این نوشته برای هفته نامه سیب نوشته شده است و برای اولین بار در تاریخ ۵ شنبه ۱۵ دی در این هفته نامه منتشر شده است
وسوسه خبرداشتن از آینده دست از سر ما بر نمی دارد. هیچگاه نمی توانیم خود را از اندیشه آنکه چه فردایی در انتظارمان است رهایی بخشیم. فردا و فرداها چه در آستین خود دارند و چه شگفتی پیش پای ما قرار خواهند داد. تصور کنید ماشین زمانی در اختیار دارید و تنها به شما اجازه داده می شود تنها یک بار به یک مقصد در گذشته یا آینده سفر کنید کدام را انتخاب می کنید؟ بسیاری از کسانی که با این انتخاب فرضی مواجه می شوند ترجیح می دهند سرکی به دنیای آینده بکشند و ببیند قرار است چه اتفاقاتی به وقوع بپیوندد.
اینکه در آینده چه اتفاقی رخ می دهد مدت ها ابزار کسب پیشگویان، ستاره بینان و رمالان و جادوگران بوده است. آنها برای سال های طولانی به روش های محتلف از خواندن کف دست گرفته تا دیدن طالع افراد و یا تصویر کردن بازمانده های قهوه ای در انتهای فنجان آینده ای را برای مشتریان خود ترسیم می کردند. اگرچه این آینده بینی ها معمولا برای مشتری دردی را دوا نکرده است اما حداقل باعث شده است تا جیب رمالان پرتر شود و البته وسوسه دانستن آینده به قدری زیاد است که حتی افرادی روشن اندیش که می دانند در پشت بازی رمالان و طالع بینان حقیقتی وجود ندارد با بهانه ای مانند اینکه ضرری که ندارد و ما که می دانیم این ها واقعیت ندارد ولی برای تفریح یک امتحانی می کنیم، بخت خود را می آزمایند. برخی از این پیشگویان معروف پا را از دامنه پیسگویی سرنوشت فرد فراتر می گذارند و آینده یک کشور و یا جهان را پیش بینی می کنند و ظرفدارانی را در سراسر جهان گردخود جمع می کنند. هنوز پیش بینی های مروبط به پایان دوران در سال ۲۰۰۰ را فراموش نکرده ایم و همین اکنون صدها پیشگو از پایان کار جهان در شب یلدای سال آینده و در سال ۲۰۱۲ می گویند
اماآینده نگری ها و پیش بینی ها دیگر قلمرو و ملک اختصاصی رمالان نیست.
علم امروز به ما قدرت پیش بینی داده است. نه تنها در زمینه های علمی که در حوزه هایی مانند اجتماع ،سیاست، فرهنگ و اقتصاد نظریه های علمی به طور جدی سعی در پیش بینی آینده می کنند. آنها گاهی از مدل های علمی برای پیش بینی رفتار یک جامعه استفاده م یکنند و گاه سعی می کنند خود علم و روند آن را پیش بینی کنند. به همین دلیل امروز افراد با تجربه و متخصصی با نام آینده نگر ها در جوامع علمی فعالیت می کنند. البته ابزار آنها برای دیدن آینده رمل و اسطرلاب و فال قهوه نیست. آنها از داده ها و مدل ها استفاده می کنند. روند ها را بررسی می کنند و برای انتظارهای ممکن ارزش های متفاوتی قایل می شوند. تحول اجتماع خاصی را مد نظر قرار می دهند و نیازهای آن را می سنجند و پیش بینی می کنند کدام فناوری های ممکن است با نیاز ها گره بخورد و رشد کند و کدام ایده های جذاب و انقلابی ممکن است تا مدتها درک نشده متظر فرصتی برای شکوفایی باقی بمانند.
این کاری پیچیده و زمان بر است که نیاز به تخصص های ویژه دارد اما بیایید سعی کنیم ببینیم آیا می توانیم کمی از رویدادهای سال آینده را پیش بینی کنیم. آیا دانش ما و استفاده از داده های موجود این اجازه را می دهد دتا نگاهی به آینده بسیار نزدیک بیاندازیم و ببینیم در پایان سال ۲۰۱۲ انتظار داریم کدام خبرها به مهمت رین خبرهای سال بدل شده باشند؟
معمولا در پایان سال میلادی در همه جای دنیا سعی می شود نگاهی به مهمترین عناوین سال قبل بیاندازند این بار سعی می کنیم نگاهی به آینده ای که هنوز نیامده است بیاندازیم و ببینیم در پایان سال ۲۰۱۲ انتظار داریم کدام خبرها و رویدادها در صدر مهم ترین خبرهای علمی و فناوری جهان جای گرفته باشند.
سالی که گذشت تحت سلطه خبرهایی از جهان فیزیک بود. در این سال نه تنها برای نخستین بار نشانه هایی از ذره بنیادی هیگز آشکار شد که در دو آزمایش متفاوت – که هر دو از سوی جامعه علمی با چالش مواجه شد – اعلام امکان شکسته شدن سرعت نور مطرح شد. این دو خبر به نظر می رسد در پایان سال آینده در صدر مهمترین خبرهای علمی قرار بگیرند.
بوزون هیگز، یکی از دلایل اصلی علمی بود که پشت ساخته شدن بزرگترین آزمایشگاه علمی جهان و یکی از گران ترین ابزارهای علمی تاریخ بشر یعنی شتاب دهنده بزرگ هادرونی ذرات در آزمایشگاه ذرات سرن سویس قرار داشته است. این ذره فرضی که تا رد پای آن غیر از معادلات ریاضیاتی در جای دیگری آشکار نشده است می تواند توضیح دهد که چرا اجسام در عالم دارای جرم هستند. این ذره بخشی از نظریه مدل استاندارد ذرات بنیادی است. در این نظریه برای توضیح وجود جرم از نظریه ای به نام نظریه میدان هیگز استفاده می شود. این نظریه می گوید کل جهان ما را میدانی شامل ذراتی به نام هیگز پوشانده است. واکنش این ذره با ذره های همجوارش است که مشخص می کند هر کدام از آنها باید چه جرمی را داشته باشند. اگر وجود این ذره ثابت شود، گام بزرگی در درک جهان اطرافمان برداشته می شود اما اگر اثبات شود که این ذره وجود ندارد باز هم اتفاق بسیار مهمی رخ داده است و باید نظریاتی دیگر – ولی دشوارتری – باری تبیین اینکه چرا اجسام در جهان ما جرم دارند را مطرح و اثبات کنیم. اهمیت این ذره به قدری است که برخی از اوقات آن را ذره خالق می نامند چرا که وجود جرم راتوصیف و توجیه می کند. در آخرین ماه سال ۲۰۱۱ میلادی سمینار ویژه ای در سرن برگزار شد. آخرین یافته های محققان درباره این ذره نشان می داد که در دو آزمایش مستقل از هم ذره ای که ممکن است هیگز باشد خود را آشکار کرده است اما قطعیت این یافته ها به حدی نبود که بتوان از آن وجود قطعی هیگز را استنباط کرد و اصطلاحا کشف هیگز را بیان کرد. آزمایش های بیشتری در سال ۲۰۱۲ انجام خواهد شد و محققان قول داده اند نتایج نهایی مبنی بر وجود یا عدم وجود هیگز را در سال ۲۰۱۲ اعلام کنند. خبر قطعی کشفیات پیش رو درباره هیگز چه آن را اثبات کند و چه آن را رد کند اگر مهمترین خبر علمی سال ۲۰۱۲ نباشد قطعا یکی از مهمترین خبرهای علمی سال آینده خواهد بود و از الان می توان نتیجه این تحقیقات را در فهرست برترین کشفیات و خبرهای علمی سال آینده قرار داد.
اما دنیای فیزیک فقط با این خبر دست و پنجه نرم نمی کند. در سال گذشته گروهی از محققان ایتالیایی که در مشاکرت با سرن آزمایش های دقیقی را برروی نوترینو ها انجام داده بودند به نتایج غیر رایجی رسیدند. آنها برای اولین بار اعلام کردند که در آزمایش آنها و علی رغم تکرار چنیدن باره آزمایش ها متوجه شده اند که نوترینو ها با سرعتی بالاتر از سرعت نور جرکت می کنند. این آزمایش مورد نقد جدی قرار گرفت و در نهایت گروهی از محققان مسولیت را بر عهده سیستم زمان سنجی استفاده شده در این آزمایش انداختند. گروهی که آزمایش را انجام داده بود بار دیگر با در نظر گرفتن این ملاحضات آزمایش را تکرار کرد و بازهم به همان نتیجه رسید و البته دوباره گروهی از محققان در باره آن ابراز تردید کرده و توضیحات دیگری برای تفسیر نتایج را مطرح کرده اند. این جدل به سال آینده کشیده شده است. در سال آینده دو آزمایشگاه مستقل از تیم اصلی یکی آزمایشگاه نوترینو های ژاپن و دیگری آزمایشگاهی در ایالات متحده این آزمایش را تکرار خواهد کرد تا نتایج مستقلی را در این باره کسب کند. اگر این دو آزمایش نتایج قبلی را تایید کند ،انگاه مهم ترین خبر سال به شکسته شدن سرعت نور اختصاص خواهد یافت. اهمیت چنین یافته ای در این است که تمام فیزیک مدرن و نسبیت بر مبنای ثابت بودن سرعت نور بنا شده است. اگر این سرعت شکسته شود چند احتمال مطرح می شود. یکی آنکه توجیهی در داخل نسبیت و فیزیک حاضر برای این پدیده وجود داشته باشد که باید آن را پیدا کرد مثلا آیا در این مقیاس و در این سرعت ممکن است میان برهایی فضا – زمانی شکل گرفته باشد که باعث شود نوترینو ها با سرعتی بیش از سرعت نور سفر خود را به پایان برسانند؟ یا اینکه چنین احتمالی وجود ندارد و در آن صورت فیزیک باید وارد عرصه جدیدی شود . البته این به معنی نقض توصیف انیشتین و نسبیت از عالم نیست بلکه گذری به تصویری بزرگتر به حسابت خواهد آمد. همانگونه که توصیف نسبیتی چهانی وسیع تر را نسبت به فیزیک نیوتونی عرضه و توصیف کرد. البته احتمال بسیاری دارد که اشتباه و یا تحت تاثیر قرار گرفتن در سیستم های زمان سنجی باعث این پدیده بوده باشند اما اعتبار علمی تیمی که آزمایش اولیه را صورت داده و اهیمت آن به قدری است که نیاز به راستی آزمایی در آزمایشگاه های دیگر و توسط تیم های مستقل را ضروری کرده است. این چالش یکی از جذاب ترین اتفاقات در حوزه علم در سال آینده خواهد بود اگر – که البته این یک اگر بسیار جدی و مور شک است – نتایج بار دیگر تایید شده و سرعت نور شکسته شود، این خبر از بوزون هیگز پیشی می گیرد و نه تنها مهم ترین خبر سال که شاید به مهم ترین خبر علمی در چند دهه اخیر بدل شود.
دنیای فضا نوردی نیز سال آینده منتظر برخی از رویدادهای تاریخی است. یکی از مهمترین آنها به مریخ مربوط می شود. ناسا در ماه های آخر سال میلادی ۲۰۱۱ ماموریت جدیدی را به مقصد مریخ آغاز کرد. ماموریتی که هزینه ای معادل ۳۰۰۰ میلیارد تومان (۵/۲ میلیارد دلار) هزینه آن شده است در حقیقت یک خودروی مریخ نورد به نام آزمایشگاه علمی مریخ است که به نام عمومی کنجکاوی نیز نامیده می شود و با امکاناتی ویژه که آن را به پیشرفته ترین روبات کاوشگر مریخ ساخته شده تا کنون تبدیل کرده است ، هم اکنون عازم سیاره سرخ است. این مریخ نورد در ماه آگوست سال آینده به مریخ خواهد رسید و فرآیند پیچیده فرود را آغاز می کند. این بار فرود این مریخ نورد بسیار متفاوت با موارد پیشین است و باید با کمک موتورهای معکوس که سرعت فرود را کاهش می دهند بر روی این سیاره قرار گیرد. اگر این فرود موفق باشد این مریخ نورد رکورد سنگین ترین کاوشگری که تا کنون به مریخ رفته است را خواهد شکست و کار خود را با ابزارهای ویژه ایکه در اختیار دارد آغاز می کند. برای اولین بار این مریخ نورد مجهز به یک آزمایشگاه کوچک است که برروی عرشه آن نصب شده است. این مریخ نورد میتواند با کمک بازوی روباتیک خود نمونه هایی ا زخاک محیط اطرافش را جمع کرده و درون این محفظه های آزمایشگاهی بریزد و در آنجا در فضایی کنترل شده آن را مورد آزمایش دقیق قرار دهد. کاری که می تواند اطلعات با ارزش زیادی را برای دانشمندان به هرماه بیاورد. یافته های این مریخ نورد گام دیگری در زنجیره کاوش های مریخ به شمار می رود و در نهایت کمک خواهد کرد که به مساله وجود حیات – در گذشته و یا اکنون – مریخ پاسخ داده شود. دست آوردهای این مریخ نورد با توجه به ابزارهای علمی که با خود به مریخ برده است به طور بالقوه آن را در فهرست یکی از مهم ترین اخبار سال آینده قرار می دهد اما اگر به هر دلیلی این مریخ نورد نتواند مراحل فرود را با موفقیت طی کند چطور؟ اگرچه دقت های وسواس گونه ای در این زمینه صورت گرفته است اما واقعیت این است که مریخ هیچگاه با مسافران زمینی مهربان نبوده و تنها اندکی بیش از ۴۰ درصد کل ماموریت های عازم این سیاره با موفقیت همراه بوده اند آخرین نمونه شکست مروبط به ماموریت روسی فوبوس – گرنت بود. اما اگر مریخ نورد ناسا شکست بخورد بازهم در زمره مهمترین خبرهای سال قار می گیرد علت در این سات که نه تنها انسان از داده هایی که این ابزار پیشرفته می توانست به زمین ارسال کند محروم می ماند که این شکست می تواند برنامه های کاوش روباتیک آینده ناسا را تحت شعاع قرار دهد از هم اینک بحث های جدی در باره کاهش بودجه بخش های مختلف فضایی وجود دارد و چنین ناکامی می تواند موجب کاهش بودجه بخش مریخ شود. در حالیکه موفقیت ان می تواند باعث حفظ و حتی افزایش بودجه این بخش شود. به یاد بیاورید که از سال ۲۰۰۰ که ناسا دو ماموریت پیاپی به مریخ را از دست داد و سپس با انتصاب دکتر فیروز نادری برنامه ویژه ای برای کاوش های روباتیک مریخ ایجاد کرد، همه ماموریت های ناسا به مقصد مریخ موفقیت آمیز بوده اند و ناسا به هیچ وجه دوست ندارد این نوار موفقیتش پاره شود.
سال ۲۰۱۲ بی شک سال مهم و تاریخی در پروازی فضایی بخش خصوصی خواهد بود. از یک سو فضا پیمای دراگون (به معنی اژدها) محصولی از بخش خصوصی است که در این سال پرواز های خود به مقصد ایستگاه بین المللی فضایی را اغاز خواهد کرد این ارابه فضایی بدون سرنشین م یتواند جانشینی برای پروگرس های روسی باشد که نقل و انتقال بار به ایستگاه را بر عهده دارند و ممکن است در آینده به سامانه های سرنشین دار نیز ارتقا یابند. این فضا پیما در وقاع اولین گام در وارد کردن بخش خصوصی آمریکا برای جایگزین کردن شاتل های فضایی است. این اولین گامی خواهد بود که استقلال دوباره پرواز های مدار پایین و سرنشین دار را به آمریکا – و بخش خصوصی آن – منتقل کند و این پرواز ها را از سیر سایه روسیه در بیاورد. اما خبر مهمتری که قطعا در فهرست مهمترین خبرهای سال آینده قرار خواهد گرفت اغاز پروازهای خصوصی فضایی شرکت ویرجین گالاکتیک است.
پس از آنکه بنیاد ایکس پرایز، جایزه ای را با که با حمایت انوشه انصاری – کار آفرین ایرانی الاصل و از پیشگامان صنایع فضایی خصوصی که با سفر به ایستگاه فضایی بین المللی لقب اولین فضا گرد زن جهان را از آن خود کرد – به طرحی به نام سفینه فضایی شماره ۱ اهدا کرد، سر ریچارد برانسون کارآفرین و نوآور ثروتمند جهان که مالک برند معروف ویرجین (شامل فروشگاه های زنجیره ای ، صنایع موسیقی، خطوط هواپیمایی و بسیاری دیگر است) طراح این فضا پیما و ایده آن را به استخدام در آورد تا شرکت خود به نام ویرجین گالاکتیک را ثبت کند. این شرکت اخیرا بندرگاهی فضایی را در صحرای موهاوی آمریکا به عنوان نخستین بندرگاه خصوصی فضایی تاسیس کرده است و با اتمام مراحل بهسازی سفینه فضایی و پیش فروش بلیط های این سفر فضایی به ارزش نفری ۲۰۰ هزار دلار (که تا کنون ۴۰۰ بلیط پیش خرید شده است) اینک آماده آغاز رسمی پروژه خود است.
اگرچه تاریخ دقیقی برای این منظور اعلام نشده است اما با وجه به آغاز آزمایش های نهایی انتظار می رود در سال ۲۰۱۲ اولین پرواز کامل و عملیاتی این فضا پیمای خصوصی برای توریست های فضایی انجام شود. اگرچه این سفر بیش از چند ساعت به طورل نخواهد انجامید و سفری زیر مداری به شمار می رود که تا ارتفاع اندکی بیش از ۱۰۰ کیلومتر اوج می گیرد اما مسافران این فرصت را می یابند تا از بخش غلیظ جو زمین خارج شوند، برای دقایقی بی وزنی را تجربه کرده و انحنای زمین را مشاهده کنند. این اولین گام در راه سفرهای فضایی تجاری خواهد بود که موفقیت آن قطعا راه را برای آینده رقابتی در بخش فضا باز خواهد کرد.
در حوزه های دیگر نیز بسیاری از افراد در انتظار وقوع رویدادهایی خاص هستند شاید مهم ترین رویدادی که در سال آینده بخش فناوری های کاربردی الکترونیکی انتظار آن را می کشد معرفی ۲ گجت جدید از سوی کمپانی اپل باشد. آی فون ۵ و آی پد ۳ برای نخستین بار در غیاب بنیانگذار افسانه ای اپل رونمایی خواهند شد این دو محصول و معرفی آنها شاید آینده کمپانی اپل بعد از استیو جابز را رقم بزند.
در حوزه پزشکی در سال جاری خبرهای فراوانی در زمینه روش های مقابله به ویروس HIV و درمان ایدز صورت گرفت این احتمال وجود دارد که در سال آینده نتیجه برخی از تحقیقاتی اعلام شود که یک گام به سوی درمان ایدز نزدیکترباشند.
و البته فارغ از همه این ها خبری که به خصوص از نیمه سال آینده به وفور شنیده خواهد شد و موجی از هیجان غیر واقعی را ایجاد خواهد کرد بحث پایان دنیا در سال ۲۰۱۲ است که البته می توانید مطمئن باشدی چنین رویدادی هیچگاه رخ نخواهد داد و ما فرصت خواهیم داشت در پایان سال ۲۰۱۲ با رجوع به این مطلب ببینیم کدام یک از این آینده نگریهایمان به حقیقت پیوسته است.
اما ممکن است اتفاقی غیره منتظره همه پیش بینی ها را به هم بزند و در راس خبرهای قرار بگیرد. چه خبرهایی ممکن است آن قدر نا منتظره باشند که بدون خبر قبلی در صدر خبر های علمی جهان بنشینند. بی شک یکی از مهم ترین خبرهایی که بالقوه امکان رخ دادن آن وجود دارد کشف نشانه هایی از حیات در جایی غیر از زمین است. حتی کشف حیاتی میکروبی در جایی مانند مریخ می تواند تکان دهنده باشد و به مهمترین خبر قرن بدل شود.
یکی از زیبایی ها و جذابیت های علم سرعت سریع تغییرات و پیشرفت ها است که می تواند همه انتظارات قبلی را به هم بزند پس باید منتظر بود و دید سال آینده آبستن چه حوادثی است؟
hi. tanx for this.
خیلی متن جالبی بود استاد واقعا ممنون
اینکه سرعت نور توسط نوترینو ها شکسته شود واقعا موضوع قابل بحثی هست و به نظر بنده اینکه مخالفتهایی که شما ذکر کردید با این نظزیه وجود دارد و بیان شده که خطا در ازمایش صورت گرفته به این دلیل بوده که با شکسته شدن سرعت نور بسیاری از قوانین فیزیک باطل خواهند شد و باید قوانین جدیدی وضع شود
اینکه در هر صورت چه موفق شدن ناسا و جه عدم شکسن ناسا این خبر به یکی از مهم ترین و داغ ترین خبرها تبدیل خواهد شد بسیار درست است دقیقا مانند تیتر شدن خبر شکست روسیه در انجام ماموریت های فضایی
ولی اینکه آغاز سفرهای توریستهای فضایی در سال ۲۰۱۲ باشد درست است که خبر واقعا داغی خواهد بود ولی هیچ گاه در حد و اندازه عاشقان سفرهای فضایی نخواهد بود هزینه سفرهای فضایی انقدر سرسام آور خواهد بود که فقط دولت مردان و شاید بزرگان و ثروتمندان جهانی توانایی این سفرها را خوهاند داشت
خیلی ممنون از توضیحات جامع و کاملتون استاد
سلام آقای ناظمی
اگه کسی بخواد توی یک روزنامه ، خبرگزاری یا مجله مشغول به کار بشه از روی چه فاکتور هایی انتخاب یا رد میشه ؟ سابقه ی کاری (از نظر مدت زمان) ، رسانه هایی که براشون کار شده ، کیفیت کار های قبلی ، مدارک دوره های آموزشی مختلف گذرونده شده (مثل روزنامه نگاری و …) و موارد دیگه هرکدوم چقدر در این زمینه تاثیر دارن ؟ مثلا سرویس علمی جام جم (چه روزنامه و چه سیب) با توجه به چه معیار هایی یک نفر را برای عضویت در این مجموعه قبول می کنن ؟ و در حالت کلی افرادی مثل من که ابتدای کار هستند برای این که در آینده راحت تر بتونند توی رسانه های علمی معتبر کشور مشغول به کار بشن مهم ترین کار هایی که باید انجام بدن چه چیز هایی هستند ؟
با تشکر
احسان عزیز، من این هفته تهرانم. یک تماس با من بگیر. هم کارت دارم، هم راهنماییت میکنم.
چندین و چند عامل دست به دست هم می دهد: در شرایط عادی، داشتن سابقه، تجربه کار، گذراندن دوره های مختلف و غیره همه دست به دست هم می دهند تا به شخص کمک بیشتری کند. اما واقعیت این است که نه تنها در ایران که همه جای دنیا هر روزنامه و نشریه استانداردهای خود را دارد. شاید گاهی اوقات شخصی که در موضوعی خیلی خوب باشد اصلا به درد آن روزنامه نخورد. بهترین راه به نظر من ارتباط گرفتن با مجلات و ورزنامه هایی است که مطالب آن را می پسندید. سعی کنید همان زمانی که دانش خود را بالا می برید به بخش مهمی از آن که ایجاد ارتباط با صاحبان این صنف است هم دقت کنید. به یاد داشته باشید روزنامه نگاری مانند هر حرفه دیگری پیش از هر چیز یک حرفه است. شما محصولی دارید که باید بتوانید به جایی بفروشید. پس سعی کنید با آنها ارتباط برقرار کنید. پس از مدتی اگر کارتان خوب بود، دیگران به سراغ شما خواهند آمد. توصیه جدی من این است که از فضای آنلاین استفاده کنید. شاید در این مرحله داستان هایی داشته باشید که نتوانید آنها را به جایی ارایه کنید. آنها را در وبلاگ یا سایتتان منتشر کنید. این ها به بانک آنلاینی بدل می شود که افراد می توانند به آن مراجعه کرده و شما را بشناسند. درباره دوره ها من توصیه می کنم این درس نامه ها را که کم کم کامل تر هم می شود مطالعه کنید و سعی کنید به صورت تمرینی مواردی را که مهم می دانید در کارهایتان اعمال کنید. و تا می توانید بنویسید و با مجلات و روزنامه ها ارتباط برقرار کنید
شاد باشید و موفق
ممنون بهم سر زدید
هرچند بدون گذاشتن کامنت 🙂
سلام آقای ناظمی خیلی جالب بود. استفاده بردیم.
سلام ،
خیلی متن جالبی بود … ممنون
و تبریک بابت سایتتون ، خیلی خوشحال شدم از این سایت جدید
به امید دیدارتون هر چه زودتر ، خیلی دلم براتون تنگ شده
ممنون پوریا جان. مطالبت برای همه، به خصوص بنده، بسیار ارزشمند هستند.
سلام
افسوس که فاصله ها زیاد می شود اما دل ها به هم نزدیک است.
بدون شک در ترویج علم نجوم بسیار زحمت کشیده اید و این بر کسی پوشیده نیست.
امیدوارم هر کجا که هستید پیروز و سلامت باشید.
حیف که قدرشناسی این روزها بس نایاب است.
بدرود دوست عزیز
خیلی خوب بود لذت بردیم…مخصوصااز اون جمله ای که نوشته بودید یکی از زیبایی ها و جذابیت های علم…