صحرای سوزان و خشک امروز در آفریقا، روزگاری دشتی سرسبز و پرآب بوده است؛ جایی که رودها جاری بودند و حیات در آن شکوفا می‌شد. این تصویر، به دوره‌ای به نام “دوره مرطوب آفریقا” بازمی‌گردد که بین ۱۴,۵۰۰ تا ۵,۰۰۰ سال پیش رخ داده است. در این دوران، صحرای بزرگ آفریقا به یک ساوانای سرسبز تبدیل شده بود که شرایط را برای سکونت انسان‌ها و گسترش دامداری فراهم می‌کرد. حالا محققان فرصتی برای بررسی یکی از خویشاوندان دور ما در این دوران را به دست آورده اند.

در پناهگاه صخره‌ای تاکارکوری در جنوب غربی لیبی، باستان‌شناسان دو مومیایی طبیعی ۷,۰۰۰ ساله را کشف کردند. این کشف، فرصتی بی‌نظیر برای دانشمندان فراهم کرد تا با تحلیل DNA باستانی این افراد، به درک بهتری از تاریخ جمعیت‌های انسانی در شمال آفریقا دست یابند.

تحلیل‌های ژنومی نشان داد که این افراد به یک شاخه‌ی انسانی منحصربه‌فرد در شمال آفریقا تعلق داشتند که حدود ۵۰,۰۰۰ سال پیش، هم‌زمان با مهاجرت انسان‌های مدرن به خارج از آفریقا، از جمعیت‌های جنوب صحرایی جدا شده بودند. این شاخه‌ی باستانی، که اکنون منقرض شده است، نشان‌دهنده‌ی تداوم ژنتیکی عمیقی در شمال آفریقا در دوران یخبندان پایانی است. جالب آن‌که، این تبار باستانی همچنان بخش مهمی از ترکیب ژنتیکی مردم امروزی شمال آفریقا را تشکیل می‌دهد، که بر میراث منحصربه‌فرد آن‌ها تأکید دارد.

ارتباط محدود بین شمال و جنوب صحرای آفریقا

نکته‌ی جالب دیگر این است که این افراد شباهت ژنتیکی نزدیکی با شکارچی-گردآورندگان ۱۵,۰۰۰ ساله‌ای دارند که در غار تافورالت مراکش زندگی می‌کردند. این امر نشان می‌دهد که علی‌رغم سبز شدن صحرای آفریقا در دوره مرطوب، جریان ژنی بین جمعیت‌های شمال و جنوب صحرای آفریقا محدود بوده است؛ برخلاف تصورات پیشین که انتظار می‌رفت این دوره‌ی مرطوب باعث تعاملات ژنتیکی بیشتری بین این مناطق شده باشد.

ردپای نئاندرتال‌ها در شمال آفریقا

تحقیقات همچنین نشان داد که این افراد دارای مقدار کمی DNA نئاندرتال بودند؛ کمتر از مردمان خارج از آفریقا، اما بیشتر از جمعیت‌های معاصر جنوب صحرای آفریقا. این یافته‌ها حاکی از آن است که جمعیت‌های اولیه شمال آفریقا، با وجود انزوای نسبی، از طریق جریان ژنی از خارج از آفریقا، مقادیر کمی DNA نئاندرتال دریافت کرده‌اند.

گسترش دامداری: تبادل فرهنگی یا مهاجرت؟

یکی از پرسش‌های مهم در تاریخ بشر، چگونگی گسترش دامداری در صحرای سبز است. این پژوهش نشان می‌دهد که دامداری احتمالاً از طریق تبادل فرهنگی و نه مهاجرت‌های بزرگ‌مقیاس در این منطقه گسترش یافته است. این یافته، فرضیات پیشین درباره‌ی تاریخ جمعیت‌های شمال آفریقا را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که این جوامع دارای تاریخ ژنتیکی عمیق و منحصربه‌فردی بوده‌اند.

این مطالعه، اهمیت استفاده از DNA باستانی را در بازسازی تاریخ بشر در مناطقی مانند شمال آفریقا برجسته می‌کند و حمایت مستقلی از فرضیات باستان‌شناسی ارائه می‌دهد. با روشن‌تر شدن گذشته‌ی صحرای آفریقا، دانش ما درباره‌ی مهاجرت‌ها، سازگاری‌ها و تکامل فرهنگی انسان در این منطقه کلیدی افزایش می‌یابد.

برگرفته از پژوهش‌های مؤسسه انسان‌شناسی تکاملی ماکس پلانک |  ScienceDaily