در روزهایی که به اندازه کافی نگرانی درباره مسایل مختلف وجود دارد، بروز شایعات و تئوری های توطئه بار اضافی و غیر لازمی بر روان و ذهن جامعه وارد می کند.

یکی از نمونه های تازه این چنین نگرانی ها، افزایش تعداد ابتلا به آنفلوانزای فصلی در ایران است.

طی روزهای اخیر شاهد انتشار شایعات فراوانی مبنی بر بروز گونه تازه ای از سویه های ویروس کرونا در ایران یا شیوع شدید بیماری مشابه کرونا و آنفلوانزا بوده ایم. برخی از منابع و شبکه های مختلف مجازی و شبکه دهان به دهان، شایعه ای مبنی بر مسمومیت عمدی آب یا استفاده از سلاحی میکروبی برای مقابله با تجمعات اعتراضی را منتشر کرده اند.

ساختار رسمی سلامت در ایران که اندک اعتبار خود را در جریان همه گیری کرونا از دست داده بود و اکنون به عنوان بخشی از ساختاری که مورد اعتراض قرار دارد فاقد وجاهت و اعتبار لازم است نمی تواند نقش خود را بازی کند.

شایعات اخیر پس از آن شدت گرفته است که در طی هفته های اخیر تعداد بسیار زیادی گزارش از ابتلا به آنفلوانزا منتشر شده است.

بر اساس گزارش های رسیده از ایران، طی سه هفته گذشته شاهد افزایش قابل ملاحظه ای از افراد بودیم که با علایم بیماری های ویروسی ریوی به پزشک مراجعه کرده اند.

ما دقیقا نمی دانیم آیا همه این موارد مربوط به آنفلوانزا است یا کرونا یا بخشی از سرما خوردگی های ساده. هر سه این موارد در شرایط غیر حاد عوارض یکسانی از خود بروز می دهند و بدون انجام آزمایش تشخیصی دقیق امکان تعیین نوع بیماریو ود ندارد.

این یکی از مشکلاتی است که در مورد ایران وجود دارد. تعداد آزمون های تشخیص کرونا به طور قابل توجهی کاهش یافته است و همین هم بررسی دقیق تعداد ابتلا را با دشواری مواجه می کند. از سوی دیگر نقص ساختار تجمیع داده و ثبت اطلاعات مربوط به بیماری ها و دقیق نبودن آن امکان اینکه آمار دقیقی از وضعیت این ابتلاها داشته باشیم را دشوارتر می کند و در غیاب آمار مرکزی باید به گزارش های موردی از بیمارستان ها و مراکز درمانی مختلف بسنده کرد.

بااین وجود برخی از اطلاعات و گزارش ها تایید کننده این است که احتمالا آنچه شاهد آن هستیم شیوع سریع آنفلوانزا باشد.

برای نمونه دکتر حمیدرضا جماعتی، دبیر کمیته علمی کشوری کرونا، در گفتگویی به برآوردی اشاره کرده بود که بر اساس بررسی یکصد نفر از بستری های بخش مراقبت های ویژه صورت گرفته که در بین آن ها ۳۹ نفر بمتلا به آن فلوانزا بوده اند.

البته این شیوع  اتفاقی قابل انتظار به شمار می رود و غیر عادی نیست.

ویروس  آنفلوآنزا به چهار دسته اصلی تقسیم می شود که معمولا زیر شاخه های آنفلوانزای A  و B عامل بروز آنفلوانزای فصلی هستند.

کرونا، آنفلوانزا و سرماخوردگی ساده هر سه به ساختار تنفسی فوقانی حمله می کنند اما نباید آن ها را یکی دانست. سرماخوردگی عادی، اگرچه علایمی شبیه به آنفلوانزا – اما خفیف تر دارد) توسط ویروس های متفاوتی ایجاد می شود.

ویروس آنفلوانزا به سرعت تحول پیدا می کند و به همین دلیل هم هر سال واکسن هایی برای سویه های غالب آن توسعه پیدا کرده و عرضه می شوند.

آنفلوانزا به خودی خود می تواند بیماری کشنده ای باشد و یکی از مهمترین بیماری هایی است که به طور عادی سالانه جان تعداد زیادی از افراد را در سراسر جهان می گیرد. اما در دو سال گذشته شدت بروز آنفلوانزای فصلی به طور جدی کاهش پیدا کرده بود به طوریکه در بسیاری از کشورها شاهد اوج گیری فصلی این بیماری نبودیم. دلیل آن همه گیری بیماری ویروسی دیگری به نام کووید-۱۹ بود.

روش های ساده مقابله با کووید یعنی شستن دست ها، رعایت فاصله در محل های پر تراکم و استفاده از ماسک در واقع روش های جلوگیری از ابتلا به بقیه بیماری های ویروسی تنفسی نیز به شمار می رود. به دلیل رعایت این مساله و همچنین تعطیلی مدارس، محل های کار و تغییر الگوی زندگی، بسیاری از ما دو سه سال گذشته را بدون ابتلا حتی به سرماخوردگی های ساده پشت سر گذاشتیم.

حالا امسال در شرایطی که برخی از مراقبت ها کاهش یافته و باور تمام شدن همه گیری – که باور اشتباهی است – عمومیت یافته و همین طور وضعیت آشفته وزارت بهداشت و بازار دارو در ایران دست به دست هم داده است تا شاهد بروز موج بزرگی از آنفلوانزای فصلی در کشور باشیم.

بر اساس گزارش های رسیده از ایران تعداد ابتلاهای تایید شده ابتلا به آنفلوانزا در برخی از شهرستان ها – بر اساس برآ.ردهای ممکن و موجود –  از تعداد ابتلا به کووید-۱۹ پیشی گرفته است.

همچنین  برخی از گزارش ها از تجویز بی رویه آنتی بیوتیک ها (که در مقابله با بیماری های ویروسی نقشی ندارند) و کم بود برخی از داروها در بازار یا افزایش چشمگیر قیمت آن ها خبر می دهند.

تا کنون شاهدی مبنی بر بروز سویه تازه ای از کووید-۱۹ و شیوع آن در ایران وجود ندارد و نشانه ای از اینکه این شیوع مساله به امری غیر از بازگشت ابتلاهای فصلی به آنفلوانزا ربط داشته باشد نیز در دست نیست.

البته این مساله ای نیست که با حدس و گمان بتوان درباره آن صحبت کرد، بررسی ژنوم ویروس که از بیماران مبتلا به کووید جمع آوری می شود تنها راهی است که می توانیم با اطمینان از نحوه تحول ویروس و جهش احتمالی آن مطمئن شویم. ما در این زمینه حتی در دوران کوران کرونا، کم کار بودیم و داده های ژنتیکی ما از ویروس و تحول آن نسبت به آن چه باید کم بود. اما با این وجود گزارش هایی که تا کنون دریافت شده و شرح وضع بیماران با سابقه عوارضی که در گونه های فصلی آنفلوانزا دیده می شود حداقل دلیلی بدیهی و ظاهری برای تردید در این موضوع ایجاد نکرده است.

شاید توصیه مهم در این زمینه این باشد که در این فصل اگر احساس ناخوشی (سرماخوردگی، آنفلوانزا) دارید، خود را برای چند روزی قرنطینه کنید، در مجامع عمومی ماسک بزنید و حتما پس از بازگشت از بیرون دستان خود را با صابون به طور کامل بشویید.

همین طور اگر در محلی عمومی حضور دارید که نسبت به سلامت همه افراد مطمئن نیستید(و طبیعتاً به شرط آنکه امکانش وجود داشته باشد وگرنه انجام این توصیه در برخی از شرایط این روزها غیر ممکن است) فاصله اجتماعی را رعایت کنید.

همین طور در صورتی که دسترسی به واکسن آنفلوانزای فصلی دارید به خصوص اگر سالمند هستید، یا از ضعف سیستم ایمنی بدن رنج می برید سعی کنید واکسیناسیون را در اولویت قرار دهید.

در این روزها حجم بسیاری بالایی از موضوعات مختلف ذهن همه مردم را به خود اختصاص داده است. فشارهایی که قطعا بر روان و مغز همه ما به خصوص کسانی که درون ایران شاهد این استرس ها هستند اثر خواهد گذاشت. در این میانه لازم نیست فشار مضاعفی بابت شایعات به خود وارد کنیم و سلامت ذهنمان که در معرض آسیب قرار دارد را بیشتر تهدید کنیم.

حتما اگر خبر و داده تازه ای مطرح شود که جای نگرانی داشته باشد کارشناسان و ناظران بدون هیچ ملاحظه و تعارفی آن را با شما در میان میگذارند تا آن زمان نگران مواردی باشیم که واقعاً نگران کننده است و مراقب باشیم تا در صورت امکان خود و دیگران را در معرض این بیماری قرار ندهیم. در ضمن فراموش نکنیم که هنوز کووید-۱۹ وجود دارد و با وجود کاهش تعداد مرگ ومیر ناشی از آن تحقیقاتی  که درباره اثرات طولانی مدت ابتلا به کووید منتشر شده است دلی خوبی است که سپر خود را در مقابل آن به طور کامل به زمین میندازیم.

در روزهایی که همه ما دل نگران ایران ایرانیان هستیم و چشمی اشک آلود و چشمی امیدوار نگاه به سرزمین خود داریم، سخن گفتن و نوشتن از هرچه غیر از آن چیزی که روزانه در ایران می گذرد، با احساس گناه همراه است.

اما اگر دشمن تاریکی جهالت خرافه، کورسوی نور دانش و آگاهی است، پس با اقتدا به همه آن ها که به خاطر آزادی قلم و کیبوردهای خویش اکنون در بندند، باید بر این شرم فایق آمد و نوشت.

اگر خیری در این نوشته ها است از آن همه مدافعان آگاهی و خردمندی و اگر خطایی در آن است همه بر گرده من است.