باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک در کمین مصرف‌کنندگان
نتایج پژوهش تازه‌ای که در نشریه PLOS One منتشر شده، نشان می‌دهد شیر خام گاو و گوسفند — مواد لبنی که بر روی آن‌ها پاستوریزه‌کردن انجام نمی‌شود — اغلب آلوده به باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک است؛ باکتری‌هایی که می‌توانند سلامت انسان و دام را تهدید کنند.
این مطالعه در دانشگاه عبدالولی خان در پاکستان انجام شده است و یافته‌های آن زنگ خطری برای بهداشت عمومی در سراسر جهان است. نتایج این تحقیق بر یافته های پیشین محققان در این زمینه تاکید می کند.
خلاصه پژوهش
در این پژوهش، ۳۱۰ نمونه شیر خام از گاو و گوسفند بررسی شد. حدود یک‌چهارم نمونه‌ها علائم عفونت پنهان پستان (ماستیت زیرکلینیکی) را نشان دادند و در ۱۳ درصد از نمونه‌ها باکتری استافیلوکوک اپیدرمیدیس (Staphylococcus epidermidis) شناسایی شد.
اما نکتۀ نگران‌کننده‌تر این بود که:
- ۹۵ درصد از باکتری‌ها در برابر پنی‌سیلین و اریترومایسین مقاوم بودند.
- نیمی از نمونه‌ها در برابر سه یا چند آنتی‌بیوتیک مقاومت نشان دادند.
این مقاومت احتمالاً به‌دلیل مصرف بی‌رویۀ آنتی‌بیوتیک‌ها در دامداری‌ها برای درمان عفونت‌های پستانی است. چنین باکتری‌هایی می‌توانند از طریق شیر خام به انسان منتقل شوند و ژن‌های مقاومت را به عوامل بیماری‌زای خطرناک‌تر مانند استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین (MRSA) منتقل کنند.
خطر بزرگ‌تر: مقاومت آنتی‌بیوتیکی
استافیلوکوک اپیدرمیدیس معمولاً در پوست انسان بی‌ضرر است، اما وقتی به شکل مقاوم در مواد غذایی وجود داشته باشد، می‌تواند به گسترش مقاومت دارویی در جامعه دامن بزند.
محققان می‌گویند این یافته‌ها نشان می‌دهد که استفادۀ بی‌رویه از داروهای دامپزشکی مستقیماً با سلامت عمومی در ارتباط است و باید مدیریت مصرف آنتی‌بیوتیک در دامداری‌ها به‌طور جدی اصلاح شود.
اعتبار عکس: اینام‌الله و همکاران، دانشگاه عبدالولی خان، مردان، پاکستان (مجوز انتشار CC-BY 4.0).
چرا در سال‌های اخیر برخی از چهره‌های مشهور و سیاستمداران شیر خام می‌نوشند؟
در سال‌های اخیر، به‌ویژه در ایالات متحده و کانادا، نوشیدن شیر خام میان برخی سلبریتی‌ها، چهره‌های اینفلوئنسر و حتی سیاستمداران راست‌گرا به یک «نماد زندگی طبیعی و ضد نظام» تبدیل شده است. آن‌ها ادعا می‌کنند شیر خام «ارگانیک‌تر» یا «دارای مواد مغذی بیشتر» است. اما این باور، از نظر علمی نادرست و خطرناک است.
به گفتۀ سازمان جهانی بهداشت (WHO) و مراکز کنترل بیماری آمریکا (CDC):
شیر خام می‌تواند حامل باکتری‌های خطرناکی چون E. coli، Listeria، Salmonella و Brucella باشد و حتی مقدار اندکی از این باکتری‌ها ممکن است باعث اسهال شدید، تب، مننژیت یا در مواردی مرگ، – به‌ویژه در کودکان، سالمندان و زنان باردار – شود.
پاستوریزه‌کردن شیر نه‌تنها ارزش غذایی آن را کاهش نمی‌دهد، بلکه تنها روش علمی برای پیشگیری از بیماری‌های ناشی از لبنیات خام است.
کارشناسان معتقدند موج تبلیغ شیر خام در شبکه‌های اجتماعی نوعی واکنش ضدعلم و ضدنهادهای بهداشتی است که با نظریه‌های توطئه درباره واکسن و فرآورده‌های صنعتی گره خورده است.
خطر برای کشورهای در حال توسعه
در کشورهایی مانند ایران، پاکستان، هند یا افغانستان که هنوز بخشی از مصرف شیر در قالب سنتی انجام می‌شود، این خطر جدی‌تر است. به خصوص زمانی که موجی از تبلیغ مواد غیر بهداشتی با عناوینی مانند لبنیات محلی و سنتی و خانگی در حال رشد است.
در پاکستان بیش از 95 درصد شیر مصرفی مردم شیر خواب پالایش نشده است و در افغانستان نیز وضعیت به همین ترتیب است.
در نبود نظارت کافی، آلودگی شیر می‌تواند عامل انتقال بیماری‌هایی مانند تب مالت (بروسلوز) و سل گاوی شود. کارشناسان هشدار می‌دهند که مصرف شیر خام بدون جوشاندن یا پاستوریزه‌کردن، به‌ویژه در کودکان و سالمندان، می‌تواند به بیماری‌های خطرناک یا مزمن منجر شود.
راه‌حل چیست؟
- پاستوریزه‌کردن یا جوشاندن کامل شیر خام، ساده‌ترین و مؤثرترین روش نابودی باکتری‌هاست.
- بهبود شرایط بهداشتی در دامداری‌ها و کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از ایجاد مقاومت دارویی.
- مقابله با اطلاعات نادرست در فضای مجازی و آموزش عمومی درباره خطرات شیر خام.
پژوهش منتشرشده در PLOS One بار دیگر نشان می‌دهد که بازگشت به «طبیعت» همیشه بی‌خطر نیست بشر در تاریخ رشد تمدن خود دلایلی برای اصلاح محیط اطراف و طبیعت یافته است که بتواند با او سازگار باشد.
شیر خام ممکن است از دید برخی نماد زندگی سالم باشد (که نیست)، اما در واقع می‌تواند حامل باکتری‌هایی باشد که در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده‌اند — تهدیدی خاموش برای سلامت انسان.
در جهانی که مقاومت دارویی یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های سلامت عمومی است، شاید وقت آن رسیده باشد که پیش از باور هر ادعای ساده‌انگارانه در شبکه‌های اجتماعی، به منابع معتبر مراجعه کنیم.
منابع:
Inamullah et al., PLOS One, 2025; DOI: 10.1371/journal.pone.0334516
World Health Organization (WHO), CDC Food Safety Updates, 2024-2025