
ستارهشناسان موفق شدند نشانههایی از سیاره فراخورشیدی در اطراف ستاره پروکسیما قنطورس بیابند.
در دنیای ستارگان، خانوادهای در صورت فلکی قنطورس، همسایههای کیهانی ما به شمار میرود.
در فاصلهای حدود چهار سال نوری از خورشیدِ ما، کوتوله سرخی از اعضا این خانواده قرار دارد که بر روی زمین، آن را به افتخار نزدیکیاش به زمین، پروکسیما مینامیم.
ستاره همسایه: پروکسیما
پروکسیما در لاتین به معنی نزدیکترین است و پروکسیما قنطورس نزدیکترین ستاره به ما.
این کوتوله سرخ با جرمی در حدود یک هشتم جرم خورشید، ستارهای پر آشوب است که به همراه دو ستاره آلفا و بتا قنطورس، احتمالا خانوادهای سه ستارهای را شکل داده است.

پروکسیما در آسمان شب زمین با قدر ظاهری حدود 11 میدرخشد که معنیاش این است که برای دیدنش به ابزار رصدی قویتری از چشمان خود نیاز دارید.
منظومه شگفت قنطورس، میزبان سیارههای متعددی است. نزدیکترین سیاره فراخورشیدی به ما به دور پروکسیما قنطورس در حال چرخش است و به نام پروکسیما قنطورس ب شناخته میشود.
عضو تازه خانواده
حالا به نظر میرسد دانشمندان موفق شدهاند تا نشانهای از سیاره فراخورشیدی تازهای در اطراف پروکسیما پیدا کنند. دومین سیاره (احتمالی) اطراف پروکسیما یک ابَرزمین است. با این وجود فاصله نزدیک و عنوان ابَرزمین نباید شما را فریب دهد. اگر روزی تصمیم به سفری میان ستارهای گرفتیم، این نزدیکترین خانواده سیارهای شناخته شده به ما احتمالا مقصد مطلوبی برای مسافران این سفر نخواهد بود.
سیاره تازه یافت شده که به نام پروکسیما قنطورس پ (c) شناخته میشود، بر اساس تخمینهای اولیه شش برابر زمین جرم دارد و هر 2/5 سال یک بار، ستاره مادر خود را دور میزند.
به گزارش اسکای اند تلسکوپ، نتایج تحقیقی که منجر به این کشف شد در ژورنال Science Advances منتشر شده است.
عضو قدیمی خانواده پروکسیما
دیگر سیاره این منظومه یا پروکسیما قنطورس ب، در زمان کشف خود امیدهای زیادی را برای آنهایی که به دنبال زمینی دیگر در فراسوی منظومه شمسی بودند زنده کرد. پروکسیما ب، سیارهای با ابعاد تقریبی زمین بود که در منطقهای که به کمربند حیات (دمایی) معروف است هر 2/11 روز یک بار پروکسیما را دور میزد. در این منطقه امکان وجود آب مایع روی سطح سنگی وجود دارد.
دشت پرستاره شب، برهوتی بی پایان نیست. سراسر آن را واحههایی فراسوی تصور ما، پوشانده است.
اما ذات ناپایدار و آشوبناک پروکسیما، امیدها را بر باد داد. پروکسیما ستارهای است که از نظر تغییرات میدانهای مغناطیسی فوق العاده فعال و پر آشوب است. این آشوب خود را هم به شکل نوسان دمایی و هم به شکل توفانهای مغناطیسی نشان میدهد و در گذشتهای دور باعث شدهاند که اگر پروکسیما ب جوی داشته، آن را از دست بدهد و به سیارهای زیستناپذیر بدل شود.
ابَرزمین تازه یافته – اگر مطالعات بعدی یافتن آن را تایید کند – هم جای مناسبی برای دنبال گشتن حیات نیست اگرچه این سیاره میتواند به درک ما از شکلگیری خانواده ابر زمینها کمک کند.
شکار پروکسیما پ
برای به دام انداختن این سیاره دانشمندان از طیف نگار HARPS در لاسیلا و طیف نگار UVES متعلق به مجموعه رصدخانه های بسیار بزرگ VLT استفاده کردند که هر دو در شیلی مستقر هستند. گروه تحقیقاتی بر اساس دادههایی که در فاصله سالهای 2000 تا 2017 از رصد ستاره پروکسیما به دست آمده بود، لرزهها یا لرزشهای کوچکی که به واسطه وجود این سیاره به مرکز جرم ستاره وارد میشود را بررسی کردند. این همان روشی بود که با کمک آن در سال 2016 دانشمندان خواهر دوقلوی این سیاره یعنی پروکسیما ب را کشف کرده بودند.
یکی از دلایلی که لازم بود تا گروه تحقیق، در بازهای طولانی دادهها را بررسی کنند این بود که اطمینان پیدا کنند لرزشها و جابجاهایی که در مرکز جرم مشاهده میکنند خطای رصدی نیست. از سوی دیگر فاصله دور مدار این سیاره با ستاره مادر رصد و به دام انداختن آن را دشوار میکرد.
پروکسیما پ، دور دست و سرد
پروکسیما پ، در فاصله یک ونیم واجد نجومی از پروکسیما قرار دارد یعنی تنها اندکی دورتر از فاصله زمین تا خورشید. اما به یاد داشته باشید که پروکسیما کوتوله سرخ است به این معنی که قطر کمربند حیاتی آن بسیار کوچکتر از کمربند حیات در منظومه شمسی است. پروکسیما پ، در مقام مقایسه بیش از 30 برابر نسبت به پروکسیما ب از ستاره مادر خود فاصله دارد و در فاصلهای بسیار دورتر از کمربند حیات قرار میگیرد.
شاید این فاصله دورتر تاثیر رفتار آشفته و آشوبناک پروکسیما بر این سیاره را کاهش دهد؛ اما حتی اگر این ابرزمین سطحی سنگی داشته باشد، این فاصله، آن را به دنیایی یخ زده و جهنی منجمد برای حیات بدل میکند.
عضو ناهنجار ابرزمینها
وجود پروکسیما پ، – در صورت تایید – چالشی پیش روی نظریات رایج برای شکلگیری سیارههای فراخورشیدی معروف به ابَرزمین است. بر اساس نظریههای موجود این سیارهها در نزدیکی معروف به خط برفی (Snowline) شکل میگیرند. این ناحیهای در اطراف ستاره است عناصر گازی مانند بخار آب، مونوکسید کربن و آمونیاک، به شکل یخ در میآیند. بنابراین سیارههای پرجرم گازی در این ناحیه میتوانند به ابرزمینهای عمدتا یخ زده بدل شوند. اما پروکسیما پ خیلی دورتر از این ناحیه معروف به خط برفی از ستاره مادرش قرار دارد.
آیا این سیاره پیش تر در نزدیکی ستاره مادر شکل گرفته و به این منطقه مهاجرت کرده است؟ آیا نظریات تحول سیارههای فراخورشیدی برای طبقه ابرزمینها نیاز به بازنگری دارد؟ این ها سوالهایی است که کشفی مانند پروکسیما پ که استثنایی بر نظریه اصلی به شمار میرود، به پاسخگوی به آن ها کمک میکند.
به خصوص پروکسیما که به دلیل نزدیکیاش به زمین بیش از بسیاری از سامانههای فراخورشیدی دیگر اجازه بررسی اعضا خانوادهاش را به ما میدهد.
فارغ از این مورد خاص، کشف پرتعداد فراخورشیدی نشان از آن دارد که عالم ما را انبوهی از دنیاهای متفاوت پر کرده است و ما حتی کمتر از آنچه گمان میبردهایم خاص یا ویژه هستیم.
دشت پرستاره شب پر از واحههایی است که ماهیت و تعداد آنها فراتر از تصورات ما قرار دارد.
کمربند حیات قطعا برای حیات بر پایه کربن تعریف شده. و البته موجوداتی که ما میشناسیم در این محدوده میتونستن به وجود بیان و زنده بمونن. حالا اگه پایه تشکیل حیات کربن نباشه و یا موجوداتی که ما نمیشناسیم قاعدتا محدوده کمربند حیات برای اونها تغییر میکنه. این نظر منه.