نجات یافتگان سرخک ممکن است سال ها بعد هزینه بالای ابتلا به این ویروس را بپردازند
خلاصه داستان
در لس‌آنجلس، یک کودک مدرسه‌ای جان خود را به دلیل پیامد دیررس و مرگبار سرخک از دست داد. این کودک در نوزادی به ویروس سرخک مبتلا شده بود؛ زمانی که هنوز برای دریافت نخستین دوز واکسن کوچک بود. سال‌ها بعد، ویروسی که در بدن او پنهان مانده بود، در مغز بیدار شد و به بیماری‌ای به نام «انسفالیت اسکلروزان تحت‌حاد» (SSPE) انجامید؛ اختلالی که همواره کشنده است و هیچ درمانی برای آن وجود ندارد.
چرا این خبر مهم است؟
به گزارش ساینتفیک آمریکن، این پرونده بار دیگر یادآور می‌شود که سرخک بیماری ساده‌ای با تب و لکه‌های پوستی نیست. ویروس می‌تواند در بدن پنهان شود، به مغز مهاجرت کند و سال‌ها بعد با تخریب پیشرونده سلول‌های عصبی جان بیمار را بگیرد. پزشکان توضیح می‌دهند که در SSPE، ویروس دچار جهش‌هایی می‌شود که آن را از دید سیستم ایمنی پنهان می‌کند. نتیجه آن است که دفاع طبیعی بدن خاموش می‌شود و ویروس بدون مانع بافت مغز را از بین می‌برد. از آغاز علائم، بیمار معمولاً ظرف یک تا سه سال جان می‌بازد. خطر این عارضه در کودکانی که در نوزادی مبتلا می‌شوند، به‌مراتب بیشتر است و ممکن است به یک مورد در هر ۶۰۰ ابتلا برسد.
فراتر از یک عفونت
سرخک علاوه بر SSPE می‌تواند باعث التهاب حاد مغز یا «انسفالیت» شود که بسیار سریع‌تر رخ می‌دهد و جان یک نفر از هر پنج مبتلای شدید را می‌گیرد. افزون بر آن، سرخک پدیده‌ای به نام «فراموشی ایمنی» ایجاد می‌کند. در این حالت، ویروس سلول‌های حافظه سیستم ایمنی را از بین می‌برد و بدن برای مدتی توانایی یادآوری پاتوژن‌های قبلی را از دست می‌دهد. این امر سبب می‌شود کسانی که سرخک می‌گیرند، در سال‌های بعد در برابر بیماری‌های عفونی دیگر نیز آسیب‌پذیرتر شوند.
ویروسی به شدت مسری
آنچه نگرانی را دوچندان می‌کند، قدرت سرایت سرخک است. هر فرد مبتلا به طور میانگین می‌تواند پانزده نفر دیگر را آلوده کند. ذرات ویروس ساعت‌ها در هوا باقی می‌مانند و همین آن را بسیار مسری‌تر از آنفلوآنزا یا حتی کرونا می‌سازد. سال ۲۰۲۵ آمریکا شاهد بزرگ‌ترین شیوع سرخک از زمان اعلام ریشه‌کنی آن در سال ۲۰۰۰ بود. این موج جدید عمدتاً در تگزاس، نیومکزیکو، کانزاس و اوکلاهما رخ داد و بیشتر مبتلایان واکسینه نشده بودند. دست‌کم سه نفر بر اثر عوارض جان باختند که یکی از آن‌ها همان کودک لس‌آنجلس بود؛ نخستین مرگ ناشی از سرخک در کودکان آمریکا طی ۲۲ سال گذشته.
واکسن؛ تنها سپر مؤثر
واکسن سرخک در دو نوبت تزریق می‌شود: نخست در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی و دومی در چهار تا شش سالگی. یک دوز حدود ۹۳ درصد و دو دوز حدود ۹۷ درصد در برابر بیماری محافظت می‌کنند. برخلاف ادعاهای نادرست، هیچ درمانی جایگزین واکسن نیست. ویتامین‌ها یا مکمل‌ها تنها می‌توانند در برخی موارد از شدت علائم بکاهند، اما هرگز قادر به جلوگیری از عفونت یا پیامدهای دیررس آن نیستند. برای اینکه زنجیره انتقال قطع شود، باید دست‌کم ۹۵ درصد جمعیت واکسینه باشند. به همین دلیل کارشناسان از «ایمنی جمعی» یا «ایمنی گله‌ای» سخن می‌گویند؛ مفهومی که تنها از مسیر واکسیناسیون عمومی محقق می‌شود.
بازگشت سرخک و جنبش ضدواکسن
گسترش دوباره سرخک در آمریکا نتیجه مستقیم افت اعتماد به واکسن‌ها و رشد جریان‌های ضدعلمی است که از شبکه‌های اجتماعی برای گسترش پیام‌هایشان بهره می‌گیرند. پدیده «ضدواکسن» دیگر تنها به آمریکا یا اروپا محدود نیست. در ایران نیز طی سال‌های اخیر شاهد پررنگ‌تر شدن صداهای مخالف واکسن، به‌ویژه در دوران همه‌گیری کرونا، بوده‌ایم. این جریان‌ها با استناد به تئوری‌های توطئه یا اطلاعات گمراه‌کننده، تردید عمومی نسبت به واکسن‌ها را افزایش می‌دهند. هرچند پوشش واکسیناسیون در ایران همچنان بالاست، کارشناسان هشدار می‌دهند که بی‌اعتنایی به این روند می‌تواند دستاوردهای چند دهه برنامه‌های واکسیناسیون سراسری را به خطر بیندازد.
داستان مرگ کودک لس‌آنجلس تراژدی تکان‌دهنده‌ای است، اما در عین حال هشداری روشن برای همه ما: سرخک هنوز در کمین است و تنها راه واقعی حفاظت، واکسیناسیون همگانی است. دکتر مونتو دیویس، مسئول بهداشت لس‌آنجلس، در بیانیه‌ای گفت: «نوزادانی که هنوز برای واکسن کوچک‌اند، به ما وابسته‌اند. واکسیناسیون فقط انتخاب فردی نیست، بلکه مسئولیتی اجتماعی است.»
