در شب 92 در این شب ها داستان مسافری از ستاره ای دور را تعریف کرده ایم که به دیدار ما آمده است

در شبی آرام، زیر آسمانی پرستاره، داستان جدیدی در منظومه شمسی ما آغاز شد.

در تاریخ ۱۱ تیر ۱۴۰۴، خبر کشف جرمی عجیب و غریب، مثل نسیمی از فضا، به گوش دانشمندان رسید. این جرم، که توسط سامانه‌ی اطلس (ATLAS) شناسایی شد، نه یک سیارک معمولی بود و نه دنباله‌داری از گوشه‌های آشنای منظومه ما. این میهمان، مسافری از ستاره‌ای دوردست بود که سفری طولانی را از فضای بین‌ستاره‌ای آغاز کرده و به دیدار خورشید ما آمده بود.

سامانه‌ی اطلس، شبکه‌ای از تلسکوپ‌های قدرتمند در هاوایی، شیلی و آفریقای جنوبی، زیر نظر ناسا و دانشگاه هاوایی، آسمان را شبانه‌روز رصد می‌کند تا اجسام متحرکی مثل سیارک‌ها و دنباله‌دارها را شکار کند. این بار، اطلس چیزی غیرمنتظره یافت: جرمی که مدار و سرعتش نشان می‌داد از ابر اورت یا کمربند کوییپر، دو انبار بزرگ دنباله‌دارها در اطراف منظومه شمسی، نیامده است. ابر اورت، پوسته‌ای خیالی در فاصله‌ی یک سال نوری از خورشید، و کمربند کوییپر، منطقه‌ای فراتر از پلوتو، زادگاه اکثر دنباله‌دارهای منظومه ما هستند.

 اما این جرم، با زاویه‌ی ورود عجیب و سرعت خیره‌کننده‌ی ۶۸ کیلومتر بر ثانیه، داستانی دیگر داشت. انگار از منظومه‌ای دیگر، شاید از اطراف ستاره‌ای ناشناخته، به سوی ما پرتاب شده بود.این اولین بار نیست که چنین میهمانی به منظومه شمسی سر می‌زند، اما چنین دیدارهایی نادرند.

در سال ۲۰۱۷، جرم عجیبی به نام اوموآموآ (ʻOumuamua) کشف شد. این جرم، که به خاطر شکل کشیده و رفتار غیرمعمولش شایعات زیادی به راه انداخت، اولین میهمان بین‌ستاره‌ای شناخته‌شده بود. سپس در سال ۲۰۱۹، دنباله‌دار بوریسوف، با هاله و دم کلاسیک دنباله‌دارها، دومین میهمان تأییدشده شد.

 حالا، این جرم جدید، سومین عضو این گروه نادر است. در حال حاضر، در فاصله‌ی ۶۷۰ میلیون کیلومتری زمین—تقریباً در مدار مشتری—قرار دارد و با سرعت به سوی خورشید می‌تازد. دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند که در هشتم آبان ۱۴۰۴ به نزدیک‌ترین نقطه به خورشید (حضیض مداری) برسد، جایی نزدیک‌تر از مدار مریخ.این میهمان کیهانی هیچ خطری برای زمین ندارد.

 برخلاف داستان‌های تخیلی، نه سفینه‌ی فضایی است و نه پیام‌آوری از تمدن‌های بیگانه و برخلاف نظر سودازدگانی – مانند آقای رائفی پور – که آن را پیام آور یا نشانی کیهانی از رویدادی آخر الزمانی و به حقیقت رسیدن پیش بینی باستانی می دانند، تنها جسمی طبیعی است که به دیدار ما آمده است.

 با این وجود این جرم برای دانشمندان، گنجی بی‌نظیر است. این جرم، تکه‌ای از جهانی دیگر است که می‌تواند رازهای ستاره‌ای دوردست را فاش کند. ما معمولاً ستارگان دیگر را فقط از طریق نورشان یا طیف‌سنجی بررسی می‌کنیم، اما حالا تکه‌ای واقعی از آن جهان به ما رسیده است.

 اگر می‌توانستیم مأموریتی برای نمونه‌برداری از آن طراحی کنیم، اطلاعاتش انقلابی در شناخت منظومه‌های فراخورشیدی بود. اما چنین مأموریت‌هایی زمان و برنامه‌ریزی طولانی نیاز دارند، و فعلاً باید به رصد از راه دور بسنده کنیم.

این جرم، که اکنون با قدر ظاهری حدود ۱۷ می‌درخشد، هر روز روشن‌تر می‌شود. اما پیش‌بینی رفتارش دشوار است. همان‌طور که اخترشناسان می‌گویند: «تنها چیزی که درباره‌ی دنباله‌دارها قطعی است، غیرقابل‌پیش‌بینی بودن آن‌هاست!» بسته به ساختار این جرم، ممکن است هنگام نزدیک شدن به خورشید چنان درخشان شود که حتی با تلسکوپ‌های آماتوری دیده شود. شاید تا اوایل سال ۱۴۰۵، فرصتی برای رصد بهتر فراهم شود. اما نزدیکی به خورشید، رصد با تلسکوپ‌های بزرگ را دشوار می‌کند، چرا که نور خورشید آن را محو خواهد کرد.

این کشف، فرصتی استثنایی است. داده‌های به‌دست‌آمده از این جرم می‌تواند به ما درباره‌ی ترکیب شیمیایی و ساختار منظومه‌های دیگر بگوید. هر ذره‌ی گردوغبار، هر مولکول یخ روی این جرم، می‌تواند سرنخی از زادگاهش باشد. مرکز سیارات کوچک (Minor Planet Center) اطلاعات این جرم را به‌روز نگه می‌دارد، و علاقه‌مندان می‌توانند از طریق وب‌سایت آن، مسیر این مسافر کیهانی را دنبال کنند.این داستان، یادآور شگفتی‌های کیهان است.

ما در گوشه‌ای کوچک از کهکشان زندگی می‌کنیم، اما گاه‌گاه، میهمانی از دوردست‌ها به ما سر می‌زند و یادمان می‌آورد که جهان چقدر وسیع و پررمزوراز است. این جرم، که از ستاره‌ای ناشناخته آمده، نه‌تنها دانش ما را غنی‌تر می‌کند، بلکه به ما می‌آموزد که در برابر عظمت کیهان، فروتن باشیم.

 پس، امشب که به آسمان نگاه می‌کنید، شاید جایی در آن تاریکی، نگاهتان به جایی بیفتد که  مسافری، قصه‌ای از ستارگان دیگر برایمان آورده است.

فهرست منابع پیشنهادی برای مطالعه‌ی بیشتر:

. NASA Science – Comet 3I/ATLAS

مرجع رسمی ناسا برای اطلاعات به‌روز درباره موقعیت، مسیر و ویژگی‌های دنباله‌دار:

🔗 https://science.nasa.gov/solar-system/comets/3i-atlas

۲. NASA Planetary Defense Blog – Interstellar Comet Discovery

گزارش دقیق درباره کشف و ویژگی‌های این جرم میان‌ستاره‌ای توسط پروژه ATLAS:

🔗 https://science.nasa.gov/blogs/planetary-defense/2025/07/02/nasa-discovers-interstellar-comet-moving-through-solar-system

۳. Scientific American – “New Interstellar Object: 3I/ATLAS”

تحلیل اولیه ویژگی‌های این جرم، منشاء میان‌ستاره‌ای آن و مقایسه با اُوموآموا و بوریسوف:

🔗 https://www.scientificamerican.com/article/new-interstellar-object-comet-3i-atlas-what-we-know-so-far-as-it-zips

۴. NASA Science – Kuiper Belt

معرفی کامل کمربند کوئیپر، ساختار، اجرام مهم و مأموریت‌های مرتبط (مانند افق‌های نو):

🔗 https://science.nasa.gov/solar-system/kuiper-belt

۵. NASA Science – Oort Cloud

اطلاعات دقیق درباره‌ی ابر اورت به عنوان منبع دنباله‌دارهای دوره‌بلند منظومه‌ی شمسی:

🔗 https://science.nasa.gov/solar-system/oort-cloud

۶. Morbidelli et al. (2005) – “Origin and Dynamical Evolution of Comets and their Reservoirs”

تحلیل علمی درباره منشاء و مسیرهای دینامیکی دنباله‌دارها در ارتباط با ابر اورت و کمربند کوئیپر:

🔗 https://arxiv.org/abs/astro-ph/0512256

۷. Rickman et al. (2008) – “Injection of Oort Cloud Comets”

مدل‌سازی و شبیه‌سازی تأثیر نیروهای خارجی (مانند کشش کهکشانی) در فعال‌سازی اجرام ابر اورت:

🔗 https://arxiv.org/abs/0804.2560

۸. Shannon et al. (2019) – “Oort Cloud Asteroids: Nice Model”

بررسی مدل‌های مهاجرت سیارات اولیه در شکل‌گیری ابر اورت و انتقال اجرام به مدارهای کنونی:

🔗 https://arxiv.org/abs/1903.03199

۹. Dobson et al. (2023) – “Phase Curves of KBOs and JFCs from ATLAS”

نقش پروژه ATLAS در تحلیل نوری و فازی اجرام کمربند کوئیپر و دنباله‌دارهای خانواده مشتری:

🔗 https://arxiv.org/abs/2303.08643