ایده های یک نوشته علمی از کجا می آید؟

این درس نامه در ابتدا در وب سایت مدرسه روزنامه نگاری همشهری منتشر شده است.

چگونه ایده و سوژه یک داستان علمی را پیدا کرده و چگونه آن را ارزش یابی کنیم 

جولی کلایتون (Julie Clayton)، ترجمه: پوریا ناظمی

۲٫۱ مقدمه:

به عنوان یک روزنامه‌نگار علمی، شما برای یافتن سوژه ای  برای نوشتن با دو انتخاب رو برو هستید: صبر کنید تا یک داستان به سراغ شما بیاید یا از خانه خارج شده و به جستجوی آن بپردازید.

اگر تصمیم بگیرید که در خانه منتظر سوژه‌های نویی باشید که از طریق ژورنال‌ها، خبرنامه‌های مراکز علمی‌و یا بیانیه‌های رسمی‌علمی‌منتشر می‌شود، در این صورت این فرصت را پیدا می‌کنید که از بین مجموعه مناسبی از موضوعات دست به انتخاب بزنید اما غیر از شما، بقیه رسانه‌ها هم به همان منابع دسترسی دارند.

بیرون رفتن و جستجوی سوژه مناسب،  کار بیشتری می‌طلبد اما در نهایت ممکن است منجر به پیدا کردن موضوعی غیر عادی و متفاوت شود، امری که  بسیار بیشتر از حالت اول راضی کننده خواهد بود و شایدحتی  منجر به گزارشی اختصاصی شود.

 برای روزنامه نگارانی که در کشورهای در حال توسعه کار می‌کنند شاید این تلاش تنها راهی باشد که بتوانند از طریق آن متوجه مسیری شوند که تحقیقات در آن گام بر می‌دارد.

همچنین اگر برای اولین بار می‌خواهید در قالب خبری مشخصی بنویسید بهتر است سراغ داستانی بروید که کس دیگری آن را در اختیار نداشته باشد. لازم نیست این سوژه موضوع بزرگی باشد. داستانی کوچک ولی دارای طنین و صدای خاص خود برای شروع کفایت می‌کند.

مخاطب این درس‌نامه روزنامه نگاران به ویزه در کشورهای در حال توسعه هستند.کسانی که می‌خواهند توانایی و مهارت‌های خود را در پیدا کردن موضوعات و قضاوت درباره راستی و درستی و اعتبار آنها افزایش دهند.

در پایان این درس شما باید آشنایی بیشتری با منابع خبری، از جمله منابع آنلاین، پیدا کرده باشید و معیارهای لازم برای تشخیص اهمیت داستان، صحت ادعاهای مطرح شده و اعتبار دانشمندان را در اختیار داشته باشید.

۲٫۲ منابع خوب کدام‌ها هستند؟

ایده خبرهای علمی‌از طریق منابع مختلفی به شما می‌رسند. این‌که شما تا چه حد می‌توانید از این منابع استفاده کنید بستگی به میزان دسترسی شما به منابع مختلف و از جمله منایع اینترنتی دارد.

منابع اولیه به اشخاصی گفته می‌شود که به طور مستقیم و شخصی به شما درباره موضوعی که آنها به طور مستقیم درگیر آن بوده اند اطلاعاتی می‌دهند. یک منبع اولیه ممکن است دانشمند یا محققی باشد که روی  پروژه ای کار می‌کند و یا بیماری که تحت یک درمان کلینیکی ویژه قرار گرفته است. این افراد اعتبار خود را ضمیمه سوژه ای می‌کنند که ارایه می‌دهند.

منابع دست دوم یا ثانویه، یک گام دورتر نسبت به اصل ماجرا قرار داراند و شامل خبر نامه‌ها و ژورنال‌های چاپی یا الکترونیکی می‌شوند که بین منبع دست اول و خبرنگار قرار گرفته است. چنین منابعی اختصاصی به شمار نمی‌روند.

برخی منابع ممکن برای داستان‌های علمی

منابع اولیه

  • غیر دانشمندان: سیاستمداران، همسایه‌ها، روزنامه نگاران دیگر و غیره
  • مصاحبه با دانشمندان و دیگر متخصصان علمی
  • کنفرانس‌های خبری

 منابع ثانویه

  • رسانه‌های دیگر
  • خبرنامه‌ها و بیانیه‌های مطبوعاتی
  • بولتن‌های الکترونیکی
  • نشست‌ها و تالارهای بحث الکترونیکی
  • وب سایت سازمان‌های علمی‌یا شرکت‌ها
  • انتشارات: مانند ژورنال‌ها یی که مقالات علمی‌دست اول را منتشر می‌کنند

ممکن است شما بر اساس نوع داستانی که می‌خواهید پوشش دهید یک منبع خاص را با دقت بیشتری پیگیری کنید.

۲٫۳: ایده‌هایی از زندگی روزمره

روزنامه نگاران علمی‌نباید ارزش دیدگاه‌ها و نظراتی که در زندگی روزمره خود با آنها مواجه می‌شوند را دست کم بگیرند. ایده‌هایی که ممکن است از سوی دوستان، همسایه‌ها، مردمی‌که در بازار رفت و آمد دارند یا سایر روزنامه نگاران، مطرح شود و ممکن است نقطه آغازی برای یک داستان علمی‌خوب باشد.

گفت‌وگوهای روزمره درباره موضوعی مانند ارزش تغذیه کودکان، ممکن است شما را به سوی تحقیق درباره ارزش‌های تغذیه ای شیر مادر در مقابل غذاهای کودک سوق دهد و یا شما را به این بحث برساند که غذایی که باید به کودک داده شود باید در بر دارنده چه مقدار مشخصی از قندها، چربی‌های هیدروژنه و دیگر افزودنی‌ها باشد.

زمانی که سوالات شما ریشه در دغدغه‌های روزمره مردم داشته باشد، شما به عنوان یک روزنامه نگار علمی‌این فرصت را پیدا می‌کنید تا علم را به زندگی مخاطبان و خوانندگانتان پیوند بزنید.

۲٫۴: استفاده از فرصت‌ها

داستان‌های خبری که در رسانه‌های دیگر منتشر شده اند می‌توانند جرقه ای باشند که باعث شوند شما در ادامه آن داستان دیگری برای رسانه خودتان بنویسید.

برای مثال وانزالا جوستوس (Wanzala Justus) این مطلب را درباره استفاده بهینه از ضایعات دستشویی‌های عمومی، بر مبنای گزارشی که یکی از همکاران او در این باره در تلوزیون کنیا تهیه کرده بود، نوشته است.

مناقشات و مباحثی که از سوی خبرنگاران سیاسی و یا اجتماعی پوشش داده می‌شوند در بسیار از اوقات وجوه علمی‌نیز دارند و روزنامه نگاران علمی‌می‌توانند ابعاد جدیدی از آن موضوع را بررسی کرده و پوشش دهند.

نمونه ای خوب برای این مورد را می‌توانید در این مقاله فیچری که در SciDev منتشر شده است،  پیدا کنید.

http://www.scidev.net/en/features/israelipalestinian-research-walking-on-eggshells.html

این مقاله به قلم نادیا الاوادی درباره همکاری‌های غیر منتظره ای است که میان دانشمندان فلسطینی و اسراییلی و باوجود مناقشات سیاسی شدیدی که بین این دو ناحیه  وجود دارد، شکل گرفته است.

۲٫۵: گزارش گری از مرزهای دانش

محل تقاطع علم و دیگر حوزه‌های فرهنگی یا اجتماعی محدوده ای عالی و رویایی برای پیدا کردن داستان‌ها و سوژه‌های شما  به شمار می‌روند. روزنامه نگاران می‌توانند چشم اندازهای جدیدی را مورد کاوش قرار دهند که تحقیقات علمی‌در مقابل باورهای قدیمی‌مردم قرار می‌دهد.

میزان اثر بخشی داروهای پزشکی مدرن در برابر داروهای سنتی یکی از نمونه‌های چنین مواردی است.

درباره ادعایی است که بیان می‌کند دارویی برای درمان بیماری ایدز پیدا شده است که بر اساس متون مقدس و با استفاده از داروهای گیاهی عمل می‌کند. تامر المغربی، نویسنده این داستان سعی می‌کند با پرسش از دانشمندان و متخصصان تعادلی در داستان به وجود آورد و همچنین به توصیف محدودیت‌ها و نواقص این ادعا پرداخته و اشاره کرده است که به دلیل ضعف مدارک این ادعا در نشریات رسمی‌علمی‌پذیرفته نشده است.

در مثالی دیگر وانزالا جاستوس، گزارشی از نوزایی علاقه مندی به داروهای گیاهی در کنیا و تلاش برای استفاده از آن در درمان ایدز می‌پردازد و به مطالعاتی درباره میزان صحت آنها بر مبنای استانداردهای علمی‌اشاره می‌کند.

ایده داستانی در این باره از سخنرانی یک  کارآموز درمان سنتی در خلال کارگاه  سلامت و پزشکی گیاهی در نایروبی به ذهن نویسنده رسید.

رابطه مذهب و دانش نیز منطقه بینابینی دیگری را به وجود می‌آورد که می‌توان در آن سوژه‌های جذابی را پیدا کرد. گزارشگران علمی‌می‌توانند ابعاد جدیدی به باورهای مذهبی بیفزایند مثلا درباره تاثیرات میزان دعا بر شفا تحقیقات جالبی انجام شده است که می‌تواند مورد استفاده روزنامه نگاران علمی‌قرار گیرد و چگونگی عملکرد آن یا دیگر توصیه‌های پزشکی و بهداشتی دینی را به بحث بگذارد.

۲٫۶: ثبت نام در خبرنامه‌های الکترونیکی

اکثر روزنامه نگاران علمی‌که دسترسی خوبی به اینترنت دارند از خبرنامه‌های آنلاین استفاده می‌کنند تا به سرعت در جریان توسعه و پیشرفت‌های علمی‌در حوزه‌های مختلف قرار گیرند و گزارش‌ها و بیانیه‌های خبری را به سرعت دریافت کنند. این‌که عضو کدامیک از این سرویس‌های خبری شویم بستگی به راهبرد شخصی دارد که انتخاب می‌کنید. شاید به این نتیجه برسید که خبرنامه‌های عمومی‌و شناخته شده تر را بررسی کنید.  اما در عین حال ارزش دنبال کردن منابع کمتر شناخته شده را نیز دست کم نگیرید.

این نکته را در نظر داشته باشید که محتوای این خبرنامه‌ها به هیچ وجه انحصاری نیست و موضوعی که مطرح می‌کند هم‌زمان برای همه رسانه‌های دیگر عضو نیز ارسال می‌شود و در قالب‌های مختلف در آن رسانه‌ها منتشر خواهد شد.

برای این‌که به داستانتان اصالت بیشتری بدهید سعی کنید زاویه دیدی محلی را به آن اضافه کنید. برای مثال با متخصصان و کارشناسان محلی درباره کشفی که حتی در نقطه دیگری در جهان اتفاق افتاده است صحبت کنید.

گاهی اوقات ترکیب خبری که یک خبر‌نامه الکترونیکی منتشر می‌کند با اخبار مرتبط دیگری که دیگر منابع خبری منتشر کرده اند می‌تواند کارآمد باشد. برای مثال اگر خبرنامه الکترونیکی دریافت کردید که درباره یک نیروگاه گرمایی زمینی درحال ساخت بود می‌توانید اطلاعاتی را درباره نیروگاه‌های گرمایی زمینی دیگری که در نقاط دیگر ساخته شده اند و در خبرهای مختلف منابع گوناگون به آنها اشاره شده است را نیز به خبر خود بیفزاید.

مراقب رویدادهای آینده باشید: اگر اعلامیه ای دریافت کردید که مطابق آن قرار است کنفرانس مطبوعاتی در ماه آینده برگزار شود یا نتایج یک تحقیق تا سال آینده منتشر می‌شود. سعی کنید در مدتی که در اختیار دارید درباره آن موضوع کار کنید. سعی کنید اطلاعات اضافی را که برای تحقیقتان لازم است تا آن موقع گردآوری کنید. ویراستاران و سردبیران عاشق گزارشگرانی هستند که پیش از آن‌که خبری بر صفحات رسانه‌های خبری دیده شود، درباره آن تحقیقات خود را کامل کرده باشند.

۲٫۷: ملاقات با یک دانشمند:

روزنامه نگاران از این موهبت برخوردارند که بتوانند به طور مستقیم با مردم و حتی قدرتمندترین و معروف‌ترین افراد صحبت کنند. دیگر حرفه‌ها چنین موقعیتی را در اختیار ندارند و به همین دلیل روزنامه نگاران باید از این مزیت منحصر به فرد خود به نحو احسن استفاده کنند. بر اساس یک قانون تخمینی، هر روزنامه نگار و حتی روزنامه نگار علمی‌، به طور متوسط باید بتواند هر روز با ۳ نفر جدید ارتباط برقرار کند.

بزرگترین مزیت ملاقات با دانشمندان به طور خصوصی و فراتر از دیدار آنها در جلسات سخنرانی عمومی‌و یا کنفرانس‌های خبری این است که در جریان یک دیدار خصوصی، نکات  بیشتری از آنچه در پشت پرده یک رویداد خبری در حال اتفاق افتادن است،  آشکار می‌شود. هر جایی که یک دانشمند و یا محقق را به طور غیررسمی‌و شخصی ملاقات می‌کنید مانند حاشیه یک کنفرانس یا آزمایشگاه، یا در محل کار  و یا هر جای دیگر، او احساس آزادی بیشتری برای سخن گفتن دارد، ممکن است او آزادانه‌تر نسبت به یک جلسه عمومی‌نکات بیشتری را برای شما توضیح دهد. البته در خلال مصاحبه با چنین محققینی ممکن است آنها از شما بخواهند بخش‌هایی از گفت‌وگویشان را به دلایلی غیر رسمی‌و غیر قابل انتشار تلقی کنید (Off the record). شاید آنها به نتایج اولیه رسیده باشند که هنوز برای اطلاع رسانی عمومی‌آماده نیست و به همین دلیل ممکن است موافقت کنند در فرصت دیگری به شما اطلاعات دقیق تری را بدهند.

روزنامه نگاری که به این توافقات احترام بگذارد می‌تواند روابط خوبی با دانشمندان بر قرار کند ، با آنها در تماس بماند و دوباره در آینده به موضوع مورد گزارش خود بازگردد. داشتن ارتباطی خوب با دانشمندان برای گزارش‌های علمی‌یک سرمایه گذاری ارزشمند به شمار می‌رود.

۲٫۸: چطور یک دانشمند را برای مصاحبه پیدا کنیم؟

روزنامه نگاران در کشورهای در حال توسعه ممکن است اطلاعات کمی‌درباره تحقیقاتی که در منطقه آنها صورت می‌گیرد داشته باشند. چرا که اغلب اوقات دانشمندان منابعی برای انتشار اخبار کارهایشان در اختیار ندارند و برخی دیگر نیز ممکن است مشغول همکاری با موسسات خارجی باشند که آنها را از انتشار خبر به رسانه‌های داخلی پیش از انتشار در رسانه‌های مورد نظر آنها منع می‌کند.

اما با کمی‌تلاش یک روزنامه نگار می‌تواند متوجه تحقیقاتی شود که در حوزه او در حال رخ دادن است.

راه‌های مختلفی برای این کار وجود دارد. سری به دانشگاه‌ها ، بیمارستان‌ها و یا مراکز تحقیقاتی بزنید و نگاهی به پوسترها و اعلامیه‌های کنفرانس‌ها و سمینارها بیاندازید . با هماهنگ کننده‌های این برنامه‌ها تماس بگیرید . آنها عموما از شرکت روزنامه نگاران در برنامه‌هایشان استقبال می‌کنند. بدین ترتیب می‌توانید ارتباطاتی ایجاد کنید که بعدا و زمانی که نیز به توضیحی سریع از سوی متخصصان دارید به کارتان آید.

اگر قراری برای مصاحبه یا ملاقات با یک محقق گذاشتید سعی کنید بفهمید دیگران در همان دپارتمان به چه کاری مشغولند. اغلب محققان به شما درباره پروژه‌هایی خواهند گفت که تازه شروع کرده اند نام افراد درگیر را یادداشت کنید و مدتی بعد که ممکن است کار آنها پیشرفتی کرده باشد، به سراغ آنها بروید.

همچنین از نهادهای حمایتی ، دپارتمان‌های دولتی و موسسات تحقیقاتی بین المللی و برنامه‌های کنفرانس‌های بین المللی  اطلاع حاصل کنید. این کار را شاید بتوان ازطریق اینترنت راحت تر انجام داد.

۲٫۹: جستجوی اینترنت برای اطلاعات علمی

برتری اینترنت در برابر سایر منابع اطلاعاتی در سرعت آن نهفته است. همچنین پتانسیل به روز رسانی مداوم اطلاعات آن و حجم انبوهی از داده‌هایی که امروزه در دسترس همگان قرار داه است.

اگر می‌خواهید به جستجویی عمیق تر درباره مسایل پزشکی در اینترنت بپردازید، می‌توانید از بانک‌های اطلاعاتی آنلاینی مانند PubMed استفاده کنید که توسط کتابخانه ملی پزشکی آمریکا تهیه شده است.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?DB=pubmed

همچنین می‌توانید از موتور جستجوی تخصصی علمی‌گوگل با نام گوگل اسکولار (Google Scholar)  استفاده کنید که شما را به یافته‌های تازه علمی‌و دانشمندان مختلفی که در پژوهش‌ها نقش داشته اند و طریقه تماس با آنها لینک می‌دهد. همچنین می‌توانید به بخش‌های مختلف وب سایت شبکه توسعه و علوم مراجعه کنید.

لینک‌های خبری Sci Dev:

 [ http://www.scidev.net/en/science-communication/links/ ]

منابع ارتباطی SciDev:

http://www.scidev.net/en/news/ ]

منبعی برای تصاویر رایگان مرتبط با خبرهای علمی‌:

http://www.scidev.net/en/content/image-link-archive/ ]

با وجود این به خاطر داشته باشد محدودیت‌هایی هم برای استفاده از اینترنت وجود دارد

همیشه تشخیص میزان اعتبار اطلاعاتی که روی اینترنت پیدا می‌شوند آسان نیست و بسیار مهم است که صحت داده‌ها را از بیش از یک منبع جویا شوید

در کشورهای در حال توسعه همه دانشمندان و همه پژوهش‌های علمی‌از طریق اینترنت منتشر نمی‌شوند و برخی از موسسات علمی‌فاقد وب سایت‌های اختصاصی هستند و به همین دلیل پیدا نکردن موضوعی در آن باره در اینترنت به این معنی نیست که کاری در این زمینه انجام نمی‌شود.

به خاطر داشته باشید، اینترنت تنها یکی از ابزارهای شما است و نباید به طور کامل به آن وابسته شوید. گاهی اوقات روزنامه نگاران دست از استفاده از روش‌های دیگر می‌کشند در حالی که چنان روش‌هایی در جوامع در حال توسعه شاید بیشتر کارآمدی داشته باشد . کارهایی نظیر رفتن به دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و گفت و گو با محققان.

۲٫۱۰: پوشش یک کنفرانس

کنفرانس‌های علمی‌راهی سودمند برای ملاقات با دانشمندان و پیدا کردن ایده‌های جدید است.

این کنفرانس‌ها همچنین بهترین بهانه برای فرستادن علم در صفحات خبری هستند. این رویدادها از نظر علمی‌نیز جایگاه بالایی دارند چون همه متخصصان یک رشته را یک بار در سال یا هر دو سال یک بار گرد هم جمع می‌کنند آنها نتایج کارهای خود و طرح‌ها و ایده‌های جدیدشان را مطرح کرده و گاه توصیه‌ها و توضیحاتی درباره نحوه تاثیر کارشان بر مردم عادی نیز ارایه می‌دهند و به همین دلیل بهترین فرصت برای استفاده رسانه‌ها به شمار می‌روند.

اما اگر شما به عنوان یک روزنامه نگار آماده نباشید شرکت در یک کنفرانس علمی‌می‌تواند برای شما نگران کننده و حتی نا امید کننده باشد همچنین اگر شما شجاعت آن را نداشته باشید که با دانشمندان مستقیم صحبت کنید باز هم کنفرانس می‌تواند برای شما ارزش خود را از دست بدهد.

پیش از آن‌که عازم کنفرانسی شوید بسیار ارزشمند است اگر تمرینی خانگی را به انجام برسانید. کمی‌درباره پیش زمینه‌های موضوعاتی که قرار است در کنفرانس مطرح شود مطالعه کنید، در هنگام کنفرانس می‌توانید قضاوت کنید که کدام یک از دانشمندان در حال ارایه دست آورد مهم  و جدیدتری  است و بهتر است برای مصاحبه به سراغ او بروید.

اگر بخش ارایه مقالات در کنفرانس‌ها برایتان دشوار به نظر می‌آید، نا امید نشوید، صبر کنید تا زمانی‌که حس کنید ارایه این مطالب و مقالات می‌تواند به شما در طرح پرسش‌های جدید کمک کند و سودمند و کارآمد است. از سوی دیگر همیشه سعی کنید بحث‌هایی که در پی ارایه مقالات مطرح می‌شود را با دقت دنبال کنید  بدین ترتیب در هنگام مصاحبه می‌توانید سوال‌ها یی فراتر از موضوعات مطرح شده در سخنرانی بپرسید.

یکی از سوالاتی که همیشه مفید و کارآمد است می‌تواند این باشد که «چه روند و جریان مهمی‌در پی این کنفرانس بروز خواهد کرد؟»

سوال مفید دیگر این است که «فکر می‌کنید من با چه کسان دیگری باید صحبت کنم؟»

در این باره می‌توانید اطلاعات بیشتری را در درسنامه شماره ۳ که روش‌های مصاحبه است بخوانید.

کنفرانس‌های علمی‌همچنین این امکان را برای روزنامه نگاران فراهم می‌آورد که ایده ای درباره اوضاع حاکم بر جامعه علمی‌به دست آورد. اگر دانشمندان صندلی‌های سالن ارایه مقاله یک نفر را پر کنند یا از یک نفر به طور ویژه برای ارایه سخنرانی دعوت کنند احتمالا به این معنی است که این شخص مورد احترام جامعه علمی‌قرار دارد.

اگر به جای گزارش صرف از مقالاتی که دانشمندان ارایه می‌کنند به بحث و گفت‌وگو با آنها بپردازید، ممکن است نتایج بسیار با ارزشی برای شما به ارمغان بیاورد. ممکن است آنها از موضوعاتی که هنوز به طور عمومی‌اعلام نشده است صحبت  کنند و یا به شما پیشنهاد کنند از مکان‌های خاصی بازدید کرده و یا با افراد خاصی به گفت‌وگو بنشینید. فراتر از گزارش صرف از یک کنفرانس، یک روزنامه نگار علمی‌می‌تواند از این فرصت برای ذخیره کردن ایده‌های جدید برای آینده استفاده کند تا بعدها دوباره به آن مراجعه کرده و کارهای جدیدی را پیش ببرد.

مثال:

این داستان  [http://www.islamonline.net/English/Science/2004/05/article09.shtml] درباره آلودگی آب‌ها که برنده جایزه هم شده است، پیش از آن‌که نویسنده اش نادیا العوادی،  زاویه مناسب برای روایت آن را پیدا کند ۲ سال توسط وی بررسی می‌شده است. ایده اصلی و ارتباط‌های اولیه‌ای که از آنها برای روایت آن استفاده شده است نخستین بار در خلال اجلاس جهانی آب توسط نمایندگان دولتی و غیر دولتی که در آنجا حضور داشتند در اختیار نویسنده قرار گرفته است. در خلال جلسات بحث و کارگاه‌های جنبی این همایش این روزنامه نگار درباره پروژه ای شنید که فکر کرد سوژه ای مناسب برای داستان وی است . اما تنها زمانی که به بازدید از محل پرداخت و ارتباطات خوبی با دانشمندان درگیر طرح برقرار کرد توانست به اطلاعاتی دست پیدا کند که دیگر روزنامه نگاران نتوانسته بودند به آن دسترسی داشته باشند و بدین ترتیب پایه‌های گزارشش محکم شد.

همچنین در کنفرانس‌ها می‌توان با دانشمندان ارتباط برقرار کرد تا از آنها اظهار نظرهایی درباره موضوعات مختلف گرفت حال چه در بازه زمانی برگزاری کنفرانس چه بعدا و زمانی که برای یک مقاله نیازمند اظهار نظر رسمی‌از سوی یک محقق هستید و البته فراموش نکنید که گفت‌وگو و مصاحبه شما با دانشمندان الزامی‌ندارد تنها به موضوعی که وی در حین کنفرانس مطرح کرده است محدود باشد حتی اگر آنها درباره موضوعی خارج از حوزه خودشان صحبت کنند باز هم ایده مناسبی به شما می‌دهد تا در جریان گفت‌وگوی بعدی با متخصصان آن رشته این موضوع را دنبال کنید.

همچنین از سخنرانی‌های عمومی‌دانشمندان غافل نشوید. در این جلسات آنها با مردم عادی صحبت می‌کنند و شما می‌توانید صحبت‌های آنها را پوشش دهید.

روزنامه‌نگاران علمی‌که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند شاید برای تامین مخارج شرکت در کنفرانس‌های بین المللی با مشکل مواجه باشند و تنها زمانی بتوانند در برنامه‌ای شرکت کنند که آن برنامه در شهر خود آنها اتفاق بیفتد.

با وجود این نا امید نشوید، اگر نمی‌توانید شخصا در کنفرانس شرکت کنید، می‌توانید جزییات این کنفرانس‌ها را از طریق اینترنت دنبال کنید و ترتیب گفت و گو‌های اینترنتی و یا تلفنی را از طریق هماهنگ کننده کنفرانس با شرکت کنندگان بدهید.

خیلی از اوقات پیش می‌آید که جدول سخنرانی‌ها و عناوین برنامه‌های ارایه شده در یک کنفرانس به قدری فنی است که شاید احساس کنید نمی‌توانید موضوعات مهم تر را از بین عناوین انتخاب کنید در چنین شرایطی سعی کنید با هماهنگ کننده کنفرانس تماس بگیرید.اغلب اوقات ایمیل و روش‌های تماس با وی روی وب سایت کنفرانس ارایه می‌شود. از او بخواهید به شما توصیه کند که کدام یک از برنامه‌ها را پوشش دهید.
گذشته از این اگر کنفرانسی به قدر کافی بزرگ و مهم باشد و از حمایت مالی خوبی هم برخوردار باشد حتما یک تیم روابط عمومی‌در آن مشغول فعالیت خواهند بود، این تیم بهترین و با ارزش ترین برنامه‌ها را انتخاب کرده و پوشش می‌دهند و بیانیه‌های مطبوعاتی را آماده کرده و کنفرانس‌های مطبوعاتی را سامان دهی می‌کنند. این گروه می‌تواند شما را در فهرست دریافت‌کنندگان ایمیل‌های خبری خود قرار دهد و بیانیه‌های خبری را نیز برای شما ارسال کند.

بسیاری از روزنامه‌نگارها پوشش خود از یک کنفرانس بزرگ را بر مبنای مقالات و برنامه‌های انتخاب شده توسط تیم روابط عمومی‌بنا می‌کنند. این داستان‌ها ممکن است، بسیار ممتاز بوده و پیشرفت‌های مهم و دست‌آوردهای اصلی را شامل شود اما به یاد داشته باشید داستان‌های بسیار خوب دیگری ممکن است بیرون از این چهارچوب و در دیگر بخش‌های کنفرانس وجود داشته باشد. داستان‌هایی که به بیانیه‌های مطبوعاتی راه نیافته و می‌تواند به سوژه گزارش اختصاصی شما بدل شود.

۲٫۱۱: تضادهای اخلاقی:

بسیاری از اوقات و به ویژه در کشورهای در حال توسعه روزنامه نگاران تنها زمانی فرصت حضور در یک کنفرانس برای پوشش آن را پیدا می‌کنند که از سوی یک حامی‌برای شرکت در آن دعوت شده باشند. چنین وضعیتی می‌تواند شما را به یک تضاد اخلاقی بکشاند. به ویژه زمانی که حامی‌ از شما در خواست کند گزارشی مثبت یا مطابق نظر وی نسبت به آن کنفرانس تهیه کنید. چنین شرایطی ممکن است گاهی برای کنفرانس‌های خبری نیز پیش بیاید تجار و فعالان اقتصادی ممکن است به شما پیشنهاد سفر و شرکت در آن جلسه را بدهند و هزینه‌های شما را هم پرداخت کنند و در مقابل انتظار پوشش مثبت و تبلیغاتی از شما دارند.

نکته مهم این جا است که روزنامه نگار نباید اجازه دهد استقلال تصمیم او زیر سوال برده شود و قضاوت انتقادی او به هر دلیل مورد تعرض قرار بگیرد.

البته اگر چنین تصمیمی‌منجر به از دست دادن حمایت‌های آتی خبرنگار شود آن وقت است که این تصمیم گیری بسیار دشوار خواهد شد،  به ویژه برای کسی که روزنامه و رسانه او پرداخت هزینه‌های سفر او را بر عهده نمی‌گیرد. اما در هر حال باید به خاطر داشت که اگر حرفه روزنامه نگاری جستجوی حقیقت است، حفظ استقلال از مهمترین ضروریات آن به شمار می‌رود.

البته حل این تضاد‌ها و تناقض‌های اخلاقی همیشه کار ساده ای نیست و بستگی تام به کشور، فرهنگ و شیوه خبر رسانی محلی دارد و مسایل مشترک گاه در فضا‌های مختلف راه حل‌های مختلفی پیدا می‌کند.

به طور عمومی‌شفافیت یک راهکار بسیار مناسب برای این مساله به شمار می‌رود. اگر کسی هزینه‌های شما را پرداخت کرده است که برای پوشش یک کنفرانس سفر کنید این مساله را با سردبیر خود مطرح کنید و اگر برایتان ممکن است همین موضوع را با خوانندگانتان نیز به اشتراک بگذارید. مثلا در پایان مطلبتان در یک کادر کوچک بنویسید «سفر انجام شده برای تهیه این گزارش با حمایت …. صورت گرفته است» راه مناسب دیگری این است که در خصوص این تضادهای اخلاقی با همکارانتان بحث کرده و تجربیات آنها را مرور کنید.

۲٫۱۲: داستان‌هایی از دل نشریات

ممکن است برخی از روزنامه نگاران ایده کار جدید خود را از دل مقالات و مطالبی که در ژورنال‌های تخصصی علمی‌منتشر شده اند و یا درباره آنها در این نشریات توضیح داده شده است انتخاب کنند. این افراد می‌توانند  به گزارش‌های دست اول علمی‌دسترسی پیدا کنند حال از طریق محتویات ژورنال‌ها یا از طریق گفت‌وگوی مستقیم با دانشمندانی که کارشان در آن ژورنال منتشر شده است. نوع دیگری از مکتوباتی که می‌تواند الهام بخش روزنامه نگاران باشد نقد‌های مقالات علمی‌است که به تازگی منتشر شده اند و می‌توانند دیدگاه تازه ای به تحقیقاتی بدهند

بسیار مهم است که در ذهن خود این نکته را در نظر داشته باشید که این مقالات و ژورنال‌ها برای خوانندگان متخصص علم منتشر می‌شود اما می‌توانند ایده‌های بسیار خوبی را برای مطرح کردن در سطح مخاطب عام نیز به همراه داشته باشند. با این وجود روزنامه نگاران اغلب اوقات هنگام مواجهه با این مقالات خود را مواجه با انبوهی از اطلاعات فنی و زبانی بسیار تکنیکی می‌یابند و به همین دلیل بسیار مهم است بدانید کجای یک مقاله علمی‌را باید با دقت بیشتری مطالعه کنید تا از سردرگرمی‌شما جلوگیری شود.

مثال ۱:

برای مثال در یکی از تحقیقاتی که در کالیفرنیا انجام پذیرفته است دانشمندان متوجه شده اند ابرهای قهوه ای ناشی از آلودگی هوا، باعث می‌شود تا خوشه‌های کم پشت تری در مزارع برنج برداشت شود و علت آن این است که این ابرها، میزان نور خورشید، که برای رشد برنج مفید است را کاهش می‌دهند. این یافته در ژورنالی آمریکایی به نام اقدامات بنیاد ملی علوم (PNAS) و در مقاله ای با دسترسی عمومی‌منتشر شده است که برای خواندن آن نیاز به اشتراک ندارید. شما می‌توانید اصل این مقاله را در اینجا بخوانید:

 http://www.pnas.org/cgi/content/full/103/52/19668

در بالای مقاله اصلی این عنوان به چشم می‌خورد:«مدل‌های تابعی نشان می‌دهند که ابرهای قهوه ای و گازهای گلخانه ای باعث کاهش خوشه‌های برنج در هندوستان می‌شود» این عنوان مانند بخش عمده ای از مقاله برای کار در یک رسانه عمومی‌مهیج و جالب به نظر نمی‌رسد و تعجبی هم ندارد چون این مطلب برای جامعه علمی ‌و مخاطبانی نوشته شده است که به زبان علم در این حوزه آشنا هستند.

در عوض در خبرنامه ای که سایت اورکآلرت (Eurekalert) در این نشانی
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2006-12/uoc–rap120106.php درباره همین خبر منتشر کرده، سعی کرده است عنوانی را برگزیند که بیشتر به زبان رسانه ای نزدیک است «کاهش آلودگی هوا باعث افزایش خوشه‌های برنج در هندوستان خواهد شد»
برای این‌که ببینید همین خبر زمانی که به رسانه‌های مختلف راه پیدا می‌کند چگونه عنوان می‌شود می‌توانید لینک‌های زیر را مشاهده کنید:

– http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6206766.stm

– http://environment.newscientist.com/channel/earth/climate-change/dn10722-brown-haze-over-india-harming-rice-harvest.html

اما سوال اینجا است که چگونه یک روزنامه نگار می‌تواند بهترین برداشت را از یک مقاله علمی‌داشته باشد؟

خوشبختانه مقالاتی که در PNAS منتشر می‌شوند برای طیف وسیعی از خوانندگان میان رشته ای به رشته تحریر در آمده اند و نسبت به بسیاری از مقالات علمی‌که در دیگر نشریات تخصصی منتشر می‌شوند دارای سبک قابل فهمی‌هستند.

این مقاله‌ها به سبک مشترک مقالات علمی‌نوشته می‌شوند. شما به عنوان یک روزنامه نگار می‌توانید بهترین اطلاعات را با نگاه کردن به یکی دو پاراگراف اول مقاله که اصطلاحا آن را  چکیده (abstract) می‌گویند و سپس مطالعه بخش پایانی که آن را بحث یا نتیجه گیری می‌نامند به دست آورید.

روزنامه‌نگارانی با حوصله و توان بیشتر ( که شاید هم مجهز به کتاب‌های مرجع درسی باشند) ترجیح دهند که برای پی بردن به جزییات بیشتر به سراغ بخش روش و نتیجه در مقاله اصلی هم بروند. اگر قصد دارید با دانشمندان و محققانی که این داده‌ها را تحلیل کرده اند. گفت‌وگو کنید مطالعه این بخش‌ها به شما کمک خواهد کرد. اما در کل بهتر است از خود محققان و به طور شفاهی درباره اعتبار روش‌ها و نتایجشان سوال کنید و امیدوار باشید پاسخ آنها بیشتر قابل فهم و کمتر تکنیکی باشد.

مثال ۲: به عنوان نمونه ای دیگر می‌توان به این مقاله http://www.pnas.org/cgi/content/full/103/36/13463 که آنهم در  PNAS منتشر شده است نگاهی بیاندازید. این مقاله درباره کشف ژنی است که مسئول میزان بالاتر تولد نوزادان نارس در جمعیت آمریکایی‌های آفریقایی تبار است. ممکن است اهمیت و جذابیت این خبر به راحتی از دید یک نفر مخفی بماند، چرا که عنوان اصلی مقاله به شدت فنی است[۱].

چکیده مقاله نیز به شدت فنی بیان شده است. در عوض مقدمه برخی از اطلاعات مفید پیش زمینه در اختیار شما قرار می‌دهد اما این تنها در بخش بحث پایانی است که دانشمندان به خود اجازه داده اند درباره اهمیت احتمالی یافته خود اظهار نظر کنند، به خصوص در عبارت زیر:«… این کار یکی از خطرهای چشمگیر در زمینه تولد پیش از موعد در جامعه آمریکایی‌های آفریقا یی تبار را بیان می‌کند» این همان جمله ای است که یک روزنامه نگار می‌تواند آن را شکار کند و مصاحبه ای را بر مبنای آن ترتیب دهد.

شما می‌توانید چند نمونه از نتایجی را که از پیگیری این خبر به دست آمده است در لینک‌های زیر مشاهده کنید:

– http://www.newscientist.com/article/dn9802-race-difference-in-us-miscarriage-rates-illuminated.html

– http://www.foxnews.com/story/0,2933,209685,00.html?sPage=fnc.health/pregnancy

۲٫۱۳: ارزیابی کیفیت منابعی که در اختیار دارید آیا با علم بد[۲] مواجه هستید؟

پیدا کردن سوژه برای نوشتن یک داستان اولین گام در روزنامه نگاری است اما گام بسیار مهم بعدی این است که درباره صحت منابع خود قضاوت کنید

به یاد بیاورید که چگونه یک رسانه با انتشار اختصاصی خاطرات هیتلر در یک هفته میلیون‌ها نسخه فروش کرد ( این کاری بود که مجله استرن در دهه ۸۰ انجام داد) و یک هفته بعد از آن‌که غیر معتبر بودن خاطرات مشخص شد، این مجله نه تنها خوانندگان که اعتبار حرفه ای خود را نیز از دست داد.

به همین ترتیب یک گزارشگر علمی‌به طور جدی نیازمند معیارها و شرایطی است که بتواند علم خوب را از علم بد تشخیص دهد.

به یاد داشته باشید حتی در علم هم شما ممکن است با شیادان سر و کار داشته باشید

سوال این است که شما چگونه می‌توانید بگویید با علم خوب سرو کار دارید یا علم بد.

همه اعتبار شما به این وابسته است که بتوانید پاسخ درستی به این سوال بدهید به ویژه اگر در حال گزارش کردن موضوعی هستید که ادعا می‌شود گام بسیار بزرگی در علم به شمار می‌رود.[۳]

اغلب دانشمندان افرادی صادق به شمار می‌روند اما در میان آنها هستند افرادی که سعی می‌کنند تا ادعا‌های خود را بزرگ نمایی کنند و در حالی که ادعای آنها از پشتیبانی اندکی برخوردار است این مدارک را بزرگتر از آنچه هست مطرح کنند. گروه دیگری نیز وجود دارند که سعی می‌کنند با فضا سازی تبلیغاتی ادعایی را در جامعه به ثبت برسانند که داده‌های کمی ‌از آن پشتیبانی نمی‌کند و یا از اساس فاقد هر نوع پشتوانه علمی‌هستند و یا ادعاهایی را بزرگ‌نمایی کنند که به جای استناد به روش‌های سخت علمی‌بر مشاهدات عمومی‌استوار است.

همچنین ممکن است افراد غیر علمی‌سعی کنند با بزرگ‌نمایی برخی یافته‌ها و یا حتی ادعاهای دروغ درباره پشتوانه‌های علمی‌حرف‌هایشان، رسانه‌ها را فریب دهند.

مثال: لینک زیر را دنبال کنید تا یکی از نمونه‌های اخیر شیادی در تحقیقات که در آفریقای جنوبی اتفاق افتاد و در آن ادعا شده بود درمانی گیاهی برای ایدز به دست  آمده است را مشاهده کنید

http://www.nature.com/nm/journal/v12/n7/full/nm0706-723.html

پاسخ دادن به سوال‌های زیر شاید به شما کمک کند تا متوجه شوید آیا شخصی که قصد دارید با او  مصاحبه کنید دارای اعتباری واقعی و صادقانه است و یا کار خود را بزرگتر از آنچه هست نشان می‌دهند:

آیا این دانشمند از سوی منبع معتبری معرفی شده است؟ برای مثال آیا دانشمند دیگری یا یک جامعه علمی‌یا سازمان دیگری مانند موسسات علمی‌غیر انتفاعی و خیریه وی را معرفی کرده است.

این دانشمند برای کجا کار می‌کند (مثلا برای یک شرکت تجاری یا یک دانشگاه)؟

بودجه این تحقیق چگونه و از کجا تامین شده است؟ می‌توانید با بررسی گزارش‌های سالانه و مقالات علمی‌و همچنین وب سایت‌های مربوط مشخص کنید که آیا هزینه‌های تحقیق از بودجه عمومی‌یا بودجه سازمان‌های خصوصی تامین شده اند.

این دانشمند نتایج کارهای پیشین خود را کجا منتشر کرده است؟ پایگاه‌های انتشار مقالات و نتایج پزوهش‌های علمی‌مانند PubMed یا Google Scholar را بررسی کنید. البته در ذهن داشته باشید که ممکن است همه دانشمندان همه کارهای خود را از طریق اینترنت منتشر نکنند این امر به خصوص در میان جوامع در حال توسعه مصداق دارد جایی که سطح دسترسی به اینترنت پایین است و برخی از تحقیقات ممکن است در نشریاتی منتشر شوند که امکان آنلاین شدن آنها وجود ندارد

آیا دانشمند مورد نظر از فروش محصولاتی که ممکن است از نتیجه کار او تولید شود سود می‌برد؟ بسیاری از ژورنال‌ها ا ز نویسندگان مقاله‌ها می‌خواهند گواهی دهند که کارشان فاقد منافع مادی است. شاید لازم باشد روزنامه نگاران در صورتی که شکی دارند به تحقیق بیشتر در این باره بپردازند، برای مثال با دانشمندان درگیر پروژه  صحبت کنند و از آنها بپرسند چرا این ادعا را مطرح کرده اند و درباره زمان بندی ادعای مطرح شده پرس و جو کنند مثلا بررسی کنند آیا این ادعا در این زمان خاص با افت احتمالی سهام شرکت سرمایه گذار در بورس ارتباطی دارد یا نه؟

آیا مقاله مورد نظر در نشریات بازبینی دقیق [۴] به چاپ رسید است؟ اگر ادعایی پیش از آن‌که در این ژورنال‌ها منتشر شده باشد و از سیستم‌های راستی آزمایی آنها عبور کرده باشد به رسانه‌های عمومی‌منتقل شود در این صورت باید در این باره دقت بسیار بیشتری اعمال کنید چرا که اعتبار ادعاها مورد تایید مراجع علمی‌قرار نگرفته است.

اگر در ابتدای این مسیر احساس کردید  که در حال دور زدن یک دایره هستید نگران نشوید شما در تلاش هستید تا اعتبار و صحت یک ادعای علمی‌را بررسی کنید اما قضاوت درباره ادعا‌ها و افرادی که باید با آنها تماس گرفته و مشورت کنید را دشوار می‌یابید. با گذشت زمان، شما با یک حوزه مشخص بیشتر آشنا می‌شوید و متوجه می‌شوید قضاوت درباره اهمیت یک ادعای مشخص راحت تر می‌شود، همچنین پیدا کردن کسانی که با آنها صحبت کرده و از آنها مشورت بگیرید.

مشکل دیگری که ممکن است پیش بیاید این است که شما درباره دانشمندی تحقیق کنید که از قبل او را می‌شناسید در این صورت این خطر وجود دارد که قضاوت شما غبار آلود و مغشوش شود و تحت تاثیر شناخت قبلی شما از وی قرار گیرد. در این صورت  بهترین کار این است که از همکاری که او را نمی‌شناسد بخواهید درباره آن تحقیق کند.شما شاید نتوانید همه خطاهایی که ممکن است برخی از آنها به شکلی ظریف پنهان شده باشند را  مشخص کنید، اما حداقل می‌توانید جلوی سو استفاده تبلیغی کسانی را که کارشان فاقد هر گونه ارزشی است بگیرید. البته ممکن است گاهی اوقات هم پیش بیاید که شما این فرصت را به دست آورید تا یک شیادی بزرگ علمی‌را آشکار کنید.

اگر مشکوکید که یک مطلب فاقد شواهد محکم است و حتی ممکن است یک شیادی علمی‌باشد ، تصمیم با شما است که آن را گزارش کنید یا نه . به یاد داشته باشید که در نهایت این آبرو و اعتبار شما است که مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. به همین دلیل بهتر است تنها به گزارش داستان‌هایی بپردازید که از مدارک مستحکمی‌برخوردار هستنداز سوی دیگر افشا کردن یک شیادی و دروغ علمی‌خود یک داستان خوب به شمار می‌رود

مثال:

ستون علم بد در روزنامه گاردین نمونه خوبی از این مورد است که چگونه روزنامه نگاران داستانی جذاب را از دل کشف یک دروغ علمی‌بیرون می‌آورند.

برای اطلاعات بیشتردر مورد شیوه‌های تشخیص صحت و کیفیت تحقیقات و حتی تعیین این‌که چگونه میتوان یک شیادی و دروغ را افشا کرد به راهنمای الکترونیکی SciDev  در نشانی زیر مراجعه کنید:

http://www.scidev.net/en/science-communication/practical-guides

آزمون درس دوم:

در جدول زیر برروی لینک‌ها کلیک کنید. هر یک ازآنها نمونه‌های مختلفی از خبرهای علمی‌را رویات می‌کنند با مطالعه آن مشخص کنید که آیا در این مورد از منابع دست اول یا منابع ثانویه استفاده شده است.

منبع اولیه یا ثانویه

لینک خبر

Southern Africa listed as site of huge square kilometre array telescope

Poor could benefit from simpler TB vaccine

Ghana’s malaria problem gets boost from vaccine trials

Africa begins malaria vaccine trial
http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/6047836.stm

About 60,000 gold miners to participate in TB research
http://www.buanews.gov.za/view.php?ID=06102008151005&coll=buanew06

New findings super-size our tsunami threat

Nigerian scientists allay fears of West African tsunami
http://www.scidev.net/content/news/eng/nigerian-scientists-allay-fears-of-west-african-tsunami.cfm

“A shocking lack of evidence”
http://www.nature.com/nature/journal/v443/n7114/full/443888a.html

Bottlenecks slow Ethiopia’s fight against malaria
http://www.scidev.net/content/features/eng/bottlenecks-slow-ethiopias-fight-against-malaria.cfm

۲- برروی لینک‌های زیر که درباره یافته‌های علمی‌است کلیک کنید و پس از مطالعه به سوال‌های زیر پاسخ دهید:

Moderate drinking may boost memory, study suggests
http://www.eurekalert.org/pub_releases/2006-10/osu-mdm102506.php ]

Rapid diagnosis tests for meningococcal meningitis
http://www.wfsj.org/course/en/L2/Press01.html ]

IDRC announces new research program on communicable diseases in Latin America and the Caribbean
[  http://www.wfsj.org/course/en/L2/Press03.html ]

۱- چه کسی بیانیه خبری را منتشر کرده است؟

۲- تیم اطلاع رسانی با چه هدفی کار می‌کنند؟ (مثلا آیا آنها برای دانشگاه، یک شرکت خصوصی یا دولت کار می‌کنند)

۳- اعتبار دانشمندانی که کار آنها اعلام شده چقدر است؟

    چه نوع اطلاعات تماسی در اختیار شما قرار گرفته است؟ (ایا تماس دانشمندان، سازمان یا تیم اطلاع رسانی است)

    آیا دانشمندان مقاله‌های خود را پیشتر در ژورنال‌های مرور دقیق منتشر کرده بوده اند؟

    آیا گفتارها و جزییات تماسی از سوی کارشناسان مستقل بیان شده است؟


۳-
 شما می‌توانید از طریق جستجو در پایگاه PubMed در نشانی:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?DB=pubmed  که توسط کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا پشتیبانی می‌شود، به جستجوی نام افراد و یا موارد تحقیقاتی مشابه با یک تحقیق بپردازید. نتایج شامل نام‌ها ، آدرس‌ها و برخی ایمیل افراد و همچنین فهرستی از مقالاتی می‌شود که توسط دیگران در حوزه مربوطه نوشته شده است.

به سایت PubMed در نشانی بالا رفته و عنوان Climate change and Africa and rainfall and drainage را جست‌وجو کنید این کار باعث می‌شود فهرستی از مقاله‌ها در برابر شما ظاهر شود. که عنوان یکی از آنها به این شرح است: “Changes in surface water supply across Africa with predicted climate change,” نویسنده اول این مقاله ام دویت M de Wit از شبکه رصدخانه زمینی آفریقا (AEON) و دپارتمان علوم زمین دانشگاه کیپ تاون در آفریقای جنوبی است.

با کلیک برروی نام نویسنده فهرست بقیه مقالات او در اختیار شما قرار می‌گیرد در فهرست سمت راست می‌توانید برروی گزینه مقاله‌های مرتبط کلیک کنید تا کارهای مشابه گروه‌های دیگر را ببینید. این یکی از راه‌هایی است که به کمک آن می‌توانید به فهرستی از کارشناسان دسترسی داشته باشید که در این زمینه تخصص داشته و می‌توانند برروی گزارش شما نظر دهند.

۴- در برخی از موارد که مربوط به اخباری درباره درمان بیماری‌ها است شاید بتوانید تنها با مرور وب سایت کمپانی که بازاریابی درمان را بر عهده دارد نشانه‌هایی از صحت یا خطای علمی‌را مشاهده کنید.

به وب سایت Secomet  در نشانی http://www.secomet.com سری بزنید. این کمپانی است که درباره داروی تاییدنشده‌ای برای ایدز تبلیغ می‌کند.  همچنین وب سایت دیگری که معرفی‌کننده داروی دیگری است را در نشانیhttp://wwwext.amgen.com/  ببینید و به سوال‌های زیر درباره هر یک از آنها پاسخ دهید.

سوال

Secomet

Amgen

آیا کمپانی ادعا می‌کند که درمانی برای بیماری دارد یا باعث کاهش روند بیماری می‌شود؟

آیا درباره هر یک از این ادعاها مقاله ای در نشریات بازبینی شده وجود دارد؟

آیا ترکیبات اعلام شده برای هر یک از داروها به زبان دقیق زیست شیمی‌و با کمیتهای صحیح بیان شده اند؟

آیا درمان پیشنهادی تنها از یک منبع قابل تهیه است یا تنها یک منبع آن را معرفی کرده است؟

آیا اطلاعات دقیقی درباره ایمنی محصول وجود دارد؟

آیا این دارو در یک مرحله درمان کلینیکی تحت کنترل آزموده شده است؟

آیا این دارو از سوی نهاد نظارتی دار در کشوری که ارایه شده است ثبت شده و مورد پذیرش قرار گرفته است؟

زمانی‌که درباره موردی مانند درمان جدیدی برای یک بیماری تحقیق می‌کنید شاید مناسب باشد که مراحل زیر را نیز پشت سر بگذارید. این موارد به نقل از موارد آموزشی SciDev.net برداشته شده است که می‌توانید اصل آن را در نشانیhttp://www.itrainonline.org/itrainonline/mmtk/hivaids.shtml  ببینید.

دنبال اطلاعاتی درباره ادعای مطرح شده ، دانشمندان یا شرکتی که پشت طرح قرار دارد بگردید. می‌توانید با استفاده از موتورهای جست‌وجوی عادی مانند گوگل اقدام به این کار بکنید. با این کار می‌توانید به مقالاتی که پیشتر درباره این محصول، افراد و دانشمندان در گیر در آن و موارد ادعایی خود شرکت تولید کننده و نشر دهنده خبر، منتشر شده است دست پیدا کنید.

سری به اطلاعیه ۲۰۶ شبکه اطلاعات تیدز نیو مکزیکو بزنید که با عنوان چگونه ادعاهای  دروغین درباره HIA/AIDS را بشناسیم و ایده‌های آنان را در این زمینه دنبال کنید

http://www.aidsinfonet.org/articles.php?articleID=206

مثال‌هایی از مطالب دروغین و شارلاتانیزم مربوط به ایدز را در این نشانی مشاهده کنید:

http://www.quackwatch.org/01QuackeryRelatedTopics/aids.html

دنبال کارشناسان مستقلی بگردید که می‌توانند درباره این ادعاها نظر بدهند. دانشگاه‌های محلی، موسسات تحقیقاتی ، آژانس‌های تامین هزینه پزوهش‌ها ، بیمارستان‌ها ، دپارتمان‌های دولتی و یا سازمان‌های غیر دولتی می‌توانند چنین کارشناسانی را به شما معرفی کنند.

همچنین می‌توانید مثلا از طریق PubMed و از طریق جست‌وجوی پروژه‌ها و مقالات مرتبط با موضوع بررسی اتان چنین کارشناسانی را پیدا کنید.

راه دیگر بررسی سمینارها و کنفرانس‌های علمی‌است . ببینید چه کسانی در چنین سمپوزیوم‌های علمی‌سخن می‌گویند . می‌توانید چکیده مقالات آنها را به صورت آنلاین پیدا کنید.


 

پی‌نوشت:

[۱] A functional SNP in the promoter of the SERPINH1 gene increases risk of preterm premature rupture of membranes in African Americans

[۲] Bad Science: به مطالبی گفته می شود که اگرچه ظاهری علمی دارند اما اصول و بیان درستی از علم  را ارایه نمی دهند  و ممکن است باعث بدفهمی عمومی نیز بشود.

[۳] این مورد در ایران و به ویژه در مواجهه با افرادی که ادعای اختراعات عجیب و غریب دارند صادق است. بسیاری از این ادعها دروغین یا در حالت خوشبینانه ساده لوحانه است. اما گاهی این افراد با بزرگ‌نمایی های غلو آمیز اختراعی که وجود ندارد را تبدیل به یک دست آورد جهانی می کنند و گاه به دلیل تعریف حقوقی متفاوتی که از ثبت اختراع در ایران وجود دارد برای اختراع خود گواهی ثبت رسمی نیز ارایه می دهند و یا گواهی و جوایز شرکت در نمایشگاه های مختلف – که عموما بازار ایده هستند – را ضمیمه می کنند. این خبرها به سرعت در صدر خبرهای علمی رسانه ها می نشیند در حالی که جست‌وجویی ساده نشان می‌دهد برخی از این ادعاها تا چه حد از واقعیت دور هستند. (م)

[۴] peer-reviewed journal : در این نشریات علمی، مقاله ها پیش از چاپ توسط گروهی از داوران متخصص بررسی شده و پس از تایید و اصلاحاتی که از سوی نویسنده و مطابق نظر آنها اعمال می شود به چاپ می رسد و بدینترتیب مقاله چندین بار پیش از چاپ مورد بازبینی علمی قرار می گیرد

دیدگاه‌ها

  1. مرسی، یکی از ارزش‌مندترین مطالبی که درباره علم می‌شه روی وب فارسی پیدا کرد، الان توی این صفحه وجود داره.
    دست‌مریزاد!

  2. سلام آقای ناظمی
    خدا قوّت
    به آقای خسروی (و احتمالا یزدان پناه و صفاریان پور)هم سلام عرض می کنم
    ===========================
    من توی بخش استان اصفهان خبرگزاری فارس ، در سرویس علمی فعالیت می کنم.علاقه ی چندانی به خبر های پوششی و مصاحبه های کلیشه ای و موضوع هایی از این دست ندارم،بیش تر ترجیح میدم در مورد موضوع های واقعا علمی گزارش تهیه کنم و با افراد متخصص مصاحبه کنم
    اما یه سوالی برام پیش اومده که در متن هم بهش اشاره شده :
    برای این‌که به داستانتان اصالت بیشتری بدهید سعی کنید زاویه دیدی محلی را به آن اضافه کنید. برای مثال با متخصصان و کارشناسان محلی درباره کشفی که حتی در نقطه دیگری در جهان اتفاق افتاده است صحبت کنید.
    آیا بخش استانی یک خبرگزاری هم جای مناسبی برای تهیه ی گزارش در مورد موضوع های علمی روز کشور یا جهانه؟
    مثلا یک گفت و گو در مورد اتفاق هایی که در سرن میفته یا این که هدف از ساخت این مرکز چیه یا آینده ی ماموریت به مریخ و …
    به غیر از این که آیا چنین فضا و مکانی برای انتشار این نوع خبر ها مناسبه دو دلیل دیگه هم باعث شده در این مورد تردید داشته باشم:
    ۱-کل خبر ها با هر موضوعی در یک صفحه قرار میگیرن
    ۲-این خبر ها حالا هر چقدر هم که موضوع و پرداخت خوبی داشته باشن مگه توی صفحه ی استانی «فارس» خواننده ای هم دارن

    ممنون میشم در این مورد راهنماییم کنید

    1. سلام
      سوال شما ۲ تا بخش اساسی داره یکی اینکه چزور در اصفهان می شود زاویه دید محلی را اضافه کرد و دیگر اینکه چطور در فارس می توان این کار را کرد:
      در مورد اول : بالطبع آن توصیه مربوط به زمانی است که امکانات و پتانسیل ها در جایی موجود باشد. اما مثلا در باره نمونه ای که شما گفتید یکی از کارکردهای سرن پیدا کردن پرسش هایی نه تنها در باره فیزیک ذرات که در باره پیدایش عالم است. اگر فکر می کنید لازم است چنین گزارشی بنویسید می توانید زمانی که می خواهید به توضیح ذرات بنیادی بپردازید به سراغ دپارتمان فیزیک دانشگاه ها ی اصفهان بروید و از اساتید آن بخواهید اهمیت و تعریف ذرات بنیادی را ارایه کنند. یا اگر در باره بوزون هیگز می نویسید شاید یکی از اساتید این دانشگاه بتواند توضیح دقیقی در باره ماهیت این بوزون ارایه دهد. یا مثلا در باره سلول های بنیادی تا جایی که م یدانم یکی از مراکز اصلی رویان که در آن فرآیند کلونینگ صورت می گیرد در اصفهان است در این صورت در همه اخبار سلولی و کلونینگ شما مرکز معتبر در نزدیکی خودتان دارید.
      اما قبل از آن ببینید اصلا چه دلیلی وجود دارد که مثلا دربخش استانی خبرگزاری به سرن پرداخته شود ؟ قبل از پرداختن به موضوع دلیل آن را پیدا کنید به عبارت دیگر رسانه و مخاطب آن را بشناسید شاید مطلبی که نوشته اید برای صفحه علم مناسب باشد تا بخش استانی
      در باره خبرگزاری فارس که خودتان بهتر از من می دانید. این سازمان به هیچ وجه با تعریف خبرگزاری سازگاری ندارد. این وب سایت، خبرها را بر اساس میل و سلیقه اش گلچین، تحریف و منتشر می کند و به همین دلیل در بین رسانه ها فاقد ارزش خبری است. ارزش خبرگزاری فارس به این است که به دلیل نزدیکی به بخشی از نهاد حاکمیت تحلیل ها و گزینش های خبری که منتشر می کند – عمدتا در بخش سیاسی – بازتاب دهنده بخش قدرتمندی از حاکمیت هستند.
      به نظر من اگر خبر یا گزارشی فراتر از چهارچوب رویدادهای جاری منطقه ای آماده کردید که فکر کردید ارزش کار مستقل دارد آن را یا به بخش علمی خود سایت و جتی بهتر به روزنامه های دیگر پیشنهاد دهید. این کار هیچ تضاد حرفه ای نیز در بر ندارد و مثلا مقاله ای که شما در باره سرن بنویسید در حوزه رویدادهای محلی اصفهان قرار نمی گیرد و شما از نظر اخلاق حرفه ای ملزم به ارایه آن به خبرگزاری خود نیستید.
      موفق باشید
      پوریا

  3. سلام آقای ناظمی
    ممنون از توضیحاتتون

    در مورد صحت منابع چند تا سوال کلی داشتم :
    وظیفه ی یک خبرنگار در قبال حرف هایی که مقام ها و مسولان رسمی در مورد یک موضوع علمی می زنند چیه ؟ این موضوع که در بسیاری از مواقع حتی بالاترین مقامات کشوری هم حرف های بسیار اغراق آمیز و یا دور از واقعیتی بیان می کنند بر کسی پوشیده نیست ؛ خودکفایی در تولید فلان قطعه ، بومی سازی فلان فناوری ، ساخت فلان دستگاه «ملی» ، شکست انحصار فلان دانش و … .
    وقتی یک مسول در یک کنفرانس خبری و یا از یک تریبون رسمی میگه : ما «توانایی ساخت ناوهاپیمابر را داریم» ولی احتیاجی به اون نداریم ، زبان فارسی در ۵۰ سال آینده زبان علمی جهان میشه ، در ساخت ماهواره به خودکفایی رسیدیم ، امنیت نیروگاه بوشهر از نیروگاه های ژاپن بیش تره و … خبرنگار چه طور باید این خبر ها را انعکاس بده ؟ مسلما هر رسانه ای توقع داره که در تیتر و متن خبر این جور موضوع ها برجسته بشه تا هم خواننده جذب کنه و هم در پوشش اخبار از رقبا عقب نمونه .
    -ولی آیا از نظر حرفه ای هم این کار (یعنی برجسته کردن یا اصلا بیان این حرف ها ) درسته ؟
    -در خبر های پوششی چه طور باید به این نوع حرف ها پرداخت ؟
    -با توجه به رسالت یک خبرنگار ، آیا لازمه که در مورد اغراق ها یا دروغ های بیان شده از زبان مسولان و این که چی واقعا درسته به مخاطب اطلاعاتی داده بشه ؟
    -اگه جواب سوال بالا مثبته چه طور میشه این کار را انجام داد بدون این که از سوی عده ای به کوچک کردن دستاورد های نظام و سیاه نمایی و از این قسم برچسب ها دچار شد
    -آیا اگه در جریان تهیه ی یک گزارش یا مقاله ، یک مقام رسمی یک مطلب را بیان کرد (مثل امنیت بیش تر نیروگاه بوشهر از نیروگاه های ژاپن) نیازی هست درستی حرفش بررسی بشه ؟

    ببخشید که پر حرفی کردم
    یک دنیا ممنون

    1. بهرحال وقتی یک مقام رسمی مطلبی را بیان میکند نمیتوان اول صحت آن را بررسی کرد و بعد نتایج تحقیق خودمان را منتشر کنیم!!این که با گزارشگری منافات دارد . شما به سرعت و به طور کامل نظر و صحبت آن شخص را با این جمله “به نقل از ” شروع میکنید و آن وقت بررسی صحت و عدم صحت آن بر عهده اقشار مخاطب آن مطلب خواهد بود. و همین خودش باعث می شود که هر کسی هر حرفی را دوست داشت نزند و کمی قبلش از حرفی که میزند مطمئن شود و با آبروی خودش بازی نکند

      1. اگر ما کار خود را درست انجام دهیم نیازی نیست پس از یک ادعا تازه شروع به تحقیق درباره آن کنیم . مثلا به عنوان کسی که در زمینه علم در ایران کار می کند ما آرشیوی از پیش زمینه ها، توانایی ها و فعالیت هاو مراکز فضایی ایران داریم . زمانی که خبری منتشر می شود که فلان مسوول چنین چیزی را گفته باید بتوان این ادعا را در چهارچوب آرشیو خود قرار دهیم و ببینیم چقدر منطقی است با افرادی تماس بگیریم و نظر آنها را بپرسیم. گزارشگری در مطوبعات د رعصر ما به هیچ وجه نقل خبر به نقل از فلانی و فلان جا نیست. زمانی که شما خبری را در روزنامه خود منتشر می کنید اعتبار خود را زیر آن می گذارید. به هیچ وجه وظیفه مخاطب تشخیص درست و غلط ها در بین نوشته های ما نیست. مخاطب به جای اینکه سری به خبرگزاری ها و وب سایت های خبری نهادها بزند ترجیح می دهد با یک واسطه خبر را از رسانه ما بخواند چون به ما اعتماد دارد چون می داند ما اگر خبر اشتباهی منتشر شده باشد یا آن را کار نمی کنیم و اگر کار کردیم توضیح می دهیم که این ادعا و این خبر اشتباه است. سرمایه یک روزنامه نگار اعتبار و اعتماد مردم به او است وقتی شما بدون توجه به این مساله و به نقل از فلانی و بدون تحقیق ادعای او را بدون به چالش کشدیه شدن یا اشاره به سوابق یا تحقیق بیشتر منتشر می کنید یعنی آن را تایید کرده اید و یعنی من تضمین می کنم او راست گفته است. این مرگ اعتبار و اعتماد مخاطب است. البته الان اتفاقی افتاده که بسیاری از ترس اینکه متهم به خوردن خبر نشوند هر چیزی که به دستشان می آید منتشر می کنند این فقط به اعتبار ما صدمه می زند. به خصوص اینکه روزنامه های ما چندان علاقه ای به چاپ اصلاحیه هم ندارند که بگویند اشتباه کردیم. البته همه جای دنیا روزنامه ها سعی می کنند اصلاحیه نداشته باشند البته فرقش در این است که سعی می کنند اخباری را کار کنند که نیازی به اصلاحیه نداشته باشد نه اینکه اشتباه کنند و بعد اصلاحیه اش را چاپ نکنند

    2. سلام
      بستگی دارد که شما کار می کنید اگر در فضای حرفه ای رسانه ها عمل می کنید، چنین ادعاهایی باید بررسی شود و اگر اشتباهی در آن بود به طور شفاف مطرح و مسوول مربوطه وادار به پاسخگویی شود. معمولا در جاهایی که جریان آزاد اطلاعات قرار داره ترس از همین پیگیری مطبوعاتی و افشای دروغگویی باعث می شود تا بسیاری از مسولان جرات دروغ گویی نداشته باشند. اما در ایران و بسیاری از کشورهای در حال توسعه دیگر خطوط قرمز بسیار پررنگ تر است. از این دست ادعاها هم فراوان می شود. من هم با این مساله رویرو بودم و در نهایت راه حلی که بهش رسیدم واگذار کردن پوشش این اخبار به گروه های سیاسی و اجتماعی و .. بود. برای مثال خبر کشف داروی ایدز، خبر ناو هواپیما بر ،خبرهای مربوط به فناوری های هسته ای و دستاوردهای فضایی و اعزام انسان به فضا و … را گروه های اجتماعی و سیاسی منتشر می کردند. چون منبع آنها مقامات رسمی بودند. به طور مشخص مثلا درباره داروی ایدز ما نمی توانستیم در آن برهه بگوییم این حرف ها چرند است ولی همین که ما به عنوان گروه علمی خبری درباره آن منتشر نکردیم و مثلا گروه اجتماعی خبر را منتشر کرد یا زمانی که یکی از مقامات در پاسخ به پرسشی در باره کارکرد ماهواره امید گفت از نقشه برداری تا عکاسی و مکان یابی و کشف معادن ( به عبارت دیگر کل خدمات همه ماهواره های جهان ) ما این خبر را پخش نکردیم و گذاشتیم گروه سیاسی آن کار کند. بعدها در مقاله های جداگانه ای بدون اشاره به این موضوع توضیح دایدم که هر ماهواره با توجه به مدارش چه کاربردهایی می تواند داشته باشد. واقعیت این است که برخی از خبرهایی که شما اشاره کردید بیش از آنکه دارای بار علمی باشد دارای بار سیاسی است پس بهتر است همان گروهی که مسولیت دارد آن را منتشر کند. فقط یک نکته ما به عنوان روزنامه نگار علمی ۲ خط قرمز کلملا شفاف داریم : هیچگاه خبری که از صحت آن مطمئن نیستیم را منتشر نکنیم و بدون انجام تحقیقات و مطمئن شدن از پیشینه خبر دست به انتشار آن نزنیم و دوم اینکه تا موضوعی را که می خواهیم منتشر کنیم کاملا نفهمیده ایم دست به انتشار آن نزنیم.

  4. سلام آقای ناظمی
    یک سوال داشتم ممنون میشم جواب بدید:
    آیا میشه گفت انفجار بزرگ دقیقا آغاز جان بوده و قبل از اون هیچ چیز وجود نداشته و عدم بوده و کلا میخوام بدونم نظریاتی که الان در این مورد وجود داره حدودا و به زبان ساده چیه.ولی فکر کنم ببه نظر خود که جهان همیشه بوده و خواهد بود و فقط از شکلی و نوعی و بافتی و ذراتی به انواع دیگری تبدیل و تغییر پیدا میکنه و نمیشه هیچ نقطه آغازی رو از عدم براش در نظر گرفت.
    آخه خیلی ها میگن جهان آغازی داره پس باید خالقی داشته باشه و خدا خالقی نداره چون آغازی نداشته.میخوام بدونم آیا میشه به این صورت آغازی را برای جهان در نظر گرفت.و همچنین از این افراد بپرسم از کجا فهمیده اند که خدا آغازی ندارد.و همچنین آیا میشه گفت هر چیزی که آغازی داره پس خالقی هم داره و هر چیزی که آغاز نداشته باشه نیاز به خالق هم نداره؟
    ممنون

    1. سلام
      راستش بحث های مذهبی در این باره از تخصص من خارجه . در باره بیگ بنگ یا مهبانگ باید توجه کرد که از دید علم امروز این اتفاق در یک نقطه تکین می افته. در تکینگی، قوانین رایج فرو می ریزند به همین دلیل ما نه تنها درباره پیش از بیگ بنگ که در باره خود مهبانگ تا کسری از ثانیه پس از آن نمی توانیم از ابزارهای علمی امان استفاده کنیم بنابراین برای ما راهی برای پی بردن به پیش از مهبانگ وجود ندارد ( نه اینکه دانشمان محدود باشد که اساسا این نقطه فاقد قابلیت بحث کردن با ابزارهای علمی است) اما در باره پیش از آ نفقط به عنوان تئوری صرف که هیچ نشان تجربی برای آن وجود ندارد ایده هایی مطرح است. ایده ای مانند Baby Universes که هاوکینگ مطرح کرده و اخیرا نظر نسبتا محکم تری به نام مولتی ورس ها در این باره وجود دارند. البته همه این ها در نظریه صرف است.
      موفق باشید
      پوریا

  5. بله.بسیارممنون.آخه بحرحال بخواهیم یا نخوایهم سوال بزرگی در بین است که شاید خیلی هم ربطی به مذاهب نداشته باشد و یک سوال فلسفی و سوالی برای هر ذهن آزاد است و آن اینکه اگر نمیتوان پذیرفت که جهان با تمام عظمتش همیشه وجود داشته و نیاز به خالق ندارد -چگونه همه ما به راحتی قبول میکنیم که خود این خالق که باید بسیار پیچیده تر از خود این جهان باشد -همیشه وجود داشته و نیازی به خالق ندارد!

    بسیاری از مردم وقتی به پیچیدگی بدنشان مینگرند نمیتوانند تصور کنند که شاید آفریننده ای نداشته باشد-ولی وقتی به خدا فکر میکنند-به راحتی میتوانند قبول کنند که او همیشه وجود داشته و نیازی هم به آفریننده ندارد‍!
    گویی که بدن انسان را بسیار پیچیده تر از خدا میدانند!!و خدا را انقدر ساده میپندارند تا جایی کهنیاز به خالقی را برای او نادیده میگیرند و به راحتی فرض میکنند که خالق ندارد.واقعا این ذهن من رو درگیر کرده که چرا ما اینگونه رفتار و برخورد میکنیم و هیچوقت نمیپرسیم:

    چرا خداوند که از جهان بسیار پیچیده تر است نیازی به آفریننده ندارد ولی دنیا که ساختارش ساده تر از خود خداست حتما باید آفریننده ای داشته باشد؟

    در جوابی که بعضی به این سوای داده اند دهها مغلطه و پیش فرض باطل وجود دارد به طوری که میتوان گفت واقعا هیچکس به این سوال توان پاسخ دادن ندارد و نخواهد داشت.

    مثلا گفته اند ۱-هر چیزی که آغازی دارد نیاز به علت دارد
    ۲-جهان دارای آغاز است۳-پس جهان علتی دارد.
    و گفته اند که خدا بر خلاف جهان آغازی نداشته پس به علتی نیاز ندارد

    خوب به نظر من اول باید ثابت شود که آیا واقعا میتوان گفت هر چیزی آغاز دارد نیاز به آفریننده ای دارد و هر چیزی که همیشه بوده نیاز به آفریننده ندارد.

    بعد اصلا باید تعریفی قابل غهم برای چیزی که همیشه و جاودان به یک شکل وجود داشته و دارد ارائه شود.

    باید به طور یقینی اثبات شود که جهان دقیقا نقطه آغازی داشته و قبل از آن عدم عدم بوده و هیچ چیزی از هیچ نوعی وجود نداشته.که اصلا قابل اثبات نیست.

    باید به طور قطع ثابت شود که خدا آغازی نداشته.

    ودهها اثبات دیگر.

    اصلا من نیفهمم که این آغاز نداشتن را چطور به خدا نسبت داده اند و چرا ما آن را به دنیا نباید نسبت دهیم.

    خوب من میگویم دنیا مانند قانون پایستگی ماده و انرِژی همیشه بوده و خواهد بود و فقط تغییر میکند.

    بحرحال این سول بی پاسخ تاریخ خواهد بود و مسئول پاسخ گویی به آن هم دقیقا کسانی اند که مدعی وجود خدا هستند و بنام او از هیچ جنایتی دریغ نمیکنند.

    ممنون که نظرم رو خوندید و ببخشید که مرتبط خیلی با بحث مقالتون نبود.

  6. خب راستش این بحث اونقدر پیچیده هست که شاید نشه هیچوقت یک پاسخ درست به اون داد حداقل بر اساس علم امروز! ولی اون چیزی که در حال حاضر به ذهن میرسه اینه که باید یک نیرویی باعث ایجاد اون چیزی که به عنوان بیگ بنگ میشناسیم شده باشه که همون نیرو رو به عنوان خدا میشناسیم.
    اما یک چیز رو درنظر بگیرید اونم اینه که وقتی الان درمورد چیزی بحث میکنم ، فکر میکنیم ، تحلیل میکنیم و… در واقع بر اساس یک سری قوانینه! اما باید یادمون باشه این قوانین بعد از اون بیگ بنگ بوجود اومده و در مورد قبلش هیچ توضیحی نمیتونیم بدیم که آقای ناظمی هم اشاره کردن، پس اون پیچیدگی ها هم که ذکر کردین زمانی قابل قیاسه که شرایط برای مقایسه یکسان باشه. یک مشکلی که شاید الان هست اینه که خیلی ها خدا رو یک موجود (مثلا شبیه انسان) فرض میکنن که در آسمان نشسته ولی قدرت انجام هر کاری رو داره (خیلی پیچیده هست)و…
    همینطور در مورد ابتدا و انتها ، آغاز و پایان ، قبل و بعد و… که ذکر کردید، اینها هم وقتی معنی پیدا میکنه که یک فاکتور به اسم زمان وجود داشته باشه در صورتی که این فاکتور زمان مربوط به دنیایی میشه که ما الان در اون هستیم و میشناسیم نه در مورد جایی که زمان وجود نداره!

    با عرض پوزش از جناب ناظمی

  7. ولی به نظر من مسئله پیچیده ای وجود نداره!اتفاقا مسئله بسیار ساده هست و همین سادگی بیش از حده اونه که برای من تعجب آوره.
    انسانهایی آمدند و نتوانستند درک کنند جهان چگونه عمل میکند و موجودی را در نظر گرفتند و گفتند ک اوست که همه چیز را آفریده و خواستند خیال خود و دیگران را از فکر کردن آسوده کنند.و به این موضوع فکر نکردند که خود آن موجود را که آفریده!
    در واقع فقط مسئله را یک پله به عقبتر بردندوفکر نکردند که خوب مسئله خلق دنیا و چگونگی وجود داشتن آن حل شده ولی تکلیف خود آن خدا و چگونگی وجود داشتنش چه میشود.

    خیلی ساده است.خداوند فقط یک ادعاست.اگر خدایی وجود داشت حتما خودش به راحتی خود را نشان میداد و معرفی میکرد.واحتیاجی به قایم موشک بازی نبود.

    طبق آخرین نظریات دانشمندان از جمله هاوکینگ جهان برای وجود داشتن هیچ نیازی به خدا ندارد.
    ادیان هم نتوانسته اند کوچکترین مدرکی در اثبات وجود او ارئه دهند.

    باز فکر میکنید مسئله خیلی پیچیده است؟

    مسئله زمانی پیچیده است که خدا توسط مدارکی محکم وجود خودش را اثبات کرده باشد.آنوقت مغز ماهنگ میکند که خود او چطور بدون خالق بوجود آمده!ولی الآن که اثبات نشده که او حتما وجود دارد که مغز ما بخواهد هنگ کند که او چطور وجود داشته!

    پس بهتر است در همین مسیر کشف کیهان گام برداریم و بفهیم که آن چگونه بوجود آمده است.که هر روز هم جوابهای بسیاری در حال بدست آمدن هستند.

    متاسفم ولی به احتمال بسیار بسیار زیاد خدایی وجود ندارد.

    1. سلام
      فکر کنم یک نکته را باید توضیح دهم. من کاری به بحث های تاریخی درباره ادیان و تحول آنها ندارم. اما در باره نظر علم تجربی یا ساینس درباره وجود خدا، اینکه اگر شما روش علمی را قبول داشته باشید، باید قبول کنید که بحث (نفیا و اثباتا) درباره وجود خداوند خارج از حوزه علوم تجربی است. نه اینکه این ضعف علم باشد، بلکه تعریف آن است. علم تجربی بر مبنای مشاهده پذیری، تجربه پذیری، ساخت نظریه، راستی آزمایی و ابطال پذیری بنا شده است. تعریفی که ادیان از خداوند ارایه می دهند اساسا در این چهارچوب نمی گنجد. البته دانشمندان هم می توانند مانند همه افراد دیگر در باره این موضع صحبت کنند و نظر بدهند و استدلال های منفی و مثبت در آن باره را به چالش بکشند اما از دید یک انسان اندیشمند این کار را می کنند و نه یک دانشمند. تلاش هایی که برای اثبات خداوند به روش علمی می شود به همان اندازه بی معنی است که تلاش هایی که برای رد او به شیوه علمی می شود.

      1. بله و دقیقا هم همینطور است .اساسا بحث در نفی یا اثبات موجودی بنام کلی خدا و آفریدگار مثل نفی یا اثبات همان قوری چایی فضایی است که جناب راسل گفت.
        در واقع تلاش هایی که به شیوه ی علمی در رد یا اثبات وجود “آفریدگاری” به معنای کلی میشود کاملا بی معنی است ولی تلاش های بسیاری از کسانی که امروزه در این راستا گام برمیدارند در رد یا اثبات این آفریدگار به معنای عام نیست و دقیقا سعی میکنند که -با روشهای منطقی و عقلانی و علمی آفریدگاری احتمالی که سعی کرده است توسط ارسال پیامبرانی خود را و وجود خود را به بشر اثبات کند- رد یا اثبات کنند. پس اگر میگوییم خدایی وجود ندارد اولا منظور خدای ادیان مخصوصا براهیمی است-یعنی این خدا به دلایل عقلی و منطقی فراوان نمیتواند واقعا آفریدگار کیهان باشد-و این خداست که به احتمالزیاد وجود ندارد.

        نتیجه:۱-بحث در رد یا اثبات آفریدگاری به معنای عام اصلا بی معنی است و شدنی نیست
        ۲-ولی در رد یا اثبات خدای ادیان مدارک زیادی در دست است که با دلایل فراوان و کاملا منطقی وجودش رد شده است.

        لین هم داستان قوری راسل:
        راسل در مقاله‌ای تحت عنوان آیا خدایی هست؟، که به سفارش مجله ایلوستریتد در سال ۱۹۵۲ نوشت و هرگز منتشر نشد، چنین نوشت:

        اگر من مدعی می‌شدم که در منظومه شمسی میان زمین و مریخ یک قوری چینی دور خورشید می‌گردد، هیچ کس قادر نبود مدعای مرا رد کند، مشروط به آنکه حواسم می‌بود که در ادامه بگویم این قوری آنقدر کوچک است که حتی با قوی‌ترین تلسکوپ‌ها هم قابل رویت نیست. اما اگر تا آنجا پیش می‌رفتم که می‌گفتم چون مدعای من ابطال ناپذیراست جایز نیست عقل بشر به آن شک کند، به حق به یاوه گویی متهم می‌شدم. با این حال، اگر وجود این قوری در کتب قدما تایید شده بود و آن را حقیقتی قدسی شمرده و هر یکشنبه در کلیسا درباره آن به وعظ می‌پرداختند و در مدارس آن را به ذهن کودکان فرو می‌کردند، تردید در وجود آن نشانه نامتعارف بودن تلقی می‌شد و شخص شکاک را در عصر روشنگری به نزد روانپزشک و در دوره پیش از آن به دادگاه تفتیش عقاید می‌فرستادند.

      2. اصلا همین نکته که میگوییم با عقل و علم تجربی اصلا هیچ راهی برای شناخت خدا وجود ندارد-و باید قبول کنیم که بحث (نفیا و اثباتا) درباره وجود خداوند خارج از حوزه علوم تجربی است خودش وجود خدا را رد میکند!و یک استدلال محکم هم هست.

        چرا که هم عقل و هم ادیان این را میپذیرند که خدایی که احتمالا انسان و کیهان را آفریده و به انسان قوه تعقل داده و از او خواسته با کمک عقل و راهنمایی پیامبران “میتواند” مسیر درست را پیدا کند و میتواند خدا را کشف کند-آن خدایی که این همه عذاب و مجازات را برای کسانی درست کرده که در وجود او حتی شک میکنند و وعده کرده کسانی که او را نپرستند و بندگی اش را نکنند به سختترین شکل عذاب میکند و هیچ بخششی هم در کار نیست-

        چگونه است که ساز و کار عقل و جهان ما رو طوری ایجاد کرده که ما به هیچ وجه با عقل و روش علمی و تجربی نمیتوانیم به وجود او پی ببریم!!

        و این یک تناقض بس بزرگ است.
        یعنی اگر خدای ادیان وجود داشت-خدایی که بزگترین گناه را خداناشناسی میداند-احتمالا طوری دلایل وجودی خود را در طبیعت میگذارد که به راحتی با عقل و تجربه قابل دستیابی باشند.
        نه اینکه هیچ دلیل قابل اثبات با عقلی در طبیعت نگذارد برای اثبات وجود خودش و در عین حال انسانهایی راکه راهی جز عقل ندارند این همه تهدید کنند.

        1. من به هیچ وجه قصد ندارم از ایده های خداباورانه یا انکار گراینه دفاع کنم و تاکید می کنم در این پاسخ حتی نظر شخصی خودم درباره این موضوع را هم بیان نمی کنم.
          نکته اینجا است که در مسیر استدلال شما و دوستان بسیاری که این استدلال را مطرح می کنند اشتباه وجود دارد و عمده این اشتباه به برداشت غلط از علم بر می گردد.اولا علم مساوی با عقل نیست. من هیچ جا نگفتم و هیچ کس دیگری هم که این استدلال را دنبال می کند در باره امکان عقلی برای رد و یا اثبات خالق بحث نمی کند. علم را با عقل اشتباده نگیرید. علم به معنی که ما امروز به کار می بریم ترجمه ای از کلمه Science است که معنای مشخصی دارد. برای مثال فکر کنم شما هم موافقید که ریاضیات دانش دقیقی است. در یک دستگاه مشخص ریاضیاتی همواره می توان با قطعیت در باره صحت یا ابطال موضوعی صحبت کرد. اما این ریاضیات در زیر شاخه علوم تجربی قرار نمی گیرد. به عبارتی ریاضیات علم نیست. ریاضیات در شاخه علوم ریاضیاتی طبقه بندی می شود. علت هم این است که ریاضیات با شی تجربی و بیرونی سر و کار ندارد و از آن مهم تر اینکه تئوری ریاضیاتی ابطال پذیر نیست. یعنی شما اگر یک دستگاه ریاضیاتی را تعریف کنید با استفاده از روش های منطقی یک گزاره در آن یا درست است یا نیست. گزاره ای که درست است همییشه درست می ماند. مثلا در دستگاه اعداد طبیعی همیشه ۲+ ۲=۴ است و هیچ راهی برای ابطال کردن آن وجود ندارد. علوم تجربی خود را محدود به روش تجربی علم کرده اند و اصولا هم پدیده جدیدی است که از بعد از رنسانس مطرح شد.
          پس اولاا عقل را با علم اشتباه نگیرید. دوم اینکه اگر مساله ای خارج از حوزه علم تجربی قرار بگیرد (مانند سرمنشا عالم و یا لحظه صفر بیگ بنگ که در چهارچوب های علمی قرار نمی گیرد) به معنی اشتباده بودن و یا عدم وجودشان نیست. نمونه بارز بار دیگر ریاضیات است که علی رغم همه کاربردهایش در زیر شاخه علم تجربی قرار نمی گیرد.
          روش های عقلی هم تنها محدود به علم تجربی نیست. منطق، ریاضیات، فلسفه و … روش های دانش عقلانی و غیر علم (تجربی) است

  8. ممنون آقای ناظمی .صحبت های شما بدون شک درست است ولی در مسئله و جوابی که من دادم مشکلی ایجاد نمیکند.
    یعنی لب کلام من هم همین است.
    یعنی من میگویم که اگر خدای ادیان ابراهیمی که بزگترین عذابها را برای کسانی وعده داده که او را نشناسند و به او و پیامبرانش ایمان نمی آورند و …

    خوب

    حالا آیا در طبیعت یا هر چیز دیگری که شما اسمش را میگذارید شواهدی وجود دارند که ما همانطور که در صحت گذاره ۲+۲=۴ شک نمیکنیم در صحت آنها هم شک نکنیم؟یعنی آیا میتوان به طور قاطع و بدون هیچ ابهامی مطمئن بود که خدایی که فلان پیامبرها را فرستاده و خدایی که فلان کتب آسمانی را نازل کرده قطعا آفریدگار عالم است؟

    من فقط گفتم خدای آخرین و کاملترین دین گفته با دو چیز من رو پیدا میکنید:۱-عقل۲-راهنمایی های پیامبران(حالا این که روشش چیه و علم چیه وعقل کیه!مهم نیست.خدا گفته با این دو تا ۱۰۰ درصد به من میرسید ولی ما یا من با این دو تا به جایی نرسیدیم.پس یه جای کار مشکل داره)

    خدایی که انتظار داره بدون هیچ شکی بهش ایمان داشته باشیم وگرنه ما رو به جهنم خواهد برد-منطقا باید دلایل اثبات وجود خودش رو طوری برامون نشون بده که قابل شک نباشند.یعنی همانقدر که مطمئنیم ۲+۲=۴ میشود مطمئن باشیم که او وجود دارد و فلان پیامبر و کتاب هم از طرف او آمده.

    اما در واقع اینطور نیست.
    تازه شواد و مدارک تجربی هم که در طبیعت میبینیم هر روز بیشتر و بیشتر برای ما در مورد وجود داشتن او شک ایجاد میکنند.
    چطور ممکن است یک آموزگار با شاگردش و یک مادر با فرزندش حتی چنین برخورد کند!
    حالا به نظر دوستان ممکنه این موجود خدا باشه؟!

    وقتی این ها رو میبینم و میبینم عده ای با چه تعصبی درباره او میگن و تمام جنبه های زندگیمون رو براساس دستوهای کسی که ممکنه وجود نداشته باشه بنا کردند.چه انسانهای بی گناهی به خاطر همین اعدام شدن و…

    ولی به ننظر من محکمترین دلیلی که وجود هر نوع خدایی رو رد میکنه همین نکته هست که توجه کنیم هر موجودی که توانسته این جهان رو بوجود بیاره -طبیعتا خودش از این جهان پیچیده تره- و چطور اون خودش خود بخود بوجود آمده؟
    پس بهتره مسئله رو پیچیده تر نکنیم و جهان رو کشف کنیم

    ببخشید آقای ناظمی که من برخلاف مطالب شما که فقط راجع به خود علم هست از این اظهار نظر های متفرقه و بی ربط میکنم.
    اونم بزاریدش به حساب یه جامعه بسته که انقدر نذاشته حرف بزنیم و نظرمون رو بگیم-که واسمون یه عقده شده.

    1. اصلا بهانه ای برای این سایت این بود که بتوانیم راحت تر حرف بزنیم. من همانطور که گفتم درباره اصل سوال شما توضیحی ندارم. تنها تاکیدم بر همان بود که گفتم که علم تجربی را باید درست متوجه شد و از آن انتظار معجزه نداشت. وگرنه بحث درباره موضوع وجود خالق، بحثی تاریخی و مهم است که روش شناسی های خاص خودش را هم دارد.

دیدگاهتان را بنویسید

*

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.