ماموریت تیان وِن-۱ با موفقیت راه خود را به سوی سیاره سرخ آغاز کرد

ساعت ۱۲:۴۱ وقت محلی، غرش‌های موتور پرتابگر قدرتمند لانگ-مارچ ۵ چین، در مرکز پرتاب‌های ماهواره‌ای وِن‌چانگ (Wenchang)  طنین انداز شد. این بار بر فراز این پرتابگر چینی، جاه طلبانه‌ترین ماموریت فضایی این کشور تا کنون قرار داشت. ماموریتی شامل یک مدارگرد، یک مریخ‌نشین و یک مریخ‌نورد.

لانگ مارچ،پرتابگر تیان ون

لانگ‌مارچ ۵ این بار هم چینی‌ها را ناامید نکرد. این پرتابگر که برای ارسال محمول‌های سنگین استفاده می‌شود تا کنون پنج بار با موفقیت محموله‌های چینی را راهی فضا کرده و تنها یک بار در آزمایشی که در سال ۲۰۱۷ رخ داد با شکست مواجه شد. بدین ترتیب با پرتاب موفق امروز، این پرتابگر ضریب اطمینان خود را به  80 درصد رساند.

ماموریت بلندپروازانه چینی‌ها تیان‌وِن (Tianwen) یک نام دارد. این کلمه به معنی پرسش‌هایی از کیهان است و الهام گرفته از شعری است که یکی از شعرای معروف و باستانی چین به نام Qu-Yuan در قرن سوم پیش از میلاد سروده است.

چین برخلاف همتایان غربی و اخیرا اماراتی خود، چندان علاقه‌ای به مطرح کردن و انتشار جزییات ماموریت‌های خود ندارد و به حداقل اطلاع‌رسانی اکتفا می‌کند. آغاز این ماموریت نیز به طور زنده پخش نشد اما برخی از ویدیوهای آماتوری به سرعت نشان دادند که بخش اول پرتاب موفق بوده است و بعدتر تلوزیون دولتی چین تصاویر بهتری از پرتاب را منتشر کرد.

۳۶ دقیقه بعد از پرتاب، محموله کاوشگر تیان‌ون از مدار استراحت اطراف زمین خارج و در مسیر خود به سوی مریخ قرار گرفت تا دومین پرتاب موفق از مجموعه سه ماموریت برنامه‌ریزی شده برای این فصل کاوش‌های مریخی را تنها ۴ روز پس از پرتاب موفقیت آمیز مسبارالأمل امارات عربی متحده رقم بزند.

از کلاس ۲۰۲۰ کاوش های مریخی حالا تنها مریخ‌نورد «پشتکار» یا perseverance  باقی مانده است که قرار است هفته آینده ناسا آن را راهی مسیر کند.

بازمانده این فصل کاوش ماموریت مشترک اتحادیه اروپا و آژانس فضایی روسیه است که اگرچه قرار بود در این مقابله عازم مریخ شود اما مهندسان ترجیح دادند برخی از مشکلات احتمالی را حل کرده و با اطمینان بیشتری دو سال بعد و در مقابله بعدی آن را راهی سیاره سرخ کنند.

نخستین های چین در مریخ

زمانی که تیان‌ون به مریخ برسد این ماموریت به نخستین ماموریت چینی بدل خواهد شد که به شرط موفقیت، به مریخ رسیده است.

البته این نخستین باری نیست که چینی‌ها عزم مریخ کرده بودند. آن‌ها  در سال ۲۰۱۱ مدارگردی به نام Yinghuo-1 را قلمدوش ماموریت روسی بازگرداندن ذرات قمر فوبوس به نام فوبوس گرنت، راهی مریخ کردند. این ماموریت با موفقیت از زمین برخواست اما بیش از مدار زمین نتوانست پیش برود و  هرگز مدار زمین را به سوی مریخ ترک نکرد و شکست خورد.

بعد از آن چین برنامه کاوش های فضایی فراسوی مدار زمین را با تمرکز بر ماه ادامه داده است.

چندین و چند برنامه موفق مدارگرد و سطح نورد ماه در سال‌های اخیر از جمله ماموریت موفق Chang’e-4  که همین سال گذشته به ماه رسید و برای نخستین بار در تاریخ کاوش‌های فضایی ماه بر نیمه پنهان ماه فرود آمد و مه‌نورد Yutu-2  هنوز به پرسه‌زنی خود در این قلمرو کمترشناخته شده ادامه می‌دهد.

حدود سال ۲۰۱۶ میلادی خبرهای کمی که از سوی مقام‌های رسمی چین اعلام می‌شد نشان از آغاز مراحل عملی ماموریت تیان‌ون داد. این بار چین قصد داشت با اتکا بر تجربه موفق کاوش‌ ماه به طور مستقل و البته با کمک مشورتی و علمی چند گروه اروپایی از جمله چند مرکز در فرانسه و اتریش، مجموعه پیچیده‌ای را راهی سیاره سرخ کند و روز ۲۳ جولای سرانجام این ماموریت راهی سفر  هفت ماهه خود به سوی مریخ شد.

’ گر چه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید ‘ اما نخستین گام در راه این مسیر طولانی با موفقیت برداشته شده است و اگر همه چیز خوب و مطابق برنامه پیش برود، این ماموریت ماه فوریه ۲۰۲۱ به همراه ماموریت پشتکار ناسا و امید امارات به مدار مریخ می‌رسد.

اجزای ماموریت تیان ون

ماموریت پنج هزار کیلوگرمی تیان‌ون از سه بخش تشکیل شده است. مدارگردی که پس از رسیدن به مریخ در مدار آن باقی می‌ماند، یک مریخ نشین که با فرود نرم بر سطح این سیاره فرود می‌آید و در صورت موفقیت، مسیر شیب‌داری را به سوی سطح مریخ خواهد گشود تا خودرو مریخ‌نورد چین قدم بر خاک سرخ‌فام مریخ بگذارد.

چینی‌ها اما پس از رسیدن به مدار مریخ بلافاصله عازم سطح نخواهند شد. مطابق برنامه پس از مورد موفق به مدار اطراف مریخ، این ماموریت یک تا دو ماه را در این مدار سپری خواهد کرد. همزمان با آغاز داده‌گیری ابزارهای علمی نصب شده روی  مدار گرد و پس از تصحیحات مداری، محموله سطحی، از عرشه مدارگرد جدا شده و مسیر فرود را در بر می‌گیرد.

در این مرحله چین به سومین کشوری در جهان تبدیل خواهد شد که اقدام به فرود نرم بر مریخ خواهد کرد و اگر موفق شود به دومین کشوری پس از ایالات متحده بدل می‌شود که موفق به فرود نرم روی مریخ شده است.

پس از فرود و فرونشستن غبار محفظه مریخ نشین باز شده و شبیه به ماموریت رهیاب مریخ (البته در مقیاسی بزرگتر) سطح شیب‌داری از این محفظه به سوی سطح باز می‌شود و مریخ نورد ۲۴۰ کیلوگرمی چین قدم بر خاک سیاره سرخ خواهد گذاشت.

دشت اتوپیا: محل فرود چین بر مریخ

محل فرود این ماموریت جایی در جنوب دشت یوتوپیا و در منطقه میان آن دشت و دشت ایزیدیس خواهد بود. این جنوب‌تر از مکانی است که وایکینگ – ۲، حدود ۳۰ سال پیش در آن فرود آمده بود، اما در همان دشت قرار دارد. مکانی که دارای بستر گدازه‌ای با صخره‌های فرسوده شده در مجاورت هوا و احتمالا تغییرات یخ سطحی و زیر پوستی بوده است.

پس از راهی شدن این مریخ‌نورد بر سطح مریخ‌نورد با شش ابزار نصب شده بر عرشه خود، به کاوش مریخ خواهد پرداخت. دامنه این کاوش ها از میدان‌های مغناطیسی موضعی، بررسی رادرای زیر سطح، طیف سنجی، بررسی مواد معدنی و وضعیت ذرات پرانرژی است.

جمع آوری داده

این ربات شش چرخ که نیروی خود را از صفحات خورشیدی می‌گیرد و برای عملیاتی به مدت ۹۰ روز خورشیدی طراحی شده است، داده‌های جمع‌آوری شده‌اش را به مدارگرد می‌فرستد. این مدار گرد علاوه بر اینکه با کمک هفت ابزار نصب شده بر روی عرشه‌اش، به جمع‌آوری داده از سطح مریخ خواهد پرداخت نقش رله مخابراتی میان بخش سطحی ماموریت و زمین را نیز بازی خواهد کرد. مدت زمان اولیه پیش بینی شده برای فعالیت این مدارگرد یک سال مریخی در نظر گرفته شده است.

اگر این ماموریت که با همکاری علمی و پشتیبانی آژانس فضایی اروپا، سازمان فضایی فرانسه، سازمان تحقیقات فضایی اتریش و سازمان فضایی آرژانتین صورت می‌گیرد موفق باشد، نه تنها برای چین که در صورت انتشارات آزاد داده‌ها برای دانش سیاره‌شناسی اتفاق مهمی خواهد بود.

گام های بعدی چین در فضا

اما این پایان رویای چینی در فضا نیست.

چین در پایان سال جاری میلادی ماموریت بعدی خود را عازم ماه خواهد کرد. این سازمان همچنین برنامه توسعه ایستگاه فضایی در مدار زمین و ایستگاه فضایی در مدار ماه را دنبال کرده و به دنبال ساخت پایگاه بر ماه است. قدم مهم بعدی چین در راه مریخ اما به ماموریتی باز خواهد گشت که قرار است در سال ۲۰۳۰ با هدف بازگرداندن ذرات و خاک مریخ به زمین صورت بگیرد.

این اتفاق ناسا و آژانس فضایی چین را در رقابتی جدی برای موفقیت در ماموریت بازگرداندن ذرات قرار می‌دهد.

اما فارغ از نتایج دوردست، فصل ۲۰۲۰ کاوش‌های مریخ از همین الان هم برخی از چشم‌اندازهای تازه و بالقوه مهم را در ادامه کاوش بین سیاره‌ای باز کرده است که یک مورد آن خارج شدن عرصه این کاوش‌ها از انحصار قدرت‌های سنتی این عرصه است. اکنون امارات، چین و به زودی هندوستان و ژاپن و البته بخش خصوصی با پیشگامی اسپیس ایکس، عازم مریخ هستند.

چشم‌انداز کاوش‌ها و البته رقابت‌ها برای تسخیر فضا اکنون به بازی و عرصه‌ای چند ملیتی و چند سازمانی بدل شده است. اتفاقی که امیدها و نگرانی‌های تازه‌ای را به همراه دارد.