ایالات متحده در قلب یکی از طولانیترین خشکسالیهای ثبتشده تاریخ قرار دارد؛ خشکسالیای که از سال ۱۹۹۹ آغاز شده و اکنون به «مگادروت» شهرت یافته است. پژوهش تازهای نشان میدهد کاهش تدریجی بارش در این منطقه — که تا همین اواخر بهعنوان نوسان طبیعی تلقی میشد — در واقع بخشی از اثرات مستقیم تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت انسان است. این نتیجه، تصویری تازه از آیندهٔ یکی از مهمترین منابع آبی قارهٔ آمریکا ارائه میدهد: حوضهٔ رودخانهٔ کلرادو.
چه رخ داده است؟
کلرادو، رودخانهای که آب هفت ایالت آمریکا و مکزیک را تأمین میکند، سالهاست با کمبود برف و باران زمستانی روبهروست. افزایش دما باعث شده برف دیرتر ببارد، زودتر آب شود و میزان ذخیرهٔ طبیعی آب در کوهها کاهش یابد. همزمان، روند بارش— برخلاف تصور پیشین— نشانی از بازگشت به میانگین تاریخی ندارد.
تا یک سال پیش، بسیاری از پژوهشگران هنوز امیدوار بودند که کاهش بارش، بخشی از چرخههای طبیعی اقلیم باشد؛ اما انتشار دو پژوهش کلیدی در سال اخیر این تصور را تغییر داد. اکنون تصویر روشنتر است: روند کاهشی بارش، نشانهای بلندمدت و ناشی از گرمایش جهانی است.
چرا این نتیجه مهم است؟
بر اساس تحلیلهای تازه، حتی اگر نوسانات سالانه ادامه یابد، الگوی کلی بارش در دهههای آینده خشکتر خواهد شد. این یعنی ظرفیت طبیعی رودخانه بهطور دائمی کاهش مییابد. حجم آب ورودی به کلرادو، که زمانی باید در حدود 20 میلیارد متر مکعب باشد، امروز نزدیک به 14.8 میلیارد متر مکعب است؛ اختلافی که پیامدهای آن در سدهای پاول و مید قابل مشاهده است.
برد اودال، پژوهشگر ارشد منابع آب، میگوید ذخایر آبی منطقه بهتدریج مصرف شده و «فقط یک زمستان خشک با محدودیتهای بیسابقه در مصرف آب فاصله داریم.» این هشدار در حالی مطرح میشود که جنوبغرب آمریکا یکی از سریعترین نرخهای توسعهٔ شهری را تجربه میکند و همزمان بخش عمدهٔ کشاورزی منطقه همچنان مبتنی بر مصرف گستردهٔ آب است.
نقش انسان دیگر قابل انکار نیست
افزایش دما بخش شناختهشدهٔ اثرات انسانی بر اقلیم است؛ اما اهمیت پژوهش تازه در این نکته است که کاهش بارش نیز اکنون به همین علت نسبت داده میشود. مدلهای اقلیمی بهبودیافته، همراه با دادههای دیرینهشناسی آبوهوا، این نتیجه را تأیید میکنند:
در مقیاس بلندمدت، زمستانهای پر بارش کمتر و زمستانهای خشکتر بیشتر خواهند شد.
به بیان دیگر، منطقه با یک «اقلیم جدید» روبهروست، نه یک دورهٔ گذرا.
پیامدهای جهانی یک بحران محلی
خشکشدن کلرادو مسئلهای آمریکایی نیست؛ الگویی جهانی است. ایران، ترکیه، افغانستان و مناطق مدیترانهای دقیقاً همین روند را تجربه میکنند:
زمستانهای گرمتر، کاهش برف، افت شدید روانآبها و فرورفتن شهرها و کشاورزی در بحران دائمی آب.
پیامی که از کلرادو میآید ساده است: هیچ منبع آبی، حتی یک رودخانهٔ بزرگ، نمیتواند در برابر تغییرات اقلیمی دوام بیاورد.
چرا بارشها به حالت عادی برنمیگردند؟
افزایش دما باعث میشود رطوبت کمتر در جو باقی بماند و الگوهای جوی بهگونهای تغییر کنند که احتمال وقوع زمستانهای پربارش کاهش یابد.
این یعنی سیستم آب این منطقه «خود را ترمیم نخواهد کرد» مگر آنکه روند گرمایش جهانی کاهش یابد.
همین الگو در ایران نیز دیده میشود. وابستگی طولانیمدت کشور به برفچالها و بارش زمستانی، همراه با گرمتر شدن سریعتر از میانگین جهانی، به کاهش ظرفیت رودخانهها و سدها انجامیده است. اگر همین روند ادامه یابد، آیندهٔ آب در بسیاری از مناطق ایران مشابه همان مسیری خواهد بود که کلرادو اکنون طی میکند.
از علم تا سیاست: چه باید کرد؟
پژوهشگران معتقدند راهحل روشن است:
کاهش انتشار گازهای گلخانهای.
اما این تنها بخش از ماجراست. در مقیاس منطقهای، آیندهٔ آب وابسته به برنامهریزی دوبارهٔ کشاورزی، تغییر الگوهای مصرف، تقویت زیرساختهای حفظ آب و توقف توسعهٔ نامتوازن در مناطق خشک است.
برخی ایالتها در آمریکا، مشابه تجربهٔ کشورهای خشک، اکنون در حال بازنگری حقوق تاریخی آب، بازتوزیع سهمیهها و اصلاح سیاستهای کشاورزی هستند. اما پژوهشگران هشدار میدهند که سرعت این اصلاحات بسیار کمتر از سرعت تغییر اقلیم است.
جمعبندی
پژوهش تازه یک پیام اساسی دارد: بازگشت به وضعیت گذشته دیگر محتمل نیست.
رودخانهٔ کلرادو در آیندهٔ قابل پیشبینی، آب کمتری خواهد داشت؛ نه بهدلیل اشتباه مدلها یا نوسانات کوتاهمدت، بلکه بهدلیل ساختار جدید اقلیم.
این هشدار برای ایران، که سالهاست درگیر بحران آب است، میتواند درس مهمی باشد:
مدیریت آب باید بر اساس آیندهٔ اقلیمی طراحی شود، نه گذشتهٔ اقلیمی.
