشند رصد با رویت یکی باشد.
درباره سوال های آخر به طور کلی پاسخ من این است که اگر من در هر جای دنیا بخواهم وظیفه و یا عملی شرعی را انجام دهم به سراغ نظر کسانی می روم که در آن بحث اعبتار دارند (علمای دینی ) اما اگر بخواهم تقویم قمری استاندارد را محاسبه کنم ،لحظه مقارنه، زمان نجومی یا طول روز و زمان کسوف و خسوف را تعیین کنم یا دست به محاسبه می زنم یا اگر بلد نباشم سراغ متخصصان این رشته می روم.
خوب فرق دیدگاه من با شما هم همینه شما این را قبول ندارید ونمی تونید باهاش کنار بیایید… .شما از اینکه حرف آخر را مراجع می زنند ناراحتید و رصدگران را بیشتر ترجیح می دهید تا مراجع در ضمن من یک بانکی اطلاعات خوبی از گزارشهای هلال دارم تا به حال اسم شما را ندیدم
من منظورم را به وضوح در متن نوشته ام. هرچه که لازم بوده است در آن آمده و خیلی ساده گفته ام نباید به دلیل تشابه رصد و رویت این دو را اشتباه گرفت. رصد یک هلال الزاما به معنی وقوع رویت نیست. و تا زمانی که مرجع تقویم شرعی ما بر مبنای رویت است تایید وقوع رویت بر عهده صاحب منصبان دینی است و نه رصدگران و دانشمندان و … واقعا از این واضحتر نمی توانم منظورم را بگویم. این مساله توصیف وضع موجود است و نه اعتراض به چیزی. تا زمانی که آقایان فقها صلاح ندانند و تقویم استاندارد قمری را جایگزین تقویم شرعی نکنند – اگر امکان چنین کاری وجود داشته باشد – اختلاف هایی مشابه آنچه امسال رخ داد ادامه خواهدداشت. در این مساله نه ترجیح من مهم است و نه چیز دیگری .
درباره بخش دوم صحبت هایتان :
۱- برای نوشتن این مطلب و یا هر مطلب دیگری از تخصص و علاقه شخصیم اعتبار نگرفته ام بلکه مانند هر مطلب دیگری بر مبنای مطالعه و تحقیق مستقل نوشته شده است.
۲- من از این نوع ادبیات اطلاعاتی بی زارم. اینکه کسی که حتی از نوشتن نام و نشان خود می هراسد به جای اینکه اگر نقدی به متنی دارد به محتوای آن مراجعه کند به موضوع بی ربطی می پردازد که آیا نویسنده آن متن خود رصدگر یا فقیه است برایم به شدت غیر قابل تحمل است. من با اشتیاق نقدهای مختلف به نظراتم را دنبال می کنم اما ترجیح می دهم بدانم با چه کسی دارم سر چه چیزی حرف می زنم.
۳- سابقه و تجربه رصدی من به طور کامل بی ارتباط با مطلبی است که نوشته ام اما اگر مایل بودید به جای مراجعه به لیست های خود از نجومی های ایران سوال کنید و در زمینه هلال ماه از آقایان صیاد و میرسعید و بوژمهرانی بپرسید که آیا با اصول رویت آشنا هستم یا خیر. (که اگر نبودم هم باز تاثیری بر استدلال متن نداشت)
سلام.شاید دو سه بار متن شما ونظرات را خواندم شما قصد تخریب هیچ کسی را ندارید و درحقیقت به ان کار حرفه ای خودتان پرداختید ولی این مطلب را می توانستید حرفه ای تر و با تامل بیشتر بنیسید حداقل این عنوان را انتخاب نمی کردید.در باره اسمم هم هیچ هراسی ندارم ولی شما نزدیک به خطوطی شدید که خوانندگان شما پا را فراتر از این خطوط گذاشتند. من تقریبا با تمامی افراد در ارتباطم به هیچ عنوان از این اتفاق ناراحت نیستند چون کسی نمی گویید که این عزیزان دروغ می گویند همه ما هیچ تردیدی نداریم که این عزیزان هلال را دیده اند چون از اساتید هستند واعتباری و جایگاه ویژه ای دارند اما ماها که ادعای تحصیلات دانشگاهی می کنیم در این موضوع باید خیلی حرفه ای تر کارکنیم
آقای ناظمی خودشون از پس خودشون برای دفاع منطقی از بیاناتشون بر میان اما من به منظور دفاع از دیدگاه و برداشتم ملزم به نوشت نظرم شدم.
موضع این دیدگاه نسبت به رصد و هلال،نقش و تاثیر منجم-رصدگر- و فقیه-رویتگر- کاملا بی طرفانه و منصفانه است.این دیدگاه تنها به بررسی هر دو وجه موضوع پرداختند و در عین هوشیاری و تیزبینی با تاکید بر تاییدی که از سوی فردی چون آیت ا… هاشمی-به عنوان فردی که رنگ دیوار حوزه های علمیه را دیده اند-بر پیشنهادی که از سوی منجمان ارائه شده اقدام به بررسی راه حل علمی و عملی موجود نموده اند.
در ضمن اشاره دوست گرامی مون به اینکه رویت ملاک همگانی ست و رصد ملاکی تخصصی موید این موضوع است که ما نه با توجه به رویت شخصی بلکه با توجه به نظر عالم دینی پی به صحت رویت می بریم و این خود نشانه ی حضور ما در قلمرو دین دارد مگر نه می توانستیم با توجه به نظر منجم-که رصدگر حرفه ای ست-اقدام کنیم-اما ما با دین طرفیم و متخصص دین ملاک است نه متخصص نجوم.
کاری به این نداریم که این نوع برخورد درست است یا غلط،اصلا خود را در اندازه ارزیابی این نوع دیدگاه ها نمی دانم اما به همگی توصیه می کنیم کمی نرم تر و انعطاف پذیر تر با دیدگاه ها برخورد کنیم.
یا حق
دوست گرامی و ارجمند جناب آقای ناظمی
با سلام و احترام
در وبلاگ یکی از دوستان در مورد این نوشته ی شما مطلبی خوندم که انتقاد کرده بودند. امروز فرصتی شد تا نوشته ی شما رو بطور دقیق مطالعه کنم.
صادقانه و محترمانه به هوش و ذکاوت شما آفرین میگم که به این زیبایی مشکلات مربوط به رویت هلال ماه و تقویم قمری شرعی رو با دقت و بخوبی بیان کردید و باعث شدید حق مطلب ادا بشه. من کاملا” با فرمایشات شما موافقم و معتقدم برخی دقایق و ظرایف کمکی به حل موضوع نکرده که هیچ ، باعث ایجاد پیچیدگیهای جدید هم شده و شاید اگه برگردیم به همون اصل ساده ی اولیه و یا مراجعه کنیم به محاصبه بجای مشاهده ، میشه امیدوار بود که مشکلات بسیار کمتر از این چیزی بشه که الان هست. البته همنطور که شما فرمودید این یک موضوع فقهی و شرعی است که باید توسط اهل این رشته مورد بررسی قرار بگیره.
باز هم بخاطر این نوشتار دقیق و کامل از شما تشکر و قدردانی میکنم.
با تقدیم احترام
ممنون آقای بوژمهرانی عزیز
امیدوارم همیشه شاد و موفق باشید
ارادتمند
با سلام
مطلب خوبی نوشتید و جالب بود
اما جهت اطلاع باید عرض کنم که حداقل دو نفر از مراجع شیعه مثل شیخ حسین فضل الله و ایت الله محمد صادقی تهرانی محاسبه را به عنوان جایگزین رویت قبول دارند. اما دیگر مراجع می گویند با قبول چنین حکمی جایگاه خود را در بین مردم از دست می دهند. لذا می خواهند همه بهت زده منتظر اخرین کلام از سوی مراجع باشند تا عید را اعلام کنند. برای همین انها به ماه های دیگر کاری ندارند
سلام.ایا این دلیل منطقی است؟مراجع نگران جایگاهشان باشند؟یه کم بیشتر فکر کنید
پژوهشگر ارجمند جناب اقای ناظمی با عرض سلام و احترام ، امروز اقای مهندس رستمی طی تماس تلفنی به من گفتند جناب عالی مطالبی را در ارتباط با رویت هلال ماه شوال بیان فرموده ایدفرصتی شد تا امشب مطالب ارشمند جنابعالی و فرمایشات دوستان بزرگوار را خوانده و واقعا لذت بردم چه انهای که موافق شما و چه دوستانی که مخالف بیانات شما اظهار نظر کرده بودند ، جامعه زمانی شکوفا تر می شود که بدون هیچ تعصبی نقطه نظراتمان را بیان کنیم و قطعا در این زمینه نکات اخلاقی ان حتما می بایستی رعایت شود و قطعا تا به امروز همینطور بوده و خواهد بود در ارتباط با مسائل شرعی نیز بایدخیلی دقت کرد من یک مثالی می زنم در ارتباط با رصد شوالماه گذشته اینجانب کوچکترین تردیدی به رصد و رویت خودم در هلال روزگاهی ناشته و نخواهم داشت دوستانی که من را می شناسند می دانند تا به امروز رصد هیچ رصدگری را زیر سوال نبردم اظهار نظری نکردم اگر نظری خواستند اظهار نظر کردم ، همانطور که فرمودید رصد هلال ماه عشق و علاقه است و بس شما میدانید بنده خودم عضو ستاد استهلال و همچنین عضو کمیته علمی ستاد هستم اگر رصد من و سایر دوستانم از نظر شرعی حجت کافی نداشته به هیچ عنوانی ناراحت نبوده و نیستم گاهی یک رصد حجت شرعی را داشته گاهی چند رصد هم نتوانسته و در این ارتباط بحث بسیار مفصلی با دوستان در ستاد بخش کمیته علمی ان داشته ام ، برای اینجانب بعد علمی کار جذاب تر از بعد شرعی ان است هرچند اطلاعاتی در بعد شرعی ان دارم اما تلاشم بر این بوده که در هیچ جایی در این مورد اظهار نظری نکنم این شیوه همیشگی من تا به امروز بوده وامید دارم ادامه داشته شاید فرمایشات اقای اصفهانی که هم فردی است متخصص در رصد و هم اشنا به امور دینی شاید بتواند بهتر منظور را برساند در خاتمه به یک نکته نیز اشاره می کنم نوع مطرح کردن گزارش در تصمیم گیری بسیار مهم و برای بزرگان دینی اثر گزار است به عنوان مثال در تمام این سالها از دفاتر مراجع بزرگوار و معظم تقلید سوالاتی از اینجانب می شد اینجانب موظف و مکلف به حفظ امانت بوده هستم و خواهم بود انچه را که اتفاق افتاده را بیان کنم به خود اجازه تفسیر یا کم و زیاد کردن مطلب را نمی دهم حال چه تصمیمی گرفته می شود دیگر جزء مسولیت من نیست چون اشاره ای در مطالبتان به رصد اینجانب داشتید مصدع شدم، از جنابعالی و تمام عزیزان متشکرم با تجدید احترام سید محسن قاضی میرسعید..
دوست ارزشمندم جناب آقای میرسعید
ممنون از وقتی که گذاشتید و لطفی که داشتید.
من هم کاملا با شما موافقم. من کمتر کسی را می شناسم که دقت علمی و رصدی و پشتکاری مانند حضرت عالی داشته باشد. تلاش شما و اساتیدی مانند آقای صیاد و سایر دوستان بود که فارغ از جنبه های رسمی و تقویمی، یکی از شاخه های جذاب رصد آماتوری را در عالی ترین حد خود توسعه داد. به نظر من کاری که شما و همکارنتان در زمینه رصد هلال ماه انجام دادید و انجام می دهید باید الگویی برای بقیه حوزه های نجوم آماتوری ما باشد. دقت علمی و دقت رصدی در کنار هم و پشتکار و پیگیری و تحمل دشواری ها در این راه مسیر موفقیت را هموار می کند. صادقانه یکی از دلایلی که باعث نوشتن این مطلب شد همین مساله بود که گاهی به دلیل شفاف نبودن همین تفاوتی که شما اشاره کردید میان رصد علمی و مسایل رویت پذیری و نکات شرعی مرتبط وجود دارد باعث شده است تلاش های ارزشمند رویت هلال ندیده گرفته شود. متاسفانه خیلی از مردم تنها در هنگام رمضان و شوال فکر می کنند رویت و رصد هلال اتفاق می افتد و از تلاش های دایمی رصدگران شورمندی مانند شما و همکارنتان خبر ندارند و گاهی گمان می کنند کسانی که به رویت هلال می پردازند کارمندان فصلی یک نهاد رسمی هستند و در جریان علاقه و شور و اشتیاق و تلاش پنهان در پشت پرده رصدها قرار نمی گیرند.
این مطلب تنها تاکید بر این بود که عدم اعلام رسمی و شرعی آغاز ماه و یا عید فطر به هیچ وجه به معنی اشتباه بودن گزارش رصدگران نیست و نباید ارزش کار این رصدگران مورد شک و تردید قرار بگیرد.
مشتاق فراوان دیدار و ارادتمند
پوریا
سلام جناب ناظمی
بسیار ممنونم که این بحث را گذاشتید. در مورد رویت هلال شوال معتقدم که بحث شرعی در میان نبوده است. این نوعی دست آویز برای برخی از اعضای ستاد استهلال است. اعضایی که هیچ گونه تجربه ای در رویت هلال روزگاهی و رصد تلسکوپی نداشته اند و البته با تمام ادعا خود را باتجربه می دانند. لطفاً دوستان گزارش ۳ روز مبارزه ما برای رویت هلال را بخوانند تا ببینند با برنامه ریزی و تحمل مشقات فراوان هلال در ۳ روز دیده شده است و این در سایه کار گروهی و تجربه است.
http://helalemah.ir/index.aspx?_Page=3&_Id=1086&_Link=No&_Rt=No
مهندس قاضی میرسعید و مهندس رستمی از بزرگان استهلال هستند و بر اساس تجارب گذشته خود و سایرین احتمالی ضعیف برای رویت این هلال در جلسات ستاد قائل شدند. ولی سایر آقایان بی تجربه در ستاد که یا سال های سال است دوربین ها را آویزان کره اند و یا جز دوچشمی با ابزار دیگری کار نکرده اند نمی دانم بر اساس کدام تجربه شخصی فرمودند هلال دیده نمی شود!!!
اکنون با ۱۰ سال تجربه ستاد نشینان شورا زده، آقایان می دانند که گزارشات و نکات آنها در گزارش نهایی بایستی چگونه تنظیم شود که رهبری نظر مثبت یا منفی ارائه دهند. اسناد و روایات مختلفی از اعمال نظر آقایان در جمع بندی گزارش نهایی استهلال طی امسال و سال های گذشته وجود دارد. من طی نقدی پیش از ماه رمضان به پشت پرده این مسائل اشاره کرده بودم بلکه متوجه شوند ما می فهمیم چه خبر است و سکوت چندساله ما نشانه رضایت نیست.
یکی از اعضای این ستاد همزمان هم در شواری تقویم و هم در ستاد استهلال مسئولیت دارد. شورای تقویم پس از جابجایی ماه رمضان در سال ۱۳۹۰ مشخصاً سعی و تلاش کرد تا با اعمال نفوذ در ستاد استهلال و همراهی برخی افراد در این ستاد کار را به جایی برساند که نظر شورا تأمین گردد و تقویم دست نخورد. حال آنکه رویت روزگاهی با نظر افراد بی تجربه همین شورا به تقویم رسمی ایران تزریق شد. هر چه ما داد و هوار کردیم که به علت داده های کم در هلال های روزگاهی هنوز زود است در تقویم رسمی مملکت وارد شود به خرج آقایان نرفت. شورایی که یک نفر فرد زبده و رصدگر به روز در زمینه مسائل تقویم و رویت هلال ندارد. فکر کنم آقایان با سکه ۲۹ روزه بودن یا ۳۰ روزه بودن تقویم را تعیین می کنند.
خلاصه آن که هلال شوال ۱۴۳۴ توسط زبده ترین رصدگران ایران دیده شده و حجیت شرعی محکمی نیز به واسطه شناخته شده بودن و حرفه ای بودن رصدگران دارد. از مجموع ۶ نفری که هلال را دیده اند ۴ نفر بیش از ۱۰ یا ۲۰ سال سایقه رصد مداوم دارد. ولی واژه حجیت شرعی ملعبه ای برای عده ای شده تا با آن کلاه شرعی سر مردم بگذارند. یعنی در ستاد استهلال کم مانده آقایان دروس فقهی برگزار کنند.
به یاری خدا با دلایل و مستندات محکمی این مسائل را ثابت خواهم کرد.
دوست عزیز و ارجمندم جناب آقای سراجی
متاسفانه همیشه در فعالیت های علمی ما چنین اختلاف نظرهایی به وجود آمده است. من دورادور خبرها را می شنوم اما مساله این است که حتی اگر این مسایل که شما اشاره کرده اید وجود نداشته باشد باز هم امکان وقوع رخ دادن چنین اتفاقی وجود دارد. در یکی از نظرهای پیشین هم اشاره کردم که ادامه این وضع در عین مزایای فراوانی که دارد که از جمله آن می توان کمک به رشد مساله رویت هلال در ایران و همچنین دقیق تر شدن نسبی اعلام هلال های مهم سال باشد می تواند گاهی ارزش های کار رصدی را خدشه دار کند. شما برای چی رصد می کنید؟ آیا اگر رصدگری مانند شما یا آقای میرسعید و یا آقای بوژمهرانی و یا هر کدام از دوستان شرایطی پیش آید که چند سالی را مجبور با اقامت در کشوری خارجی شوند آیا هلال ماه های مختلف را رصد نمی کنند؟ من حدس می زنم قطعا به رصدهای خود ادامه می دهند فارغ از اینکه رصدهای ایشان مبنایی برای اعلام تقویم قرار می گیرد یا نه. این ارزش اصلی کارهای رصدی است که دقتش را برای توسعه خودش می خواهد و در حالت رقابت دایمی با خود است. مثل رصد گر اجرام عمق آسمانی که دایم می خواهخد شرایط را تغییر دهد تا جرمی کم سو تر را ببیند بدون آنکه مساله ای مانند رکورد یا چیزی مشابه ستاد وجود داشته باشد. متاسفانه در دل این اختلاف ها گاهی ارزش کار رصدی به حاشیه برده می شود و حاشیه هایی که حداقل برای ما – به عنوان منجم – اولیت اصلی را ندارد به میان داستان می آیند. برای همین با احترام به همه دوستان چه همکاران ستاد استهلال و چه همه رصدگران دیگر فکر می کنم هر ازچندگاهی باید چنین تاکیدی را انجام داد که میان رصد و اعلام رویت هلال رسمی و شرعی تفاوت وجود دارد. ضمن اینکه باز هم فکر می کنم کاش می شد حداقل این بحث را با توجه به مسایلی که برای جامعه اسلامی به وجود می آورد به گوش مراجع رساند و نظر آنها را بر جابجایی معیار تقویم و انتقال آن به محاسبه جویا شد.
موفق و سربلند باشید
پوریا
جناب ناظمی عزیز
با سلام
مشکل ما این است که در این ستاد افرادی علمی اظهارنظر شرعی می کنند که کار بسیار اشتباهی است. ما رصدگران در هیچ زمان دیگری به اندازه رمضان و شوال هر ساله ساپورت مالی و امکاناتی از طرف ستاد استهلال و سایر ارگان ها نمی شویم. پس لااقل دلشان برای پول بیت المالی که صرف این کار می شود کمی بسوزد بد نیست. ما کار خودمان را می کنیم.
الان یک رکورد وداع تا دیدار به همراه چند رکورد جدایی زاویه ای در رصدهای اخیر جابجا شده است. باور کنید به خاطر بحث رمضان و شوال این رصدهای ارزشمند تحت تأثیر این حرکت ها قرار گرفته است. همین افراد واقع در ستاد سال گذشته زمانی که یک رکورد وداع تا دیدار در ایران به جای ماند کلی سرچ فرمودند تا متوجه شدند رکورد دست آقای استم از آمریکا است. الان یک رکورد جدید با سن ۳۲ ساعت به جای مانده و حتی یک تبریک خشک و خالی نشنیدیم چه برسد به یک تحلیل و بررسی علمی.
الان ما به علت نوع مدل تنظیم گزارش این آقایان ضربه خوردیم و از مراجع اعظام، دوستان نجومی و غیرنجمی کلی جواب پس دادیم که چرا این گونه شده است؟ باور کنید مردم هم از دست این مسائل خسته شده اند و آنها رویه علمی و حتی محاسبات را بیشتر ترجیح می دهند. منتها آنها از درون ستاد استهلال خبر ندارند و نمی دانند آنجا چه می گذرد. در مورد اعلام رسمی یا شرعی باید عرض کنم که در فقه اکثراً ۲ شاهد عالم را مدنظر قرار می دهند و این قدر موضوع پیچیده ای نیست. رویت با تلسکوپ یا مشاهده هلال در روز هم مسئله ی تازه ای نبوده و چندسالی است بر این اساس نظر فقهی ولی فقیه ارائه شده و رویت آن بلامانع است. من به یاد دارم که شورای تقویم به این علت هلال روزگاهی را از رهبری استفتاء کردند که در مناطق شمالی کره زمین بعضی مواقع هلال ۳ تا ۴ روز طول می کشد تا ماه پس از خورشید غروب کند و چون در روز دیده می شود پس چرا رویت روزگاهی از دید شرعی مطرح نباشد؟ زمانی که ما جواب مثبت گرفتیم و استفتاء جدیدی هم نکردیم بایستی بر همین اساس عمل نماییم.
در مورد تنظیم گزارش آقایان در ستاد هم به چند نکته برای تصمیم گیری نهایی در رد گزارشات اشاره شده است. اولین نکته را که یکی از اعضا به صراحت اشاره کرده اند این بود که ماه ۱ دقیقه زودتر از خورشید در رصدگاه دربندسر غروب کرد. دومین نکته هم بحث فیلتر بود که در رویت هلال گروه ما با فیلتر و البته بدون فیلتر هم هلال را دیده بودند. ولی این نکات برای نفی این گزارش در تجمیع گزارش نهایی لحاظ شده بود و در نهایت در مورد این رصد و سایر رصدها هیچ گونه نظر نهایی اعضای ستاد ارائه نشد تا نظر رهبری برای نفی این گزارشات بیشتر شود. به یاد دارم در شوال ۱۴۳۰ همین آقایان روی رصد دوست ارجمندم آقای شریفی تحلیل نوشتند و از گزارش دفاع کردند و در آنجا سایر رویت ها مشکوک هم بودند. و رهبری بر اساس همین گزارش موثق و محکم نظر نهایی را مبنی بر ۲۹ روزه شدن رمضان اعلام کردند. پس می بینید که ما رویت را علمی انجام می دهیم. آن هم با پول بیت المال. ولی این آقایان که ملیونها پول بیزبان را بدون هدف صرف پرواز هواپیما کرده اند برایشان فرقی ندارد که هلال شوال ۱۴۳۴ دیده می شد یا نمی شد. زیرا از قبل قصد و نیت شورای تقویم در این ستاد رخنه کرده بود. به طوری که در تحلیل های قبل از هلال شوال مانند گفتگوی ویژه خبری شبکه ۲ در شب قبل از هلال شوال و حتی روز رویت و دستور عجیب ستاد استهلال به ستاد استهلال شهرهای مختلف مبنی بر اقدام نکردن برای ۲۹ رمضان و دروغ پردازی در رسانه ملی مبنی بر اعزام ۱۵۰ گروه رصدی همه و همه شواهد محکمی مبنی بر تصمیم قبلی برای ۳۰ روزه کردن رمضان ۱۴۳۴ است.
در مورد رصد علمی و شرعی این نکته را یادآوری کنم که پروسه ی رویت رمضان و شوال یک پازل است که ستاد استهلال در انتهای این پازل قرار دارد. ما در این ۲ ماه از همه نوع امکانات لجستیکی بهره می بریم که همان طور که در گزارش ما اشاره شد این امکانات از چند گروه مختلف است. مسلماً با رویه ستاد استهلال اعتماد سازی برای دریافت ابزارها و امکانات لازم برای ماه های آینده بسیار کمتر می شود. وقتی ما از یک چشمی ۲۸ میلمتر ۸۲ درجه استفاده می کنیم که ۶۰۰ هزارتومان پولش هست و ما پول لازم را برای خرید و تجهیز خودمان با این ابزارها نداریم پس ناچاریم افکار عمومی منتسب به این جریان را قانع کنیم. زیرا افکار عمومی فرقی مابین رصد علمی و شرعی قائل نیستند و بلاخره از دید آنها یا اشکالی در کار ما بوده یا آنها. به نظر من تنها راه حل وضوع استعفای این آقایان است. لااقل افرادی دلسوزتر و باتجربه تر در این ستاد حضور یابند تا تلاش بی وقفه رصدگران این گونه ساده به هدر نرود.
سلام آقای ناظمی
از مطلبتان خیلی سپاسگذرام. و مهمترین مطلبی که در رویداد متوجه شدم. دقیقا همین تیتر مطلب شماست و امیدوارم که رصدگران زبده و صادق با در نظر گرفتن این نکته بسیار مهم، روش جدیدی برای ادامه کارهای علمی خود در نظر بگیرند.
هر چند که این نوع اتفاق ها کم نبوده است. اما امیدوارم که رویت هلال علمی مبنای کارمان شود. و همه ما در زمین خودمان بازی کنیم که همان جامعه امن علمی است.
فراموش نکنیم که وقتی قرار بر این باشه که نظر یک فقیه دینی رو در مورد یک موضوع عوض کنیم در اصل داریم اصل فقه رو زیر سئوال میبریم چون اصلا دلیل بوجود آمدن مقامی بنام فقیه دینی به این خاطر است که معتقدند که جماعت غیر روحانی صلاحیت تصمیم گیری در زمینه مسائل دینی رو ندارند پس در نهایت اگر از یک دانشمند غیر دینی کمک بخواهند فقط در حدود فیزیک مسئله میتونن اضهار نظر کنن و اصل موضوع باز هم باید توسط خود فقها و پشت درهای بسته تصمیم گیری شود
چون در غیر اینصورت اصل معنی فقیه دینی مورد سئوال قرار میگیرد یعنی اگر در این زمینه فقها نیاز به مشورت دارند پس شاید در زمینه های دیگر هم باید مشورت کنند تا بر موضوع تسلط پیدا کنند
و این موضوع تا ابد ادامه خواهد داشت
سلام
من راستش فکر نکنم الزاما پیشنهاد مسیرهای تازه به فقها به معنی تغییر فقه از بیرون باشد. من خیلی آشنایی با مسایل فقهی ندارم اما می دانم در برخی از سنت های فقهی شیعه مساله مکان و زمان مطرح است که احکام می تواند مطابق شرایط روز تغییر کند. از طرفی وقتی فقها از رصد چشم غیر مسلح پا را فراتر گذاشته و تلسکوپ را پذیرفته اند و از طرفی وقتی افرادی که با کارکردهای درونی ساختار دینی آشنایی دارند مانند آقای رفسنجانی صحبت از این امکان می کند به نظرم این چنین ساز و کارهایی درون حداقل برخی از نحله های فکری وجود داشته باشد. قطعا آنچه که منجم می تواند انجام دهد توضیح شرایط است و نه تغییر حکم که آن مار بر عهده خود آقایان خواهد بود.
ممنون
سلام به دوستان و برادران بزرگوار
به نظر حقیر، در ایران عزیزمان تصمیمات عمومی
لزوما بصورت علمی انجام نمی شود و …
با سلام حضور محترم نویسنده پرتوان منجمین
درست است که شما خیلی صریح و رک و بلافاصله بعد از این واقعه مطلب فوق رو نوشتید اما به عنوان یک عضو کوچک کمیته علمی و ستاد استهلال باید عرض کنم که علم بدون تقوا باعث می شود تا هر کس قدرتی به دست آورد بتواند نظرات شخصی اش را بر نظرات جمع تحمیل کند. به هر حال در واقعه رویت هلال شوال امسال بیش از همه کسانی مقصر هستند که در ستاد حضور داشتند و مصالح را بر واقعیتها ارجحیت دادند. بیایید زمان را به عقب برگردانیم و ببینیم اگر روز پنجشنبه عید اعلام می شد چه اتفاقی می افتاد؟
– مجاب کردن مراجعی که رویت با تلسکوپ را آنهم در روز قبول ندارند کار بسیار سختی بود.
– مجاب کردن کارمندان دولت و آنهایی که تعطیلی شنبه را از آنها گرفته بودیم کار بسیار سخت تری بود.
– کسانیکه برای روز عید فطر برنامه های بزرگی تنظیم کرده بودند و با اطمینان کامل بر جمعه بودن عید تکیه داشتند باید در فرصت بسیار کوتاهی برنامه های خود را از روز جمعه به روز پنجشنبه انتقال می دادند و این کار سخترین کارها بود.
تازه این بخشی از اتفاقاتی بود که ممکن است گریبانگیر ما باشد. اما ساده ترین کار این بود که رصد رکوردداران برای ما در تراز علمی و رکوردی با ارزش اعلام شود و آنها را ربطی به مسایل شرعی نداد و تقویم را عوض نکرد تا این همه دچار مشکل نشویم. این کل داستانی است که برای شروع اول ماه٬ گاهی ممکن است رصدها اهمیت نداشته باشند و توجیحات جای آنها را بگیرند.
جناب آقای رستمی عزیز
سلام و خسته نباشید
من دورادور با برخی از این نگرانی ها و اختلافات آشنا هستم. من هم کاملا موافقم که گاهی ملاحظات حتی سیاسی و اجتماعی افزون بر مساله شرعی در این داستان نقش دارد و این هم دلیل دیگری است بر اینکه چقدر ضرورت دارد در حد امکان به سوی تفکیک تقویم رفت. خاطرتان هست سال های قبل از تشکیل ستاد استهلال همیشه اعلام عید در معرض اتهام عدم دقت علمی و مصلحت سیاسی بود. یکی از کارکردهای ستاد این بود که این مساله را به حداقل برساند که تا حد زیادی هم موفق بود. اما اگر به قول شما و با فرض درست بودن مورادی که فرموده اید باز هم مصلحت سیاسی و اجتماعی اولویت داشته است که باز ما به نقطه اول بازگشته ایم. به نظرم اگر فرض کنیم که علاوه بر مساله رصد نه تنها مساله شرعی که مساله اجتماعی و سیاسی و شاید اقتصادینیز در اعلام عید نقش بازی می کند یا گاهی نقش بازی می کند در نتیجه بیش تر از قبل این مساله مساله ای حاکمیتی است تا علمی به همین دلیل هرچقدر بیشتر بر این تفاوت مهم رصد و رویت شرعی با ملاحظات مختلف تاکید شود به نفع جامعه نجومی و در نهایت به نفع مردم است که این دو مساله را با هم اشتباه نکنند.
من هرچقدر فکر می کنم ئاقعا راهی برای حل دایمی این مشکل غیر از حرکت به سوی تقویم شرعی مبتنی بر محاسبه و رها کردن منجمان و رصدگران از تصمیم گیری های غیر رصدی نمی بینم.
همیشه موفق و شاد باشید
ارادتمند
پوریا
بنده قبول دارم که تشکیل کمیته علمی در ستاد استهلال برای جلوگیری از اشتباهات دهه هفتاد خیلی خوب بوده و تاثیر زیادی در این زمینه داشته است اما کم کم ما در کمیته علمی داریم راهی رو میریم که بتونیم با یدک کشیدن نام علمی٬ اهداف غیر علمی رو دنبال کنیم! این خطر و اشکال خیلی برگتر از خطری است که در دهه هفتاد بود. اگر در آن زمان کسی در ستاد نبود تشخیص بده ماه فقط ۴ ساعت سن داره و قابل رویت نیست٬ الان تخصص هست و این موضوعات رو میتونه به راحتی تشخیص بده اما از این تخصص در جهت توجیه به کار گرفته می شود!
با عرض سلام وخسته نباشید خدمت آقای ناظمی عزیز
ببخشید که بنده در این قسمت نظری ارایه می دهم چون جامعه رویت هلال عادت کرده که بنده فقط رصد کنم و حرفی نزنم!
بله ، بنده هم در ساعت عصر روز چهارشنبه هلال را مشاهده نمودم. با نظرات شما و متنی که زحمت کشیدید و نوشتید کاملا” موافقم. اما اجازه بدید از زاویه دیگری به وضعیت رصدگران هلال نگاهی بیاندازیم. ابتدا به سراغ کتاب گینس می رویم. می دانید که انواع رکوردها رو در خودش جا داده. مثلا” طرف لیتر آب رو یک نفس می خوره یا با کلاهش توی یک حرکت تا مگس می گیره! تکلیف رکوردهای هلال چی میشه؟ تکلیف رکوردهای هلال در روز چی میشه؟ این رو به این خاطر جدا گفتم که بسیار مشقت بیشتری دارد. شما در همه محافل می بینید که از رویت هلال به عنوان سرگرمی و تفریح منجمان آماتور یاد می شود. این چه تفریحی است؟ ۴۰ ساعت در بالای قله، در سرمای سوزان شب و آفتاب سوزان ظهر، در کنار خورشید چشم در چشمی یک تلسکوپ ۱۲ اینچ دوختن، پلک نزدن، راه های پرخطر رفتن، این چه تفریحی است؟این عین خودکشی است. حالا حاصل زحمات شده یک گزارش رویت شدن هلال. گزارش ارایه می شود و هیاتی که از هلال در روز فقط روز رو دیدن و بس بسیار راحت در زیر کولر روی یک صندلی نرم تصمیم می گیرند که رد کنند یا قبول! آقایون به خدا قسم خوردم که حق رصدگران هلال رو بگیرم. و می گیرم. الان نفر اول تا پنجم المپیاد نجوم در همه جا قابل احترام و شناخته شده اند. رکورد دار هلال چطور؟ چرا بعضی از دوستان فکر می کنند ما منجم نیستیم؟ عزیزان برای رویت هلال در روز شما می بایست هندسه کروی و سماوی، تکنیک های رصدی، کار با ابزار آلات، و عکاسی تون فوق العاده عالی باشه. جناب آقای ناظمی ما مشکل ظریفی رو هم در ساختار نجومی خودمان داریم. متاسفانه یک عده با سواستفاده از رصدهای دیگران، خود را در جایگاهی کارشناسانه قرار دادند و رصدگران را ملزم به رصد کردند. حال آیا رصدشان را بپذیرند یا خیر! یقین داشته باشید که اگر افراد با تجربه رویت هلال در راس امور بودند به هیچ عنوان این مشکلات فرمایشی پیش نمی آمد. بنده خوب خاطرم هست که هلالی را در ظهر در رصدخانه کاشان رویت کردم حدود ساعت ۱۱ تا ۱۲ و سپس برای رصد هلال شامگاهی به اصفهان برگشتم و باز هم هلال را با دوچشمی رصد کردم و در کمال ناباوری فردا عید اعلام نشد!! من واقعا” با پیشنهاد شما موافقم. اعلام اول ماه را با محاسبه انجام دهند و خواهشا وارد زمین بازی ما منجمان نشوند. خدا پدر داور فوتبال رو بیامرزد که وقتی میبینه تیم الف ۲ گل زده و تیم ب گل نزده ، تیم الف رو برنده اعلام میکنه. اما توی بحث رویت هلال آقایان می بینند که کی گل زده اما مساوی اعلام می کنند!!!
موفق و پیروز باشید
بله ، بنده هم در ساعت ۴ عصر روز چهارشنبه هلال را مشاهده نمودم. با نظرات شما و متنی که زحمت کشیدید و نوشتید کاملا” موافقم. اما اجازه بدید از زاویه دیگری به وضعیت رصدگران هلال نگاهی بیاندازیم. ابتدا به سراغ کتاب گینس می رویم. می دانید که انواع رکوردها رو در خودش جا داده. مثلا” طرف ۴ لیتر آب رو یک نفس می خوره یا با کلاهش توی یک حرکت ۵۰ تا مگس می گیره! تکلیف رکوردهای هلال چی میشه
لطفا” این قسمت رو توی متن قبلی بذارید چون اعدا تایپ نشده بود. ممنون
سلام بر معلم فقید آقای ناظمی
عرض ادب و احترام
اولا باید بگم که طعمی از یک نوع عصبانیت در متنتون نسبتا به طور بارز دیده می شد که دلیلش نمی دونم چی بود. ببینید هر کسی که یک مقدار اندکی با رساله و فقه آشنا باشه می فهمه که مسئله خیلی ساده تر از این حرف هاست. اولا نظر نهایی نظر “حاکم شرع” هست ، یعنی عید فطر یک “قرار داد” هست که بر اساس “نظر حاکم شرع” اعلام میشه. کلا این گزاره ی شما که “تقویم قمری تقویم غیر دقیقی” هست حرف خوش تعریفی نیست.
مثلا الان ساعت های اتمی خیلی دقیق تر از ساعت مچی شماست ، ساعت اتمی بگیم مردم دستشون کنن؟ خوب همون ساعتی که از ۱۴۰۰ سال پیش تعریف شده این جا همون کاربری رو داره. تعریف تقویم برای کاربردشه ، و توی مسائل مذهبی برای این که در یک کشور اسلامی وحدت در عبادات وجود داشته باشه طبق نظر حاکم شرع زمان اعیاد اعلام میشه ، دیگه به مراجع عظام ارتباطی پیدا نمی کنه که شما اختلاف فتوا رو یک “بازی” قلم داد کنید.
اگر هم حکومت ، حکومت ظاغوت و ظلمه ( مثل زمان پهلوی ) که دیگه اصلا اهمینی نداره خیلی این مفهوم وحدت و احتمالا حالا روز عید هم یکی دو روز جابجا بشه مهم تر از این که شاه سر کاره نیست !
کلا هم بحث “توی زمین کسی بازی کردن” رو نمی فهمم. من فکر می کنم خود منجمان آماتور این حوزه ، در تشکیل جاهایی مثل ستاد استهلال و پیشنهادش به رهبری بدون نقش نبودن. و به این اختلاف فتوا ها هم آگاه بودند. نقش مجله نجوم هم در “پُررنگ” کردن یک بحثی مثل “رصد هلال” ، که واقعا از نظر علمی تقریبا هیچ ارزشی نداره این جا قابل اشاره هست.( به قول شما برای لذت بردن و غیره هستش، اگر چه من برای اون لذت بردنش هم هیچ موقع دلیل قانع کننده ای راستش پیدا نکردم. قصد توهین ندارم خودم رو می گم)
حالا این که چرا به نظر آقای مثلا قاضی میر سعید در این تصمیم گیری یه وزن ِ خاصی داده نشده فکر می کنم به ترکیب اون ستاد استهلال بستگی داره که نقش یه مشاور رو دارن برای رهبری ، حالا دیگه ایشون یک جمع بندی می کنه دیگه ، کاری که همه وقتی از چند نفر مشورت می گیرن انجام می دن. بعد هم اگر عید اعلام بشه یا نشه که ناراحتی نداره. حکم حاکم شرعه ، و اصل توی دین هم عمل به وظیفه است. “روز عید” هم اتفاق خیلی خاصی نیست که این قدر سرش دعوا بشه !!!
از یک المپیادی ۲۴ ساله و اون هم دانشجوی فیزیک شریف بر می آید تا این اندازه مغرور باشد که هیچ چیز را به جز مکانیک سماوی علمی نداند و فقط اوست که می داند و دیگران هیچ!
مشکل نجوم آماتوری همین چیزهاست که که می بینید و همین اظهار نظر های چرتی که در بالا نوشتند
یک عده آدم بیکار که فکر می کنند مخترین آدم ها هستند
حیفه که هنوز به خودمون نیومدیم ببینیم داریم چیکار می کنیم.
همش همدیگه رو متهم می کنیم و بعد دنبال این هستیم دیگران برامون کف بزنن و از مون تعریف کنن و …
با کسب اجازه از جناب آقای ناظمی
جناب جزایری عزیز بنده واقعا” در عجب هستم از سخنان شما! به چند دلیل:
۱٫ شما ذکر کردید که رصد هلال هیچ ارزش علمی نداره؟ شما چطور به این نتیجه رسیدید؟ شما چه اطلاعاتی از رویت هلال دارید؟ الان رویت هلال یک فعالیت عملی با خروجی قطعی هستش شما می فرمایید علمی نیست ، پس با این حساب مقوله کیهان شناسی که سراسر نظریه و حدس و گمان است چطور علمی به حساب می آید؟
۲٫ بحث شرعی و علمی هلال ماه از هم جداست. بحث ما بر سر این موضوع است که چنانچه تفاهم نامه ای میان بخش فقهی با علمی بسته شده است ، اینگونه نباشد که گاهی رصد متخصصین هلال مورد تایید فقه قرار بگیرد و گاهی مردود اعلام شود. بنده سالها پیش هشداری رو دادم که از این قرار بود، تا این زمان همیشه خطوط رویت پذیری هلال ، پایینتر از موضع رصدگران بود اما به مرور خطوط رویت پذیری به عرضهای شمالی تر موضع رصدگران هلال انتقال یافت و این نتیجه سوء برداشت اعضای شورای تقویم بود.
۳٫ برای بنده مهم نیست که رمضان ۲۵ روزه شود یا ۳۵ روزه، من تاکیدم بر ارزش نهادن بر کار علمی هستش. اینطور بیان می کنم که در امور فقهی شما به متخصص شرع و دین مراجعه می نمایید چنانچه بیمار باشید به متخصص پزشکی و برای ساخت منزل نظر معمار را خواهید پرسید. حال با این اوصاف و در نظر گرفتن لزوم رویت شدن هلال برای حلول اول ماه، بفرمایید متخصص تعیین اول ماه چه کسی است؟
سلام علیکم
عرضم این نیست که علمی نیست ، عرضم اینه که ارزش علمی نداره به معنی روز. یعنی به همون اندازه ارزش علمی داره که مسائل نجوم کروی و مثلثات کروی ارزش علمی داره! یا هندسه ی مسطحه.
شاهد این که چیزی ارزش علمی داره یا نه ، آدم های علمی و تحقیقات علمی هستند. اگر ژورنال فعالی وجود داشته باشه که یک جمع علمی روی چنین پدیده ای تحقیقات فعال داشته باشند ، آن وقت مثل هر شاخه دیگری می شود اسمش را گذاشت علمی. اگر این طور نشد ، این شاخه که جای خودش محترم هست ، زیر مجموعه ی نجوم آماتوری قرار میگیره که هیچ اشکالی هم نداره و خیلی هم خوب هست!
سخن در این جا بود ، به هر چیزی به قدر اهمیتش بها بدهیم. بی جهت برای کلّ جامعه ، در حدّ رادیو و تلویزیون یک مسئله ی ساده ی فقهی رو بغرنج و کاملا علمی تحقیقاتی جلوه ندهیم!
بنده هیچگاه قصد جسارت به منجمین آماتور عزیزی مثل اساتید آقای میرسعید ، آقای ابراهیمی و آقای صیاد که از ایشان و نوشته هایشان استفاده کرده ام نداشتم.
یا حق
به یاد شخص نزارم که غرق در خون است // هلال را ز کنار افق کنید نگاه
علماء از خودش نگفتن که ماه باید رویت بشه.حدیث داریم .وعلماء باید به حدیث عمل کنن نمیتونن ازخودش چیزی بگن.اعتراضی اگرهست باید به ائمه معصومین(علیهم السلام)گفته بشه.امام زمان(ع)که اومدن بهشون بگین.
ضمنا هنوز علم کامل نشده..
دوست گرامی اجتهاد که میگن برای همین مواقع است .اگر خواسته باشیم برای کل تاریخ یک نسخه بپیچیم که الان برده داری وچند همسری وقطع دست وغیره بوفور در جامعه رخ میداد اینها رو بالاتر از همه خداوند متعال در قرآن گفته پس بیایم انجامش بدیم؟؟مجتهد وظیفه اش همین است که با شرایط مکان وزمان اعلام نظر کند آن زمان ابزار محاسباتی دقیقی نبوده رویت را ملاک قرار میدادند در حال حاضر که محاسبات علمی به سادگی ،زمان دور جدید گردش ماه را معلوم میکند چرا لچبازی؟؟
سلام بر محقق گرامی پوریا ناظمی از مباحث شما بسیار لذت بردم .بنده سالهای سال است که هم نظر با شما هستم وچند سال گذشته تاکنون زمان مقارنه را ملاک شروع وپایان ماه قرار میدهم مثلا امسال یعنی ۱۳۹۴ چون مقارنه روز سه شنبه ۲۶/۳/۹۴رخ داد روز بعد را اول رمضان بحساب آورده وروزه گرفتم وامیدوارم هرچه زودتر فقهای ما دست از لجبازی برداشته وبرای وحدت رویه بین خودشان هم که شده معیار علمی را در این مورد وموارد دیگر قبول نمایند.چه هزینه های سنگینی که ما هرماه بابت تشکیل گروههای استهلال شرعی برای کاری به نظر من عبث از بیت المال نمی پردازیم
اولا ادعای تکنولوجی دارین یا سنت ….باید منضورت را دقیق بزرسانی…که اگه تلسکوپ دسته تو باشه یا ولی فقیه چه فرقی میکنه…مگه کار باهش شاخ قول شکستنه ….دوما شما اولیلن کسی نیستی گه ادعای نجومی دارین
بزرگتر از خاجه نصیر که نیستی معروفه میگه حرکت ماه درمسیر حکمت خداوندیه
میخای با محاسبات مادی بگی ماه رادیدیم بسه تمام
نه دایی جان
از نضر شرعی ماه باید به اندازه کافی تو کادر باشه نه اینکه فقط دمش دیده بشه
داداش وقتی ستد استهلال از طرف رهبر تعیین شده و تضمین
شما چه کاره ای که بیای این انرا متهم که شرع کاری نه علم کاری میکنی
البته میدانم به اونی رای دادی که از تخم ترکه های رفسنجانی ملعونه
حالا کاغذ برای نوشتن نداری به لطف رای ومحاسبه نجومی که از رای به روحانی دادی
حتی مشروبی که برا دوست دخترتان مگیرین باید سرقبر زکریای راضی یرین به خاطر کشف الکل مدیونشین
و تا ابدبه امثال زکریاو خاجه نصیر بدهکارین
با سلام
تنها علت اینکه آخوند ها ملاک علمی مقارنه را قبول نمیکنند اینه که دکانشان تعطیل میشود وگرنه خداوند متعال در قران به هیچ موضوعی بیشتر از علم اهمیت نداده است