اندکی بعد از خبر کشف دو سیاره فراخورشیدی در ابعاد نزدیک به زمین، دانشگاه آریزونا خبر از انتشار مقاله ای در ژورنال نیچر داد که در آن گروهی از محققان اعلام کرده اند، موفق شده اند دو سیاره با ابعاد نزدیک به زمین را در اطراف ستاره ای که در پایان عمر خود قرار دارد و از مرحله غول سرخ عبور می کند، کشف کرده اند. پرتره ای که بی شباهت به سرانجام منظومه شمسی ما در 5 میلیارد سال آینده نیست.
این دو سیاره با ابعاد نزدیک به زمین در مدارهای بسیار نزدیکی به ستاره ای در حال مرگ یافت شده اند که به تازگی از مرحله غول سرخ عبور کرده است. این فاصله به قدری نزدیک است که احتمالا این دو سیاره در هنگامی که ستاره مادر مرحله غول سرخی خود را می گذرانده است در دل لایه های بیرونی غول سرخ قرار داشته اند اما توانسته اند از شرایط حاکم بر آن جان سالم به در ببرند.
این یافته نوری بر دیدگاه ما در باره سرانجام سیارات در منظومه هایی مانند منظومه شمسی خودمان می اندازد.
خورشید ما زمانی در حدود 5 میلیارد سال دیگر و بعد از به پایان رساندن بخش عمده ای از به مرحله غول سرخی وارد میشود. این خورشید متورم، به قدری بزرگ خواهد شد که سیارات درونی منظومیه شمسی از جمله عطارد، زهره و حتی شاید زمین و مریخ را به کام خود فرو می برد. تا کنون تصور می شد چنین روزهایی پایان محتوم سیاره ای خواهد بود که به دام این غول سرخ بیفتد.
اما این گزارش و کشف اخیر که زیر نظر و به رهبری دکتر استفان شرپیون، ستاره شناس موسسه تحققیقات اخترفیزیک و سیاره شناسی دانشگاه تولوز در فرانسه صورت گرفته است، برای اولین بار دو سیاره – یا بازمانده های آنها – را آشکار ساخته است که نه تنها از این مرحله پرآشوب به سلامت عبور کرده اند که به تحول ستاره مادر خود نیز در این روند کمک کرده اند. الیزابت گرین، یکی از محققان دانشگاه آریزونا که در این پروژه همکاری داشته است در این باره می گوید:«زمانی که خورشید ما به مرحله غول سرخی می رسد و متورم می شود، زمین را در بر خواهد گرفت. اگر سیاره ای مانند زمین مدت 1 میلیارد سال در چنان شرایطی بماند، به طور کامل بخار می شود و تنها سیاراتی عظیم و غول پیکر شبیه به زجل و یا مشتری – اگر در این شرایط واقع شوند – می توانند بقایایی از خود را حفظ کنند»
این دو سیاره که به نام های KOI 55.01 و KOI 55.02 شناخته می شوند درمدارهایی به شدت کوچک و فشرده ستاره مادر خود را دور می زنند و آن قدر به این ستاره نزدیکند که احتمالا در دوره غول سرخی این ستارخ درون لایه های منبسط شده آن قرار داشته اما از آن شرایط جان سالم به در برده اند.
ستاره مادر این منظومه که KOI 55 نامیده می شود از رده ستاره هایی است که ستاره شناسان آنها را زیرکوتوله های نوع B یا subdwarf B star می نامند و از هسته باقی مانده یک غول سرخ تشکیل شده که تقریبا همه بخش های لایه های بیرونی خود را از دست داده است. در واقع نویسندگان این مقاله فکر می کنند وجود این سیارات به این ستاره کمک کرده تا بخش های بزرگتری از لایه های بیرونی خود را از دست دهد و تبدیل به این نوع از ستاره ها شود. بدین ترتیب و بر مبنای نظر این محققان، شاید سیستم های سیاره ای بتوانند نقشی در روند تکامل و تحول ستاره های مادرشان در پایان دوره عمر آنها بازی کنند.
کشف این دو سیاره عملا برحسب تصادف رخ داد. چرا که هدف اولیه محققان جستجوی این سیارات نبود بلکه آنها قصد بررسی ضربان های این ستاره را داشتند. ستاره هایی در این مرحله از تحول به دلیل جدال میان نیروی گرانشی و که آنها را منقبض می کند و نیروی تابشی که آنها را منبسط می کند و به دلیل اینکه تعادل این دو نیرو به هم خورده است دچار ضربان های منظمی هستند. با بررسی این ضربان ها محققان می توانند دما، جرم، اندازه و برخی از مشخصات درونی ستاره ها را مشخص کنند. این روش را اصطلاحا ستاره لرزه شناسی یا asteroseismology می نامند. (برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید اینجا را نیز ببیند)
بررسی های دقیقی که در این باره انجام شد و بخشی از آن با کمک داده های تلسکوپ فضایی کپلر بود، نشان داد این ستاره دارای بی نظمی غیر قابل توجیهی در ظربان های خود است. ترکیب داده ها و مدل ها نشان داد اختلاف و الگویی که در بین ضربان ها وجود دارد احتمالا به دلیل عبور دو جرم کوچک از مقابل قرص ستاره و در راستای خط دید ما است.برررسی ها نشان داد این دو جرم هر 5.76 و 8.23 ساعت یک بار ستاره مادر را دور می زنند. در نتیجه ای دو سیاره باید در مداری بسیار نزدیک به ستاره مادرشان د رحال چرخش باشند.
ستاره هایی که در مدارهایی به این اندازه نزدیک به ستاره مادر قرار دارند عملا در مدار خود قفل می شوند یعنی یک سمت آنها همیشه رو به سمت ستاره مادر باقی می ماند مانند اتفاقی که برای ماه افتاده و همواره یک روی آن به سمت زمین است.
اما چه اتفاقی برای این سیاره ها در هنگامی که ستاره در حالت غول سرخ قرار داشته افتاده است. در این هنگام ستاره ها عملا درون جو ستاره قرار داشته اند، اصطکاک این سیارات با جو ستاره مادر عملا باعث شده است تا نوعی شکاف جوی به وجود بیاید و کمک کند تا بخش های بیشتری ا زمایعات از جو ستاره فرار کنند و بدین ترتیب این دو سیاره در حالی که خود در حال تبخیر بودند به تبدیل شدن ستاره به نوع جدیدی از ستاره ها کمک کرده اند.
البته سیاراتی که الان در آنجا وجود دارند سیارات اولیه نیستند.بلکه بقایایی از هسته سیاره اولیه اند اما به هر حال هنوز به عنوان یک جرم سیاره ای در آن جا وجود دارند و توانسته اند از آن شرایط دشوار جان سالم به در ببرند و از آن مهمتر اینکه برای اولین بار مدارکی را در اختیار ما قرار دادند که می توانیم بر مبنای آن به این نتیجه برسیم که سیارات نیز می توانند در سرنوشت تکامل و تحول ستاره ها نقش ایفا کنند.
شعاع این دو سیاره به ترتیب 0.76 و 0.87 برابر شعاع زمین است و تا کنون کوچکترین اجرام سیاره ای به شمار می روند که در اطراف یک ستاره فعال کشف شده اند.
مرسی آقای ناظمی ممنون به خاطر جدی ترین اخباری که در اختیار ما قرار می دید و به ما هر از گاهی یا آوری می کنید که در این عالم بزرگ چه قدر کوچیکیم و به غلط چه باورهای بزرگی برای خودمان درست کردیم
سلام آقای ناظمی عزیز.تبریک عرض میکنم.وارد سال 2012 شدیم مقاله ای که قولشو داده بودین؟؟؟؟؟؟؟؟!!!!!!!
منظورتون مقاله ستاره بیت لحم است؟