در سال ۲۰۱۳، مسئولان سلامت عمومی در ولز با یک چالش روبرو شدند: واکسن جدیدی برای بیماری زونا (shingles) در اختیار داشتند، اما مقدار آن به‌اندازه‌ای نبود که به همه‌ی سالمندان کشور تزریق شود. تصمیمی که در آن زمان گرفته شد، ناخواسته به یکی از مهم‌ترین آزمایش‌های طبیعی درباره‌ی ارتباط ویروس‌ها و آلزایمر بدل شد.
آن‌ها تصمیم گرفتند فقط به افرادی که بعد از دوم سپتامبر ۱۹۳۳ متولد شده بودند، واکسن زونا را عرضه کنند. کسانی که قبل از این تاریخ متولد شده بودند، به‌دلیل نگرانی از کاهش کارایی واکسن در افراد بالای ۸۰ سال، از دریافت آن محروم شدند.
این تفاوت ساده‌ی تاریخی، که شاید در نگاه اول کاملاً اداری و اتفاقی به نظر برسد، حالا به پژوهشگران امکان داده تا یکی از قوی‌ترین شواهد تا امروز را درباره‌ی تأثیر واکسن زونا در کاهش خطر ابتلا به آلزایمر و انواع زوال عقل ارائه دهند.
در مقاله‌ای که به‌تازگی در نشریه Nature منتشر شده، پژوهشگران نشان دادند که در هفت سال پس از واکسیناسیون، افرادی که واکسن زونا را دریافت کرده بودند، ۲۰ درصد کمتر از گروه دیگر به زوال عقل دچار شدند.
آنچه این مطالعه را منحصربه‌فرد می‌کند، شباهت آن به یک آزمایش تصادفی‌شده‌ی بالینی است؛ چرا که تفاوت بین دو گروه تنها در تاریخ تولد آن‌هاست، نه در سبک زندگی، سطح تحصیلات، یا میزان تحرک بدنی. به قول دکتر پاسکال گلدستزر از دانشگاه استنفورد، نویسنده‌ی ارشد پژوهش: «اینجا دیگر فقط همبستگی نیست؛ ما داریم درباره‌ی علت و معلول صحبت می‌کنیم.»
ویروس‌ها، آلزایمر و یک نظریه‌ی نو
سال‌هاست که برخی دانشمندان گمان می‌برند ویروس‌هایی مانند زونا می‌توانند در بروز یا تسریع آلزایمر نقش داشته باشند. اما اثبات این فرضیه دشوار بوده؛ چرا که اغلب مطالعات یا روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده‌اند یا به‌صورت مطالعات مشاهده‌ای بوده‌اند که نمی‌توانند عوامل مزاحم دیگر را به‌خوبی کنترل کنند.
در این مطالعه‌ی جدید، محققان افراد متولد در یک هفته پیش و پس از تاریخ برش را بررسی کردند. تقریباً هیچ‌کدام از افراد متولد پیش از آن تاریخ واکسن دریافت نکرده بودند، در حالی که ۴۷ درصد از افراد گروه بعدی واکسن زونا را تزریق کرده بودند.
نتیجه چه بود؟ در مجموع، حدود یک‌هشتم افراد در بازه‌ی هفت‌ساله به زوال عقل مبتلا شدند. اما در گروهی که واکسن دریافت کرده بودند، احتمال بروز زوال عقل ۲۰ درصد کمتر از گروه دیگر بود. جالب آن‌که عوامل دیگر – از جمله تحصیلات، واکسن‌های دیگر، یا بیماری‌های رایج – در دو گروه یکسان بود.
واکسن، ایمنی، و آینده‌ای روشن‌تر؟
پرسش مهم این است: چرا واکسن زونا چنین تأثیری دارد؟ آیا خود ویروس زونا باعث برخی موارد زوال عقل می‌شود؟ یا شاید واکسن زونا موجب فعال‌سازی گسترده‌تر سیستم ایمنی می‌شود و از این راه در برابر زوال شناختی محافظت می‌کند؟
پژوهشگران امیدوارند که با جذب بودجه‌ی بیشتر، بتوانند این مسئله را در یک کارآزمایی بالینی دقیق‌تر بررسی کنند. اگر نتایج تکرار شود، می‌تواند گام بزرگی در درک بهتر سازوکار بیماری آلزایمر باشد. همچنین نشان می‌دهد که واکسیناسیون علیه برخی ویروس‌ها شاید راهی کم‌هزینه برای پیشگیری از آلزایمر در بخشی از جمعیت باشد.
به گفته‌ی پروفسور آلبرتو آشریو از دانشگاه هاروارد – که در این پژوهش مشارکت نداشته – این مطالعه «شواهد تازه‌ای به دست می‌دهد که نشان می‌دهد واکسن زونا ممکن است خطر زوال عقل را کاهش دهد.» او تأکید می‌کند که اهمیت این یافته‌ها فراتر از همین واکسن خاص است: «ما باید نگاه تازه‌ای به نقش عفونت‌ها و واکسیناسیون در بروز یا پیشگیری از زوال عقل داشته باشیم.»
بر اساس گزارش Scientific American
ko-fi.com/itnights
hamibash.com/pnazemi
