یادداشت هایی درباره ترویج علم – 1

ترویج علم چیست؟ برای چه باید دست به ترویج علم زد؟ آیا هدف ترویج علم دانشمند کردن همه مردم است؟ آیا هدف ترویج علم مبارزه با سنت ها است؟ آیا ترویج علم راه و روشی برای شهرت است؟ آیا هرکسی کار علمی می کند الزاما باید دست به ترویج علم هم بزند؟ آیا هر کسی صلاحیت ترویج علم دارد؟ نسبت ترویج علم و ژورنالیسم چیست؟ نسبت ترویج و آموزش کدام است؟ راه های این کار کدام است و چه پیش نیازهایی لازم دارد؟ آیا سطوح مختلف و اهداف مختلف ترویج علم یکسان است؟ آیا مروج علم اصولا نیاز به تخصصی ویژه دارد؟ آیا مروج علم باید بر حمایت نهادهای مختلف تکیه کند؟ آیا در ترویج علم خطوط قرمزی وجود دارند که بتواند مرزی بین ترویج و تبلیغ را مشخص کند؟ آیا همانطور که شبه علم به نام علم در جامعه وجود دارد شبه مروجان علم می توانند موجب رشد شبه علم به جای علم شوند؟ 

این ها بخش کوچکی از سوال هایی است که نه تنها برای من برای هر کسی که در دایره ترویج علم وارد می شود چه به عنوان مخاطب و چه به عنوان مروج مطرح می شود. پاسخ های مختلفی برای این سوال ها وجود دارد و طبیعی هم هست که در دنیایی به شدت پیچیده و در هم تنیده و مرتبط که نه تنها از نظر فلسفی تعاریف مختلفی برای علم وجود دارد که راه های مختلفی برای جستجوی علمی پیش پای بشر گشوده شده و دهها موضوع به ظاهر غیر مرتبط در این ماجراجویی شگفت انگیز بشری نقش بازی می کنند، اهداف و روش های ترویج علم هم متفاوت باشد و حداقل روایت های مختلفی درباره آنها وجود داشته باشد.

بارها وقتی با دوستان درباره درست و غلط برخی از کارهای ترویجی صحبت می کنم این تفاوت روایت ها بیشتر خود را نشان می دهد و به نظر می رسد حتی مروجان علم هم در پشت واژه های یکسانی که بیان می کنند، مفهوم یکسانی را دنبال نمی کنند.

این مقدمه برای معرفی مجموعه ای بود که از این پس به طور پراکنده در این وب سایت خواهید دید. این مجموعه که سعی می کنم عنوان ثابتی برای آن پیدا کنم حداقل بیانگر روایت یا روایت هایی از ترویج علم است که من بر مبنای آنها کار کرده ام و سعی می کنم کار خود را ادامه دهم.  در این مجموعه که فکر می کنم در مجموعه به بیش از 10 نوشته بالغ شود سعی می کنم داستان ترویج علم را آنگونه که دیده ام و دنبال کرده ام بیان کنم و با این بیان حداقل منظورم از واژه هایی که به کار می برم را روشن کنم.

بخشی از این نوشته ها بر مبنای تجربه  چند ساله من و بر اساس شناختی است که شاید ناقص و اندک اما از جامعه مخاطبم به دست آورده ام و شاید برای دیگران نیز نکته های مفیدی در آنها پیدا شود.

این یادداشت ها – حداقل در این فرمتی که اینجا ارایه می شود – روایت خیلی منظمی نخواهد داشت و سعی می کنم در هر مقاله یک عنوان از سوال هایی که به نظرم مرتبط با این داستان می آید را مطرح و حول و حوش آن بحث کنم.