ظهر یک‌شنبه، حوالی ساعت ۱۲:۳۰ به وقت محلی، سکوت سرد قطب شمال با غرش موتور موشکی ۲۸ متری شکست. «اسپکتروم»، موشک ساخت شرکت آلمانی Isar Aerospace، به‌آرامی از سکوی پرتاب در جزیره‌ی یخ‌زده‌ی آندویا در نروژ بلند شد و نخستین تلاش برای پرتاب مداری از خاک قاره اروپا (بیرون از خاک روسیه) را رقم زد. اما این پرواز تنها ۳۰ ثانیه دوام آورد.
تنها اندکی پس از ترک سکو، موشک به پهلو چرخید و سقوط کرد. با این حال، دنیل متسلر، مدیرعامل شرکت، با لحنی امیدوارانه، این مأموریت را موفقیت‌آمیز خواند. او در بیانیه‌ای گفت: «این پرتاب تمام انتظارات ما را برآورده کرد؛ ما یک پرتاب پاک، ۳۰ ثانیه پرواز و حتی تأیید عملکرد سامانه‌ی پایان پرواز (Flight Termination System) را داشتیم.»
به گفته‌ی متسلر، موشک مستقیماً در دریا سقوط کرد، هیچ‌کس آسیب ندید و به سکوی پرتاب آسیبی وارد نشد. البته سازمان فضایی آندویا بلافاصله حاضر به اظهار نظر نشد. تنها در پستی در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که سامانه‌ی مدیریت بحران فعال شده و آن‌ها در حال همکاری با نیروهای امداد و شرکت سازنده هستند.
هفت سال تلاش برای ۳۰ ثانیه پرواز
شرکت Isar Aerospace در سال ۲۰۱۸ در آلمان تأسیس شد، اما مراحل طراحی، آزمایش و ساخت اسپکتروم بیش از هفت سال به طول انجامید. هدف این شرکت، ایجاد دسترسی ساده‌تر و مستقل‌تر اروپا به فضاست؛ به‌ویژه در حوزه پرتاب ماهواره‌ها.
متسلر، در مصاحبه‌ای ویدیویی پیش از پرتاب گفته بود: «در پرتاب موشک، میلیون‌ها چیز ممکن است اشتباه پیش برود، و فقط یک مسیر به موفقیت می‌رسد.» او همچنین گفته بود که اگر حتی فقط ۳۰ ثانیه پرواز موفق داشته باشند، خوشحال خواهد بود. از نظر تیم او، همین نیم‌دقیقه هم داده‌های ارزشمندی برای بهبود نسخه‌های بعدی فراهم می‌کرد و این دقیقاً همان چیزی بود که روز یک‌شنبه رخ داد.
اروپا و نبرد فضایی قرن بیست‌و‌یکم
پرتاب اسپکتروم، اگرچه با سقوط به پایان رسید، اما یک نقطه‌ی عطف در تاریخ فضا برای قاره اروپا محسوب می‌شود. تاکنون تمامی پرتاب‌های مداری در اروپا از خاک روسیه یا پایگاه گویان فرانسه (در آمریکای جنوبی) یا با کمک ناسا و دیگر آژانس‌ها انجام می‌شد. اما این بار، از داخل قلمرو قاره‌ای اروپا و توسط یک شرکت خصوصی اروپایی، پرتابی مستقل انجام شد.
در سال‌های اخیر، چند کشور اروپایی پروژه‌هایی برای توسعه پایگاه‌های پرتاب فضایی آغاز کرده‌اند. سوئد در شمال مدار قطبی، یک پایگاه تحقیقاتی قدیمی را به مرکز پرتاب ماهواره تبدیل کرده، و بریتانیا نیز در کورن‌وال، جنوب غربی انگلستان، پایگاه فضایی جدیدی راه‌اندازی کرده است. اما این مسیر بدون شکست نیست: شرکت فضایی «ویرجین اوربیت» متعلق به ریچارد برانسون، پس از شکست در پرتاب سال ۲۰۲۳، فعالیت خود را متوقف کرد.
متسلر تأکید می‌کند که «فضا امروز به یکی از عناصر حیاتی ژئوپولتیک، امنیت جهانی و البته اقتصاد تبدیل شده است.»
نقش سرمایه‌گذاران و ناتو در پشتیبانی از پروژه
Isar Aerospace تاکنون بیش از ۴۳۰ میلیون دلار سرمایه از سرمایه‌گذاران بین‌المللی جذب کرده است. یکی از حامیان کلیدی این شرکت، بولنت آلتان، از مدیران سابق اسپیس‌ایکس است که تجربیات او در توسعه فناوری‌های فضایی اهمیت زیادی دارد. همچنین، صندوق نوآوری ناتو (NATO Innovation Fund) نیز از سرمایه‌گذاران این پروژه است—نکته‌ای که نشان می‌دهد پروژه‌هایی مثل اسپکتروم تنها جنبه علمی ندارند، بلکه بخشی از پازل راهبردی امنیت و استقلال فضایی اروپا در برابر قدرت‌هایی چون آمریکا، چین و روسیه به شمار می‌آیند.
یادآوری شکست‌های تاریخی، از اسپیس‌ایکس تا امروز
متسلر به نکته مهمی اشاره کرده بود: اسپیس‌ایکس، نخستین شرکت خصوصی که موشک طراحی‌شده‌ی خود را به مدار رساند، پیش از موفقیت در سال ۲۰۰۸، سه بار شکست خورده بود. و حالا اسپکتروم، با نخستین پرتاب شکست‌خورده‌اش، شاید فقط در آستانه مسیر مشابهی قرار گرفته باشد.
در دنیای پرتاب‌های فضایی، شکست لزوماً پایان راه نیست. گاهی، همان ۳۰ ثانیه پرواز کافی است تا آینده‌ای بلندمدت در فضا را ترسیم کند. با این وجود برای ارزیابی دقیق وضعیت این پرتاب و آینده آن سخنان مدیرعامل این شرکت، نمی‌تواند به تنهایی سند باشد. بررسی داده های پرتاب می‌تواند نشان بدهد این پروژه تا چه اندازه به اهداف خود دست یافته است. ضمن اینکه باید در نظر داشت با وجودی که شکست‌ها بخشی از فرآیند توسعه فناوری هستند اما با توجه به تجربه اندوخته جهانی امروز، مقایسه مستقیم هر شکست با شکست‌های دهه‌های قبل چندان دقیق نیست. این درصد خطا را باید در بافتار فضا و زمان امروز سنجید.
نکته مهم در این داستان شاید این باشد که اروپا در تلاش است تا با کمک بخش خصوصی توان پرتاب‌های ارزان فضایی را توسعه دهد. اتفاقی که با شرایط تازه سیاسی در ایالات متحده ضرورتش برای اروپا بیش از پیش برجسته شده است.
منبع: نیویورک تایمز
ko-fi.com/itnights
hamibash.com/pnazemi
