پرسه ای در گوشه و کنار جهان
معرفی کتاب «هوا بُرد»
کارل زیمر یکی از شناخته‌شده ترین نویسنده های علمی معاصر است. نویسنده کتاب های تحسین شده ای مانند «کرانه حیات»، «او خنده مادرش را به ارث برده است» و «سیاره ویروس‌ها» کتاب تازه خود به نام «هوا بُرد» یا Air-Borne را منتشر کرده است.
به نوشته وب سایت ناشر این کتاب کتاب Airborne داستانی شگفت‌انگیز و کمتر گفته‌شده درباره‌ی هوایی است که تنفس می‌کنیم، زندگی پنهانی که در آن جریان دارد، و خطرات نامرئی‌ای که می‌توانند جهان را دگرگون کنند.
ما هر روز حدود دو هزار گالن هوا را به درون ریه‌هایمان می‌کشیم—و همراه با آن هزاران موجود زنده‌ی میکروسکوپی را. از سطح زمین تا استراتوسفر، هوا مملو از حیات نامرئی است. این قلمرو زیستی عظیم و ناشناخته تا حدی اسرارآمیز است که دانشمندان بیش از دو سال طول کشید تا بر سر این موضوع توافق کنند که پاندمی کووید-۱۹ به دلیل یک ویروس هوابرد گسترش یافته است.
کارل زیمر، روزنامه‌نگار برجسته و نویسنده‌ی پرفروش نیویورک تایمز، در این کتاب ما را به سفری علمی در دل جو زنده‌ی زمین می‌برد و تاریخچه‌ی اکتشاف آن را بررسی می‌کند. او ما را به قله‌ی یخچال‌های کوهستانی می‌برد، جایی که لویی پاستور اولین میکروب‌ها را از هوا جمع‌آوری کرد. در ادامه، همراه آملیا ارهارت و چارلز لیندبرگ بر فراز ابرها پرواز می‌کنیم، جایی که آن‌ها آزمایش‌های علمی پیشگامانه‌ای را انجام دادند. در این مسیر، با پیشگامان فراموش‌شده‌ی ایروبایولوژی، همچون ویلیام و میلدرد ولز آشنا می‌شویم، دانشمندانی که دهه‌ها در تلاش بودند تا جهان را درباره‌ی خطر عفونت‌های هوابرد آگاه کنند، اما در گمنامی درگذشتند.
این کتاب همچنین به بخش تاریک ایروبایولوژی می‌پردازد و داستان‌های تکان‌دهنده‌ای از تلاش‌های مخفیانه‌ی ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی در ساخت سلاح‌های بیولوژیکی هوابرد برای انتشار بیماری‌هایی چون سیاه‌زخم، آبله، و دیگر پاتوژن‌های خطرناک را روایت می‌کند.
اما Airborne تنها به ترس‌ها و تهدیدها محدود نمی‌شود. این کتاب به ما نگاهی تازه به دنیای پیرامونمان می‌دهد—به جهانی که در آن اقیانوس‌ها و جنگل‌ها میلیاردها سلول را در جو رها می‌کنند، میکروب‌ها در میان ابرها رشد می‌کنند، و زندگی در هزاران کیلومتر آن‌سوتر، همراه باد در حرکت است.
کارل زیمر در این کتاب، تاریخ جذاب علم را با آخرین یافته‌ها درباره‌ی کووید-۱۹ و دیگر تهدیدات سلامت جهانی در هم می‌آمیزد و ما را با واقعیتی جدید آشنا می‌کند—واقعیتی که نشان می‌دهد هوایی که هر روز تنفس می‌کنیم، پر از رمز و رازهای نهفته است.
این کتاب علاوه بر علاقه‌مندان علم، برای کسانی که به دنیای نویسندگی علم علاقه دارند منبع با ارزشی است تا از مطالعه اثر تازه یکی از استادان این رشته، روش ها و فنون نوشتن داستانی نفسگیر و میخکوب کننده درباره علم را یاد بگیرند.
اخراج صدها دانشمند متخصص آب‌وهوا در آمریکا: تهدیدی برای ایمنی عمومی
در روز پنج‌شنبه، صدها پیش‌بین آب‌وهوا و کارمند اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا (NOAA)، از جمله متخصصان هواشناسی که پیش‌بینی‌های حیاتی درباره رویدادهای اقلیمی محلی را انجام می‌دهند، اخراج شدند. این اقدام بخشی از کاهش گسترده نیروی کار فدرال توسط دولت دونالد ترامپ و «اداره بهره‌وری دولتی» (DOGE)، تحت رهبری ایلان ماسک، است. به گفته کریگ مک‌لین، دانشمند ارشد سابق NOAA، این اخراج‌ها در دو مرحله—۵۰۰ و ۸۰۰ نفر—انجام شده و حدود ۱۰ درصد از نیروی کار این سازمان را شامل می‌شود. قانون‌گذاران و کارشناسان هواشناسی هشدار داده‌اند که این کاهش‌ها می‌تواند توانایی پیش‌بینی‌های حیاتی را تضعیف کند و زندگی مردم را به خطر بیندازد.
نماینده دموکرات گریس منگ اظهار داشت که این اخراج‌ها «بدون دلیل موجه» بوده و صدها دانشمند و متخصص را تحت تأثیر قرار داده است. همچنین، جرد هافمن، عضو ارشد کمیته منابع طبیعی مجلس، این اقدام را محکوم کرده و آن را تهدیدی برای خدمات عمومی دانسته است. DOGE که با هدف کاهش هزینه‌ها ایجاد شده، ادعا می‌کند با این اقدامات ۵۵ میلیارد دلار صرفه‌جویی کرده، اما منتقدان می‌گویند این کاهش‌ها بی‌هدف و بدون برنامه‌ریزی است و خدمات ضروری را مختل می‌کند.
این اخراج‌ها در حالی رخ می‌دهد که NOAA نقش کلیدی در پیش‌بینی طوفان‌ها و هشدارهای آب‌وهوایی دارد—خدماتی که به‌طور مستقیم با نجات جان انسان‌ها مرتبط است. هواشناسان محلی، از جمله در بوستون، از این تصمیم ابراز تأسف کرده و نسبت به خطرات احتمالی آینده هشدار داده‌اند. با توجه به افزایش بلایای طبیعی مرتبط با تغییرات اقلیمی، کارشناسان معتقدند که تضعیف NOAA می‌تواند عواقب جدی برای ایمنی عمومی و آمادگی در برابر بحران‌ها داشته باشد. این رویداد بحث‌هایی را درباره تعادل بین کاهش هزینه‌ها و حفظ خدمات حیاتی در آمریکا برانگیخته است. آیا این مسیر به بهای جان انسان‌ها تمام خواهد شد؟ زمان پاسخ این پرسش را روشن خواهد کرد.
صف‌آرایی نادر سیاره‌ای امشب در آسمان: فرصتی برای تماشای هفت سیاره
امشب، ۲۸ فوریه ۲۰۲۵، آسمان شاهد یک رویداد نادر نجومی خواهد بود که به «رژه سیاره‌ای» یا همخطی سیاره‌ای معروف است. هفت سیاره از منظومه شمسی—عطارد، زهره، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون—در آسمان شب تقریبا در یک راستا قرار می‌گیرند و این پدیده تا سال ۲۰۴۰ تکرار نخواهد شد. این هم‌ترازی سیارات، که به دلیل قرار گرفتن آن‌ها در یک طرف خورشید از دیدگاه زمین رخ می‌دهد، فرصتی استثنایی برای علاقمندان به نجوم فراهم می‌کند.
برای مشاهده این رویداد، بهترین زمان حدود ۴۵ دقیقه پس از غروب آفتاب است، زمانی که آسمان هنوز کاملاً تاریک نشده اما سیارات شروع به درخشیدن می‌کنند. زهره، با درخشندگی خیره‌کننده‌اش، به راحتی با چشم غیرمسلح قابل دیدن است و می‌تواند راهنمایی برای یافتن دیگر سیارات باشد. مریخ، مشتری و زحل نیز با چشم دیده می‌شوند، اما عطارد و زحل به دلیل نزدیکی به افق و نور خورشید ممکن است چالش‌برانگیز باشند. برای تماشای اورانوس و نپتون، که کم‌نورتر هستند، استفاده از تلسکوپ یا دوربین دوچشمی توصیه می‌شود.
برای بهترین تجربه، به مکانی دور از آلودگی نوری شهرها بروید و افق غربی را بدون مانع در نظر داشته باشید. ابزارهایی مانند برنامه‌های نجومی یا نقشه‌های آسمان نیز می‌توانند در شناسایی سیارات کمک کنند. این رژه سیاره‌ای نه تنها یک نمایش بصری زیبا است، بلکه یادآور شگفتی‌های کیهانی و جایگاه ما در منظومه شمسی است.
طعم واقعیت مجازی: انقلابی در حس چشایی با فناوری جدید
بر اساس مقاله‌ای در نیویورک تایمز در تاریخ ۲۸ فوریه ۲۰۲۵، دانشمندان موفق به توسعه فناوری نوینی شده‌اند که حس چشایی را از طریق واقعیت مجازی (VR) شبیه‌سازی می‌کند. این فناوری، که با استفاده از یک دستگاه متصل به زبان کار می‌کند، سیگنال‌های الکتریکی و حرارتی را به گیرنده‌های چشایی ارسال می‌کند تا طعم‌هایی مانند شیرینی، شوری یا ترشی را بدون نیاز به غذا یا نوشیدنی واقعی ایجاد کند. این اختراع نه تنها درک ما از چشایی را تغییر می‌دهد، بلکه می‌تواند کاربردهایی در پزشکی، سرگرمی و حتی آموزش آشپزی داشته باشد.
محققان معتقدند این فناوری می‌تواند به افرادی که حس چشایی خود را از دست داده‌اند کمک کند تا دوباره لذت غذا خوردن را تجربه کنند. همچنین، در صنعت بازی‌های ویدیویی و واقعیت مجازی، امکان تجربه طعم‌های خیالی را فراهم می‌کند. با این حال، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که استفاده طولانی‌مدت ممکن است بر درک طبیعی چشایی تأثیر بگذارد. این پروژه که هنوز در مراحل آزمایشی است، نشان‌دهنده پیشرفت‌های شگفت‌انگیز در تلفیق فناوری و حواس انسانی است.
با وجود رشد انرژی خورشیدی و بادی دی اکسید کربن در حال افزایش است و مقصر رشد بهره برداری از منابع گازی است
بر اساس مقاله‌ای در ساینتیفیک امریکن در تاریخ ۲۸ فوریه ۲۰۲۵، تولید انرژی خورشیدی و بادی در آمریکا در سال ۲۰۲۴ از زغال‌سنگ پیشی گرفت و به ۶۶۹ تراوات‌ساعت رسید، در حالی که زغال‌سنگ ۶۵۲ تراوات‌ساعت تولید کرد. این اولین بار است که این دو منبع تجدیدپذیر به تنهایی از زغال‌سنگ سبقت می‌گیرند، با افزایش ۳۰ گیگاوات ظرفیت خورشیدی و ۵ گیگاوات بادی. اما با وجود این پیشرفت، انتشار گازهای گلخانه‌ای از بخش برق افزایش یافته است و دلیل آن رکوردشکنی تولید گاز طبیعی است که به‌عنوان منبع اصلی آلودگی اقلیمی در صنعت برق شناخته می‌شود.
این تناقض به افزایش تقاضای برق، به‌ویژه از مراکز داده و تابستان گرم، برمی‌گردد. در حالی که تولید برق ۳ درصد رشد کرد، گاز طبیعی این نیاز را پر کرد و کاهش اندک کربن زغال‌سنگ را خنثی کرد. انتشار کربن بخش برق در سال گذشته ۱.۵۴ میلیارد تن بود، ۲۹ درصد کمتر از سال ۲۰۱۴، اما همچنان رو به افزایش است. کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون جایگزینی گاز با منابع پاک‌تر، رشد تجدیدپذیرها کافی نخواهد بود. آیا این روند نشان‌دهنده محدودیت‌های فعلی در مبارزه با تغییرات اقلیمی است؟ آینده به تصمیمات امروز بستگی دارد.
مطالعه‌ای جدید: استفاده از هوش مصنوعی مستقیماً منجر به سرقت ادبی در میان دانشجویان نمی‌شود
مطالعه‌ای که در فوریه ۲۰۲۵ در مجله Interactive Learning Environments منتشر شده، رابطه بین استفاده از ابزار هوش مصنوعی ChatGPT و سرقت ادبی در میان دانشجویان دانشگاهی را بررسی کرده است. این پژوهش که توسط گروهی از دانشگاه کشور باسک (UPV/EHU) انجام شده، نشان می‌دهد که اگرچه همبستگی‌ای بین فراوانی استفاده از ChatGPT و سرقت ادبی وجود دارد، اما رابطه علّی مستقیمی بین این دو مشاهده نشده است.
در این تحقیق، ۵۰۷ دانشجوی UPV/EHU شرکت داشتند و علاوه بر بررسی استفاده از ChatGPT، عواملی مانند عملکرد تحصیلی، حجم کار، رقابت‌جویی بیش از حد، انگیزه، فرهنگ تقلب و آگاهی از پیامدهای سرقت ادبی نیز مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که عواملی مانند کمبود انگیزه و غوطه‌ور بودن در فرهنگی که تقلب را ترویج می‌دهد، تأثیر بیشتری بر احتمال ارتکاب سرقت ادبی دارند تا استفاده از ابزارهایی مانند ChatGPT
این یافته‌ها چالش‌هایی را برای دیدگاه رایج در حوزه‌های آموزشی و اجتماعی مطرح می‌کند که استفاده از هوش مصنوعی را مستقیماً عامل افزایش سرقت ادبی می‌دانند. محققان بر این باورند که مشکل در خود فناوری نیست، بلکه در نحوه استفاده از آن و زمینه‌های آموزشی مرتبط با آن است.
بر این اساس، مطالعه پیشنهاد می‌کند که ترویج یکپارچگی آکادمیک و افزایش انگیزه دانشجویان می‌تواند راهبرد مؤثرتری برای کاهش سرقت ادبی باشد تا ممنوعیت ساده ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی. محققان تأکید می‌کنند که دانشگاه‌ها باید سیاست‌های شفافی در مورد استفاده از ابزارهایی مانند ChatGPT تدوین کرده و راهبردهای آموزشی را تقویت کنند که مشارکت فعال و تفکر انتقادی را تشویق می‌کند.
این پژوهش دیدگاه نوینی در مورد تأثیر هوش مصنوعی بر آموزش عالی ارائه می‌دهد و چالش‌ها و فرصت‌های جدیدی را برای اساتید و مدیران دانشگاهی مطرح می‌کند.
اسفریکس: تلسکوپ جدید ناسا که کیهان را در ۱۰۲ رنگ مشاهده می‌کند
ناسا در حال آماده‌سازی برای پرتاب تلسکوپ فضایی SPHEREx است، مأموریتی که آسمان را در ۱۰۲ رنگ مختلف نور مادون قرمز بررسی خواهد کرد و دیدگاهی بی‌سابقه از تاریخ کیهان ارائه می‌دهد. این تلسکوپ که قرار است در ۲ مارس ۲۰۲۵ از پایگاه نیروی فضایی وندنبرگ در کالیفرنیا به فضا پرتاب شود، با هزینه‌ای ۴۸۸ میلیون دلاری طراحی شده تا پاسخ‌هایی درباره نخستین لحظات پس از مهبانگ، تاریخ تکامل کهکشان‌ها، و منشأ آب در فضا ارائه کند.
نقشه‌ای بی‌نظیر از کیهان
SPHEREx با بهره‌گیری از شش فیلتر ویژه، نور آسمان را در طیف‌های مادون قرمز تقسیم‌بندی کرده و یک نقشه سه‌بعدی از کیهان خواهد ساخت. برخلاف سایر مأموریت‌های نجومی که تنها بخش‌های خاصی از آسمان را بررسی می‌کنند، این تلسکوپ کل آسمان را به‌طور کامل اسکن خواهد کرد و مجموعه داده‌ای عظیم در اختیار اخترشناسان قرار می‌دهد.
کاوش یخ‌های کیهانی
یکی از اهداف اصلی این مأموریت، جستجوی یخ‌های بین‌ستاره‌ای از جمله آب، دی‌اکسید کربن، متانول و آمونیاک در کهکشان راه شیری است. این مولکول‌ها که در دانه‌های غبار بین‌ستاره‌ای یافت می‌شوند، نقش مهمی در پیدایش منظومه‌های سیاره‌ای و احتمالاً منشأ حیات دارند. پیش از پرتاب تلسکوپ جیمز وب، تنها ۲۰۰ مشاهده از این یخ‌ها ثبت شده بود، اما SPHEREx بیش از هشت میلیون اندازه‌گیری از این مولکول‌ها انجام خواهد داد.
رصد تمام نور کیهان
با تحلیل نور سرخ‌گَـرای‌شده (redshift)، SPHEREx امکان بررسی نخستین کهکشان‌های جهان را فراهم خواهد کرد. اخترشناسان به کمک این داده‌ها، تغییرات تولید نور در سراسر تاریخ کیهانی را دنبال کرده و منشأ کهکشان‌های نخستین را بهتر درک خواهند کرد.
بررسی دوران تورم کیهانی
یکی از مهم‌ترین اهداف علمی این مأموریت، مطالعه دوران تورم کیهانی است—فرآیندی که در لحظات اولیه پس از مهبانگ، جهان را به‌طرز چشمگیری منبسط کرد. این تلسکوپ با تحلیل الگوی توزیع ۴۵۰ میلیون کهکشان، می‌تواند شواهدی درباره این دوره اسرارآمیز ارائه دهد و مدل‌های مختلف تورم کیهانی را ارزیابی کند.
با داده‌های SPHEREx، اخترشناسان قادر خواهند بود به عمیق‌ترین لایه‌های تاریخ کیهان دست یابند و پاسخ‌هایی برای پرسش‌های اساسی درباره منشاء جهان پیدا کنند. این مأموریت، نه تنها به بررسی گذشته کیهانی کمک خواهد کرد، بلکه درک ما از منابع حیاتی در فضا را نیز گسترش خواهد داد.
