ادعای رییس جمهور ایالات متحده درباره نقش استامینوفن در بروز اوتیسم بر چه اساسی بیان شده است؟ چه مستنداتی دارد؟ و چه باید کرد؟

در تاریخ ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۵، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) فرآیند افزودن هشدار به برچسب محصولات استامینوفن (مانند تیلنول) را آغاز کرد تا به پزشکان و زنان باردار در مورد استفاده آن در دوران بارداری اطلاع‌رسانی کند. این اقدام با استناد به نتاییج چند مطالعه صورت گرفته است  و در آن احتمال وجود همبستگی بین مصرف استامینوفن در بارداری و افزایش خطر اختلال طیف اوتیسم (ASD) و اختلال کمبود توجه/بیش‌فعالی (ADHD) را مطرح  می‌کنند.
با این حال، سازمان‌هایی مانند کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و هلث کانادا تأکید دارند که هیچ شواهد قطعی علت‌ومعلولی وجود ندارد و استامینوفن همچنان خط اول ایمن برای درمان تب و درد در بارداری است. این گزارش با تمرکز بر اطلاعات عملی برای والدین نگران، به بررسی جنبه‌های علمی این موضوع می‌پردازد، بدون ورود به جدال‌های سیاسی. هدف، ارائه تصویری متعادل از آنچه می‌دانیم، آنچه نمی‌دانیم و بهترین اقدامات است.

شیوع اوتیسم در ایالات متحده بر اساس داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) در سال ۲۰۲۵، حدود ۱ در ۳۱ کودک ۸ ساله است که بخشی از این افزایش به دلیل بهبود غربالگری و آگاهی بیشتر جامعه نسبت داده می‌شود. این آمار نشان‌دهنده نیاز به تحقیقات بیشتر است، اما نباید باعث ترس بی‌مورد شود.

چه اتفاقی افتاد؟

اعلامیه اخیر دولت ایالات متحده، که توسط رئیس‌جمهور ترامپ و وزیر بهداشت رابرت اف. کندی جونیور ارائه شد، بر بررسی عوامل محیطی مانند استامینوفن تمرکز داشت. در پی این  نشست مطوببوعاتی FDA دستور داد تا پزشکان در مورد محدود کردن مصرف استامینوفن در بارداری آگاه شوند، به ویژه اگر تب بالا نباشد. همچنین، FDA داروی لوکوورین را برای درمان علائم اوتیسم در برخی کودکان با کمبود فولات مغزی تأیید کرد. این اقدامات بخشی از تلاش برای مقابله با افزایش تشخیص اوتیسم است، اما جامعه علمی تأکید دارد که این تغییرات بر اساس شواهد “ارتباطی” و همبستگی اعمال شده‌اند و نه “علّی”.

تمرکز اصلی بر سلامت روزمره زنان باردار است، نه ادعاهای بزرگ. اهمیت این اتفاق تنها مورد اعمال اصلاحیه اف دی ای بر نحوه استفاه داروهای دربردارنده استامینوفن نیست. حضور رییس جمهور در هنگام اعلام این خبر که با اشاره دوباره وی به ضرورت کاهش واکسناسیون و تکرار ادعای رد شده ارتباط واکسن با اوتیسم بود، این خبر را به موضوعی با دامنه اثر بالا در جهان بدل کرد. به طور سنتی روسای جمهور ایالات متحده رویدادهای علمی را اعلام می کنند که به نوعی با قطعیت همراه است یا نوعی رفتار صد شکن در علم به شمار می رود. مانند اعلام تکمیل ژنوم انسان و موارد مشابه.

استامینوفن چیست؟

استامینوفن (Acetaminophen یا Paracetamol) یک داروی بدون نسخه رایج برای تسکین درد خفیف تا متوسط و کاهش تب است. این دارو با مهار آنزیم‌های cyclooxygenase در مغز عمل می‌کند و برخلاف NSAIDها (مانند ایبوپروفن)، اثرات ضدالتهابی قوی ندارد. در بارداری، استامینوفن ایمن‌ترین گزینه محسوب می‌شود و بیش از ۵۰ درصد زنان باردار از آن استفاده می‌کنند. دوز توصیه‌شده معمولاً ۵۰۰-۱۰۰۰ میلی‌گرم هر ۴-۶ ساعت است، با حداکثر ۳۰۰۰-۴۰۰۰ میلی‌گرم در روز (بسته به توصیه پزشک). مصرف طولانی‌مدت ممکن است به کبد آسیب بزند، بنابراین باید با احتیاط استفاده شود.

تفاوت داروهای استروییدی و غیر استروییدی

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDها) و کورتیکواستروئیدها دو گروه پرکاربرد برای کنترل درد و التهاب هستند، اما شیوه اثرشان با هم تفاوت دارد. NSAIDها – مثل ایبوپروفن (آدویل) یا ناپروکسن – آنزیم‌هایی به نام سیکلو‌اکسیژناز (COX-1 و COX-2) را مهار می‌کنند. این آنزیم‌ها به‌طور طبیعی در بدن باعث تولید موادی به نام پروستاگلاندین می‌شوند. پروستاگلاندین‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند که درد، تب و التهاب را تحریک می‌کنند. وقتی سطح پروستاگلاندین پایین بیاید، التهاب و درد کاهش می‌یابد، اما در مصرف طولانی یا دوز بالا ممکن است به معده یا کلیه‌ها آسیب بزند. کورتیکواستروئیدها مثل پردنیزون، شکل مصنوعی هورمون‌هایی هستند که در غده فوق‌کلیه تولید می‌شود. این داروها گسترده‌تر عمل می‌کنند و با سرکوب سیستم ایمنی و مهار ژنتیکی فرآیندهای التهابی، التهاب را کاهش می‌دهند. قدرت آن‌ها بسیار بالاست، اما مصرف طولانی می‌تواند عوارضی جدی مانند پوکی استخوان، افزایش وزن یا افزایش خطر عفونت داشته باشد.

برای درک بهتر، کافی است دو مسکن شناخته‌شده را مقایسه کنیم: تیلنول (استامینوفن/پاراستامول) و آدویل (ایبوپروفن). تیلنول در واقع NSAID نیست؛ بیشتر در مغز اثر می‌گذارد و تب و درد را پایین می‌آورد، اما روی التهاب در سایر بخش‌های بدن تأثیر چندانی ندارد. به همین دلیل برای معده و کلیه‌ها ملایم‌تر است. در مقابل، آدویل یک NSAID کلاسیک است: درد را کاهش می‌دهد، تب را پایین می‌آورد و به‌طور مستقیم با التهاب در مفاصل یا عضلات مقابله می‌کند. به همین دلیل فردی با درد آرتروز ممکن است ایبوپروفن را ترجیح دهد، در حالی که برای یک زن باردار با سردرد معمولاً استامینوفن توصیه می‌شود.

تعریف کلی طیف اوتیسم

اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک وضعیت نورولوژیکی رشدی است که با چالش‌های مداوم در تعاملات اجتماعی، ارتباطات و الگوهای رفتاری محدود و تکراری مشخص می‌شود. علائم شامل دشواری در ارتباط چشمی، حساسیت به محرک‌های حسی و علایق محدود است. ASD طیفی است و از موارد خفیف تا شدید متفاوت است.

تا امروز می‌دانیم عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند، اما هیچ علت واحدی ندارد و دلایل مختلفی ممکن است باعث بروز عارضه ای شود که در طیف اوتیسم قرار می گیرد. برخی از موارد ادعایی مانند اثرات واکسن های سه گانه بر شکل گیری اوتیسم بارها و بارها به صورت علمی و با بررسی های وسیع رد شده است.

 درمان‌ها بر پایه مداخله‌های رفتاری و حمایتی هستند.

چه می‌دانیم: مطالعه مرجع و نتیجه‌گیری آن

مطالعه اصلی مورد اشاره، بررسی سیستماتیک منتشرشده در آگوست ۲۰۲۵ توسط محققان مدرسه پزشکی ایکان کوه سینای (Mount Sinai) است. این مطالعه، که یک مرور بر ۴۶ تحقیق قبلی با بیش از ۱۰۰,۰۰۰ شرکت‌کننده بود، از روش Navigation Guide استفاده کرد (روش پژوهشی Navigation Guide یک رویکرد نظام‌مند برای بررسی شواهد علمی درباره اثرات عوامل محیطی بر سلامت انسان است. در این روش، مانند کارآزمایی‌های بالینی در پزشکی، تمام مطالعات موجود جمع‌آوری، کیفیت آن‌ها ارزیابی و نتایج به‌صورت شفاف و قابل‌مقایسه خلاصه می‌شود تا تصمیم‌گیری‌های بهداشتی بر پایه شواهد معتبر انجام گیرد.)

نتیجه این تحقیق نشان داد نوزادانی که در دوران بارداری در معرض استامینوفن قرار گرفته‌اند، کمی بیشتر از بقیه احتمال داشت که بعدها دچار اوتیسم (ASD) یا بیش‌فعالی/کمبود توجه (ADHD) شوند. به زبان عددی، شانس اوتیسم حدود ۱۹ درصد و شانس بیش‌فعالی حدود ۲۶ درصد در بین  این گروهن (بر اساس نتایح داده های آماری تحقیقات مختلفی که مورد بررسی و مرور قرار گگرفته اند)  بالاتر گزارش شد.

برای درک این اعداد، تصور کنید در یک جمع ۱۰۰ کودک، به‌طور معمول ۳ کودک دچار اوتیسم می‌شوند. طبق این تحقیق، اگر مادران در بارداری زیاد استامینوفن مصرف کرده باشند، این عدد ممکن است به حدود ۳.۵ کودک برسد. یعنی افزایش واقعی کم است، هرچند از نظر آماری قابل‌توجه محسوب می‌شود.

نکته مهم این است که پژوهشگران خودشان تأکید کردند این یک ارتباط (همبستگی) است، نه اینکه ثابت شود استامینوفن «علت مستقیم» اوتیسم است. عوامل دیگری مثل ژنتیک یا وضعیت سلامت مادر هم می‌توانند در این نتایج نقش داشته باشند. بنابراین این یافته بیشتر یک زنگ هشدار برای انجام مطالعات دقیق‌تر است، نه یک حکم قطعی. به عبارت دیگر این بررسی تاکید می‌کند نشانه‌هایی از همبستگی میان مصرف افراطی اسامینوفن در دوران بارداری و بروز اوتیسم یا ای دی اپ دی وجود دارد که برای درک وجود این ارتباط و همین طور برای درک اینکه اگر این ارتباط واقعا وجود دارد به چه دلیلی است، تخقیقات بیشتری صورت بگیرد.

چه نمی‌دانیم: مطالعات دیگر و زیر سؤال بردن ارتباط

با این حال، مطالعات متعددی این ارتباط را ضعیف یا رد کرده‌اند. برای مثال، مطالعه JAMA در آوریل ۲۰۲۴ بر روی ۲.۴ میلیون کودک سوئدی نشان داد که بدون در نظر گرفتن عوامل ژنتیکی، ریسک اندکی دیده می‌شود، اما وقتی از روش «تحلیل‌های خواهری/برادری» (sibling control) استفاده شد، این ارتباط از بین رفت.

این روش یعنی پژوهشگران به جای مقایسه کودکانِ خانواده‌های مختلف، کودکانِ خواهر یا برادر در یک خانواده را با هم مقایسه می‌کنند. چون این بچه‌ها ژن‌های مشترک زیادی دارند و در یک محیط خانوادگی رشد می‌کنند، تفاوت‌های بین آن‌ها بیشتر می‌تواند به یک عامل خاص در دوران بارداری نسبت داده شود.

مثلاً تصور کنید مادری در بارداری اول بیشتر استامینوفن مصرف کرده و فرزندش بعداً تشخیص اوتیسم گرفته، اما در بارداری دوم استامینوفن کمتری مصرف کرده و کودک دوم سالم بوده است. اگر دارو واقعاً علت اصلی بود، انتظار داشتیم الگوی مشابهی در همه خانواده‌ها ببینیم. اما وقتی چنین داده‌ها در مقیاس بزرگ تحلیل شد، مشخص گردید که با در نظر گرفتن ژنتیک و محیط خانوادگی، ارتباط استامینوفن و اوتیسم ناپدید می‌شود.

توضیح بیشتر درباره ارتباط (correlation) و علت (causation)

در علم، «ارتباط» یعنی دو پدیده با هم اتفاق می‌افتند، اما لزوماً یکی باعث دیگری نیست. مثلاً در تابستان فروش بستنی بیشتر می‌شود و آمار غرق‌شدگی هم بالا می‌رود. این دو با هم ارتباط دارند، ولی بستنی عامل غرق‌شدن نیست؛ عامل مشترک گرماست.

در مقابل، «علت» یعنی یک عامل مستقیماً باعث عامل دیگر می‌شود، که برای اثبات آن به شواهد محکم و آزمایش‌های کنترل‌شده نیاز داریم.


در مورد استامینوفن، مطالعات مشاهده‌ای مانند پژوهش مونت‌ساینای تنها می‌توانند بگویند «ممکن است ارتباطی وجود داشته باشد». اما تحلیل‌های خواهری/برادری – که ژنتیک مشترک را در نظر می‌گیرند (و می‌دانیم که ژنتیک حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد نقش در اوتیسم دارد) – نشان داده‌اند این ارتباط محو می‌شود. این یعنی احتمالاً مادرانی که سابقه ژنتیکی مشکلات عصبی دارند، بیشتر به دارو نیاز داشته‌اند، و همین عامل زمینه‌ای خطر اوتیسم را توضیح می‌دهد، نه خود دارو.

خطرات عدم مدیریت درد برای زنان باردار و اثرات بر جنین

شاید برخی از مخاطبان این سوال را مطرح کنند که چرا باید روزه شک دار گرفت و وقتی چنین اختمالی حتی در حد حداقلی وجود دارد بهتر نیست که کلا به قول دانلد ترامپ در کنفرانس خبری‌اش مادران «سعی کنند قوی باشند» و درد را تحمل کنند و این دارو را استفاده نکنند؟ این اتفاقا جایی است که چنین اعلامی می تواند اثرات منفی بزرگی داشته باشد.
بارداری که همراه با تغییرات گسترده در بدن زنان است، درهای متعددی را به همراه دارد که عدم توجه به آن ها نه تنها سلامت مادر که سلامت جنینی را به شدت تهدید می کند.

عدم درمان تب و درد در بارداری می‌تواند عواقب جدی داشته باشد.

 تب درمان‌نشده (بالای ۳۸.۹ درجه)، به ویژه در سه‌ماهه اول، خطر سقط جنین، نقص‌های مادرزادی (مانند اسپینا بیفیدا و مشکلات قلبی) و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. درد مزمن منجر به استرس، افسردگی، اضطراب و فشار خون بالا می‌شود، که اکسیژن‌رسانی به جنین را مختل کرده و رشد مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. پره‌اکلامپسی (فشار خون بارداری) می‌تواند به مرگ مادر یا جنین منجر شود.

مصرف مدیریت کننده های درد خانواده NSAIDها در سه‌ماهه سوم بارداری ممنوع هستند، زیرا جریان خون جنین را مختل کرده و مشکلات کلیوی و قلبی ایجاد می‌کنند. بنابراین، اجتناب از استامینوفن بدون جایگزین می‌تواند خطرناک‌تر باشد.

لوکوورین چیست؟

در این بین مقام‌های بهداشتی و سیاسی ایالات متحده همچنین توصیه به استفاده وسیع تر از لوکوورین برای درمان اوتیسم را مطرح کرده‌اند.

لوکوورین (Leucovorin) یک داروی قدیمی برای درمان کمبود فولات در مغز است که FDA آن را برای برخی کودکان با اوتیسم و کمبود فولات مغزی تأیید کرده. مطالعات کوچک نشان می‌دهند که ممکن است علائم مانند ارتباط کلامی را در زیرگروه‌های خاص بهبود بخشد، اما شواهد محدود است و نیاز به کارآزمایی‌های تصادفی بزرگ (RCT) دارد. این دارو توصیه عمومی نیست و فقط برای موارد خاص با آزمایش زیستی (مانند آنتی‌بادی گیرنده فولات) مناسب است.

واکنش جامعه علمی و نهادهای سلامت

بهترین مسیر برای افراد باردار

خبر جدید، آغاز فرآیند هشدار FDA است، نه اثبات علت.

بر مبنای تمام داده‌ های معتبر هیچ دلیلی که استامینوفن منجر به بروز اوتیسم باشد وجود ندارد و تنها امکان وجود نوعی همبستگی میان این دو مشاهده شده است که دلایل این همبستگی (از جمله احتمال اینکه افرادی دارای خصوصیات عصبی ژنتیکی که می تواند در شکل  گیری اوتیسم نقش داشته باشد، در دوران بارداری با دردهای بیشتری مواجه شوند که نیاز به استفاده بیشتری از مسکن دارند) نیازمند تحقیقات بیشتر است.

راهنمای سریع برای والدین: چه کار کنیم؟

• اگر باردارید و تب/درد دارید: استامینوفن همچنان خط اول ایمن است – با کمترین دوز (۵۰۰-۱۰۰۰ میلی‌گرم هر ۴-۶ ساعت) و کوتاه‌ترین مدت، پس از مشورت با پزشک.
• سقف دوز روزانه: ۳۰۰۰-۴۰۰۰ میلی‌گرم (از داروهای ترکیبی مانند سرماخوردگی مراقب باشید).
• NSAIDها: در سه‌ماهه سوم ممنوع؛ در نیمه دوم با احتیاط شدید.
• تب درمان‌نشده: می‌تواند به جنین آسیب بزند؛ درمان را به تعویق نیندازید.
• اگر مصرف مکرر است: با پزشک جایگزین‌ها یا علت را بررسی کنید.
• لوکوورین: خارج از پژوهش و بدون اندیکاسیون زیستی، توصیه عمومی ندارد.
  
  
  

توصیه مورد تایید جامعه علمی:

• در استفاده از هر دارویی از جمله استامینوفن باید محتاط بود و تنها در صورت نیاز آن را استفاده کرد.

• افرادی که دوران بارداری را می گذرانند برای هر نوع دارویی که حتی بدون نسخه در دسترس است بهتر است با پزشک متخصص خود مشورت کنند.

• چنانچه گزینه های غیر دارویی مانند استراحت در درمان درد کمک نکرد؛ با مشورت پزشک حتما از داروهای امنی مانند استامینوفن در دز تجویز شده باید استفاده کرد چرا که تحمل درد در دوران بارداری علاوه بر در خطر قرار دادن مادر آینده و سلامت جنین را نیز تهدید می کند.

در نهایت باید به یاد آورد که علم به روشی مشخص و با آزمون های متعدد بررسی نتایج و اصلاح دیدگاه ها پیش می رود و بهره برداری های سیاسی از این روند به خصوص در سلامت عمومی می تواند اثرات پر خطری به همراه داشته باشد.